Kết nối bảo tồn di sản với phát triển du lịch bền vững
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các địa phương cần tập trung 5 nhiệm vụ trọng tâm để bảo tồn, phát huy giá trị di sản Quần thể di tích Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc.
Đó là chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Lễ công bố giá trị nổi bật toàn cầu của di sản thế giới Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được Ủy ban Di sản Thế giới công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới do tỉnh Quảng Ninh chủ trì phối hợp với TP Hải Phòng, tỉnh Bắc Ninh, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Ngoại giao và Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh tổ chức mới đây.
Lan tỏa và phát huy di sản
Vào tháng 7/2025, tại Paris, Ủy ban Di sản Thế giới của UNESCO đã chính thức thông qua Quyết định số 47 COM 8B.22, công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản Văn hóa Thế giới. Đây là di sản dạng chuỗi đầu tiên của Việt Nam và là di sản liên tỉnh thứ hai trong số 9 di sản thế giới được UNESCO ghi danh.
Để có được sự công nhận này là cả một hành trình bền bỉ, kiên trì và đầy quyết tâm. Từ năm 2020, khi Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo bổ sung Hải Dương (nay là TP Hải Phòng) vào hồ sơ di sản, ba địa phương Quảng Ninh, Bắc Ninh và TP Hải Phòng đã phối hợp chặt chẽ để nghiên cứu, xây dựng hồ sơ, vượt qua muôn vàn khó khăn, trong đó có ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Hàng trăm cuộc họp, hội thảo quốc tế và các báo cáo giải trình liên tục được gửi tới UNESCO và ICOMOS. Tinh thần cầu thị và sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, Giáo hội Phật giáo Việt Nam, các nhà khoa học cùng cộng đồng đã thuyết phục Hội đồng Di sản Thế giới ghi danh quần thể này vào danh mục Di sản Văn hóa Thế giới.
Tại Lễ công bố giá trị nổi bật toàn cầu Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới tổ chức mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh, sau 11 năm kể từ khi Tràng An được công nhận Di sản thế giới (2014), Việt Nam vinh dự có thêm Quần thể Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa thế giới thứ 9 của quốc gia. Đây là hồ sơ di sản chuỗi đầu tiên, liên tỉnh, trải qua quá trình xây dựng gian nan trong bối cảnh dịch COVID-19 nhưng với sự đồng lòng, quyết tâm cao, đã thuyết phục được UNESCO đánh giá, công nhận. Thành công này là kết quả của sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương, các bộ, ngành, địa phương và sự đồng thuận, ủng hộ của nhân dân.
Theo yêu cầu quốc tế trong công tác xét duyệt hồ sơ, chặng đường bảo vệ hồ sơ di sản có rất nhiều khó khăn, thách thức mới, tuy nhiên các đoàn công tác của Việt Nam luôn nỗ lực, quyết tâm rất cao. Hồ sơ Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Hồ sơ đề cử đầu tiên ở Việt Nam được triển khai theo hình thức di sản theo chuỗi, có cách tiếp cận rất mới ở Việt Nam, liên tỉnh với các điểm di tích nằm trên địa bàn rộng lớn có địa hình đồi núi, sông suối phức tạp. Tuy nhiên, hồ sơ đã được xây dựng một cách công phu, bài bản với chất lượng cao.
“Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là di sản thế giới đã góp phần làm phong phú thêm nền văn hóa đậm đà bản sắc Việt Nam. Đây là sức mạnh mềm, là nội lực để văn hóa thực sự trở thành động lực đột phá cho phát triển, để nền văn hiến Việt Nam rạng danh muôn đời, đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh.
Để bảo tồn và phát huy giá trị di sản, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các địa phương Quảng Ninh, Bắc Ninh, Hải Phòng tập trung thực hiện 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Đó là, hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ di sản, xác định rõ trách nhiệm quản lý. Cùng với đó, xây dựng kế hoạch quản lý gắn với phòng ngừa rủi ro, thiên tai. Kết nối bảo tồn với phát triển du lịch bền vững. Đẩy mạnh quảng bá, lan tỏa hình ảnh di sản, để mỗi người dân trở thành “đại sứ văn hóa”.
