Trung Quốc tái định hình đầu tư: Tác động nào với Đông Nam Á?
Trung Quốc đang thực hiện một cuộc chuyển hướng chiến lược nhằm định hình lại cách rót vốn đầu tư ra nước ngoài, đặc biệt là vào Đông Nam Á.
Vào ngày 1/8, cơ quan hoạch định chính sách của Trung Quốc đã công bố chiến dịch trấn áp hành vi đầu tư theo phong trào trong các ngành công nghiệp mới nổi, như xe điện (EV), pin và năng lượng mặt trời.
Các quan chức cũng cảnh báo về tình trạng bắt chước mù quáng khi các doanh nghiệp lớn nhỏ cùng đổ xô vào một lĩnh vực, dẫn đến dư thừa công suất và cuộc chiến giá cả.
Trước bối cảnh trên, các quy định mới của Trung Quốc đã được ban hành nhằm ngăn chặn nguy cơ đổ vỡ hàng loạt doanh nghiệp. Đây là một bước chuyển cần thiết trong bối cảnh nhiều ngành công nghiệp, bao gồm EV và năng lượng mặt trời đang rơi vào tình trạng dư thừa công suất và biên lợi nhuận sụt giảm.
Trung Quốc hiện đang chuyển hướng khỏi mô hình tăng trưởng bằng mọi giá, để hướng tới phát triển chất lượng cao, nơi các tiêu chuẩn và tính bền vững được đặt lên hàng đầu.
Thay vì thu mình lại, đây là một cuộc tái định hình chiến lược sẽ thay đổi cách dòng vốn đầu tư Trung Quốc vận động trên toàn cầu, đặc biệt là ở Đông Nam Á. Bằng cách làm nguội bớt sự đầu cơ trong nước, Trung Quốc đang chuẩn bị để các doanh nghiệp mở rộng ra nước ngoài một cách chọn lọc và bền vững hơn.
Thông điệp mà Trung Quốc đưa ra rất rõ ràng: cạnh tranh phải có giới hạn, và đổi mới phải có trật tự. Trung Quốc đang nâng tiêu chuẩn cho các ngành công nghiệp mới, thay vì đóng cửa thị trường. Thông qua việc kiềm chế dư thừa công suất và siết chặt quy định, Bắc Kinh đang cố gắng xây dựng một hệ sinh thái ưu tiên tính bền vững thay vì những làn sóng đầu cơ ngắn hạn.
Ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc là một ví dụ. Khi cạnh tranh trong nước ngày càng gay gắt, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang chuyển hướng sang Đông Nam Á, đặc biệt là Thái Lan, để duy trì tăng trưởng. Trong những năm gần đây, hơn 3 tỷ USD đã được đầu tư vào các nhà máy xe điện tại Thái Lan, giúp các thương hiệu Trung Quốc chiếm hơn 70% thị phần xe điện ở quốc gia này.
Tuy nhiên, làn sóng đầu tư này cũng phản ánh phần nào sự hỗn loạn trong nước của Trung Quốc, với các cuộc chiến giá và sự chật vật của các doanh nghiệp nhỏ.
Chính sách mới của Trung Quốc sẽ có lợi cho những doanh nghiệp lớn mạnh có chiến lược dài hạn. Chẳng hạn, BYD đang mở rộng hoạt động tại Thái Lan với định hướng rõ ràng và phù hợp với các kế hoạch phát triển của địa phương. Kết quả là sẽ có ít các “tay chơi” mơ mộng đổ xô vào thị trường, thay vào đó là những khoản đầu tư tập trung vào sự ổn định và chất lượng.
Đối với Đông Nam Á, động thái nói trên của Trung Quốc đồng nghĩa với một dòng vốn Trung Quốc ổn định và có chọn lọc hơn. Thay vì các đợt đổ vốn bất ngờ vào bất động sản hay các công ty khởi nghiệp công nghệ, chúng ta có thể sẽ chứng kiến những bước đi có tính toán hơn của các doanh nghiệp Trung Quốc vào lĩnh vực sản xuất, chuỗi cung ứng và hạ tầng. Các công ty Trung Quốc đang cho thấy sự linh hoạt trong việc thích ứng với bối cảnh địa phương. Dấu ấn đầu tư của họ tại Đông Nam Á sẽ ngày càng mang tính chiến lược, thay vì mang tính đầu cơ.
Tại Indonesia, các doanh nghiệp Trung Quốc hiện đang kiểm soát khoảng 75% công suất tinh luyện nickel, một quy trình then chốt đối với pin xe điện. Sự thống lĩnh này không chỉ dừng lại ở khai thác tài nguyên, mà còn bao gồm các nhà máy luyện kim, chuyển giao công nghệ và các mối quan hệ đối tác dài hạn nhằm hỗ trợ tham vọng công nghiệp hóa của Indonesia.
Điều đang thay đổi lúc này chính là cách tiếp cận của Trung Quốc: các kế hoạch mở rộng trong tương lai sẽ phù hợp hơn với ưu tiên của nước sở tại, được điều tiết chặt chẽ hơn và có tính bền vững hơn.
Thay vì “xả hàng” hoặc săn tìm lợi nhuận ngắn hạn, các doanh nghiệp Trung Quốc có xu hướng tham gia liên doanh, chia sẻ công nghệ và đầu tư vào năng lực dài hạn. Điều này sẽ mang lại lợi ích cho các nước trong khu vực, khi họ nhận được hạ tầng, tài chính và tri thức, trong khi Trung Quốc tránh được rủi ro bão hòa trong nước.
Với kim ngạch thương mại song phương hiện đã gần chạm ngưỡng 1.000 tỷ USD, tương lai kinh tế của Trung Quốc đang ngày càng gắn chặt với Đông Nam Á. Kỷ luật đầu tư mới được đặt ra là để bảo vệ lợi ích này – đảm bảo rằng các khoản đầu tư ra nước ngoài có khả năng chống chịu và bền vững, thay vì mạo hiểm và thiếu kiểm soát.
Đồng thời, sự chuyển hướng của Trung Quốc cũng đang buộc khu vực Đông Nam Á phải suy nghĩ lại. Các đối tác khác của Đông Nam Á đang có động thái phản ứng trước sức cạnh tranh ngày càng gia tăng, điển hình như việc Nhật Bản và Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lên kế hoạch xây dựng chiến lược chung về sản xuất và tiêu thụ ô tô trong khu vực nhằm đối phó với đà phát triển nhanh chóng của Trung Quốc.
Với việc các công ty Trung Quốc giờ đây hoạt động theo yêu cầu về chất lượng và kỷ luật, các quốc gia tiếp nhận đầu tư có thể kỳ vọng vào một hình thức hợp tác ổn định hơn. Nguồn vốn đầu tư mạo hiểm cũng có thể chuyển hướng sang các lĩnh vực như chất bán dẫn hoặc trí tuệ nhân tạo những lĩnh vực có ý nghĩa thực tế đối với khu vực.
Bằng cách siết chặt kiểm soát trong nước, Trung Quốc cũng đang củng cố ảnh hưởng bền vững ra bên ngoài, không phải bằng những dòng tiền dễ dãi, mà bằng các khoản đầu tư có trọng tâm trong nhiều năm tới.