Sửa toàn diện Luật Đầu tư: Cân nhắc làm rõ khái niệm “kinh doanh có điều kiện”
Để bảo đảm các chính sách khi ban hành được đồng bộ và thống nhất, tham gia góp ý sửa đổi Luật Đầu tư, một số ý kiến đề nghị làm rõ khái niệm “kinh doanh có điều kiện”...
Nhằm thực hiện mục tiêu “năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những “điểm nghẽn” do quy định pháp luật” tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, đạt chuẩn quốc tế, bảo đảm khả năng cạnh tranh khu vực, toàn cầu, Bộ Tài chính đã đề xuất nhiều chính sách sửa đổi căn bản cho Luật Đầu tư (thay thế), dự kiến trình Quốc hội thông qua ngay tại Kỳ họp thứ 10 tới đây.
Một trong những thay đổi lớn được cơ quan soạn thảo đề xuất là thu hẹp phạm vi, đơn giản hoá thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, cấp giấy chứng nhận đầu tư. Theo đề xuất, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ chỉ áp dụng đối với các dự án có tác động lớn đến môi trường, quốc phòng an ninh, hoặc sử dụng các nguồn tài nguyên như đất, rừng, biển, khoáng sản, dự án hạ tầng quan trọng.
Đặc biệt, thẩm quyền quyết định sẽ được phân cấp mạnh cho địa phương, thu hẹp những trường hợp phải trình Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, qua đó rút ngắn thời gian và giảm chi phí cho nhà đầu tư. Cụ thể, Quốc hội chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án có yêu cầu áp dụng cơ chế, chính sách đặc biệt cần được Quốc hội quyết định.
Đối với các dự án còn lại thuộc thẩm quyền của Quốc hội, thực hiện phân cấp thẩm quyền cho Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, tiếp tục phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ cho UBND cấp tỉnh đối với: dự án đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực trồng rừng; dự án đầu tư có kinh doanh đặt cược, casino; dự án điện gió ngoài khơi.
Đối với thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, Dự thảo Luật quy định thủ tục này chỉ áp dụng cho dự án không thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư do nhà đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ thực hiện…
Đáng chú ý, tại nội dung đề xuất sửa đổi, một trong những nội dung quan trọng khác nhận được sự quan tâm là đề xuất sửa đổi danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
Cụ thể, cơ quan soạn thảo đề xuất rà soát, cắt giảm những ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không còn phù hợp hoặc không cần thiết phải quản lý bằng cơ chế tiền kiểm; bãi bỏ các ngành, nghề và/hoặc điều kiện đầu tư kinh doanh có thể quản lý bằng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật như: kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa, phục hồi phương tiện thủy nội địa; kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa tàu biển; kinh doanh dịch vụ kế toán...
Luật sẽ chỉ quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Giải pháp này nhằm đảm bảo quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp, đồng thời vẫn đảm bảo mục tiêu quản lý Nhà nước về các lĩnh vực quan trọng.
Đánh giá cao những nội dung được cơ quan soạn thảo đề xuất, tuy nhiên, để Dự án Luật phù hợp với thực tế phát triển, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, nhiều ý kiến đã đề xuất cân nhắc thêm một số vấn đề.
Tham gia góp ý xây dựng, hoàn thiện, ông Nguyễn Lâm Thành - Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội đề nghị, đơn giản hóa thủ tục để tạo thuận lợi cho cơ quan thực hiện; làm rõ khái niệm “kinh doanh có điều kiện” nhằm bảo đảm thống nhất với Điều 33 Hiến pháp 2013 về quyền tự do kinh doanh; đồng thời, phân định rõ các cấp độ ưu đãi để bảo đảm công bằng giữa vùng núi, biên giới, hải đảo với khu vực đồng bằng.
Đồng quan điểm, một số ý kiến cũng cho rằng, cần đặt ra yêu cầu quản lý chặt chẽ nhưng hiệu quả, tránh rơi vào hai thái cực “không quản được thì cấm” hoặc “không quản được thì buông”.
Cùng với các vấn đề đã nêu, tham gia góp ý Dự án Luật này, đại diện Bộ Công Thương cũng kiến nghị không bỏ hoàn toàn thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án tại cụm công nghiệp, mà chỉ thu hẹp phạm vi áp dụng; đồng thời, cần bổ sung các hình thức đầu tư linh hoạt để bảo đảm sự tương thích giữa Luật Đầu tư, Luật Đất đai và các luật chuyên ngành khác.
Về phân công trách nhiệm, đại diện Bộ Công Thương đề xuất để UBND cấp tỉnh tự quyết định việc phân cấp cho các sở, ngành liên quan, thay vì quy định cứng trong luật.
Trong khi đó, đại diện Ngân hàng Nhà nước cho rằng, cần tiếp tục duy trì giấy chứng nhận đầu tư ra nước ngoài nhằm quản lý chặt chẽ dự trữ ngoại hối - vốn đang hạn chế - và phòng ngừa nguy cơ “chảy máu” ngoại tệ.
Theo cơ quan này, nếu với đầu tư trong nước còn yêu cầu hồ sơ, thủ tục thì với đầu tư ra nước ngoài, Nhà nước càng cần thận trọng hơn.
Liên quan đến Luật Đầu tư hiện hành, trước đó, không ít các chuyên gia và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đều nhận định, Luật Đầu tư 2020 “chưa tạo đột phá về thủ tục” trong thực tiễn…
Vì vậy, việc đề xuất sửa toàn diện Luật này được cho là cần thiết và phù hợp trong bối cảnh hiện nay.