Ông Phạm Đức Ấn – Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cho biết: “Tỉnh Quảng Ninh, tỉnh Bắc Ninh và TP Hải Phòng sẽ phát huy cao độ tinh thần trách nhiệm, chủ động phối hợp chặt chẽ, đồng bộ trong xây dựng, tổ chức triển khai Kế hoạch quản lý Di sản Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc theo đúng quy định pháp luật và Công ước bảo vệ Di sản văn hóa của Ủy ban Di sản Thế giới. Đảm bảo vừa bảo tồn nguyên vẹn các giá trị, vừa phát huy sáng tạo và hài hòa trong bối cảnh phát triển bền vững. Biến những giá trị truyền thống thành nguồn lực nội sinh mạnh mẽ, góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, là động lực phát triển đất nước trong thời đại toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng”.
Cũng theo ông Phạm Đức Ấn, tỉnh Quảng Ninh, tỉnh Bắc Ninh và TP Hải Phòng tin tưởng rằng, Quần thể di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc sẽ tiếp tục tỏa sáng, không chỉ là biểu tượng văn hóa, tâm linh của Việt Nam, mà còn là điểm đến hấp dẫn của du khách trong nước và quốc tế, là nơi khơi dậy giá trị hòa bình, nhân văn và trí tuệ trong mỗi con người.
Chung tay phát triển du lịch bền vững
Thực tế, việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, du lịch, chuyển đổi sinh kế bền vững cho cộng đồng trong vùng di sản đang được 3 tỉnh, thành phố quyết tâm thực hiện. Hướng đi và giải pháp đúng đắn này từng bước đưa kinh tế di sản trở thành ngành kinh tế của sáng tạo và gia tăng giá trị tinh hoa văn hóa Việt Nam lên tầm cao mới.
Chia sẻ về việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản, ông Trương Quang Hải - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh cho biết: "Chúng tôi sẽ sớm có chiến lược quảng bá di sản trong thời gian tới. Đảm bảo các yếu tố bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị của di sản đến tất cả mọi người".
Còn bà Trần Thị Hoàng Mai - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng cho rằng, để đạt được mục tiêu phấn đấu thu hút 14 triệu lượt khách du lịch đến cuối năm 2025, TP Hải Phòng lấy việc bảo tồn, phát huy giá trị các di sản thế giới là một giải pháp trọng tâm. Ngành du lịch cũng tham mưu với UBND TP Hải Phòng các nhiệm vụ để tiếp tục bảo tồn, phát huy giá trị Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới vào ngày 12/7 vừa qua.
Bên cạnh các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp cũng chung tay bảo tồn, phát huy giá trị các di sản gắn với phát triển du lịch bền vững.
Theo Công ty CP Phát triển Tùng Lâm, là doanh nghiệp đầu tư và phát triển hệ sinh thái du lịch dựa trên việc gìn giữ và phát huy các giá trị tinh hoa của văn hóa dân tộc, trong hơn 20 năm qua Công ty CP Phát triển Tùng Lâm luôn tuân thủ các nguyên tắc phát triển bền vững dựa trên sự tôn trọng, bảo vệ môi trường, cân bằng giữa bảo tồn và phát triển các giá trị văn hoá, tâm linh và thiên nhiên tại Yên Tử.
Từ tháng 9 đến cuối năm 2025, hưởng ứng sự kiện UNESCO ghi danh, Yên Tử sẽ tổ chức Lễ hội “Yên Tử – Sắc thu Thiền định” với nhiều hoạt động đặc sắc như: thiền thở đón ngày mới, yoga và phương pháp thở luân phiên, tour “Bình minh trên đỉnh chùa Đồng”, hành trình “Theo dấu chân Phật hoàng Trần Nhân Tông”, các chương trình nghệ thuật “Diệu âm Yên Tử sơn” và “Tinh hoa văn hóa Việt”, tour “Khám phá Cung điện cổ”, “Huyền thoại Làng Nương”, “Hạnh phúc con trở về”, trình diễn thời trang truyền thống và nhiều trải nghiệm văn hóa dân gian. Song song là các hoạt động trưng bày, sáng tác, biểu diễn nghệ thuật về Yên Tử và văn hóa Dao Thanh Y cùng hai giải chạy lớn Ultra Trail Yên Tử (5–6/9) và Yên Tử Heritage (15–16/11).
“Trong thời gian sắp tới, Công ty CP Phát triển Tùng Lâm sẽ tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các thiết chế văn hoá như Bảo tàng Phật hoàng Trần Nhân Tông, Nhà hát Huyền Trân, cải tạo khu nghỉ dưỡng tại Làng Nương, phát triển các chương trình chăm sóc sức khoẻ trên cơ sở kết hợp phương pháp y học cổ truyền với thực dưỡng nhằm mang đến những trải nghiệm trọn vẹn cho du khách trong nước và quốc tế”, đại diện Công ty CP Phát triển Tùng Lâm cho biết thêm.