Siết khí thải ô tô hướng tới giao thông xanh
Quy định mức tiêu hao nhiên liệu trung bình nghiêm ngặt, sẽ buộc các hãng xe phải sử dụng công nghệ hiện đại, tránh là nơi tập kết những sản phẩm lỗi thời.
“Cú sốc” lớn?
Theo dự thảo Tiêu chuẩn kỹ thuật Quốc gia, các doanh nghiệp sản xuất lắp ráp và nhập khẩu ô tô, sẽ phải tuân thủ hạn mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình của toàn bộ các mẫu xe bán ra (gọi tắt là CAFC). Mục tiêu đến năm 2030, mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình quốc gia của xe ô tô con phải đạt là 4,83 lít/100km. Nghĩa là các doanh nghiệp bán ra những dòng xe có mức tiêu thụ nhiên liệu như thế nào không cần quan tâm nhưng cộng tất cả vào và chia trung bình không được vượt quá con số 4,83 lít/100km.
Hiệp hội Các nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) bày tỏ sự lo ngại về quy định này. VAMA cho rằng, mục tiêu mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình 4,83 lít/100 km là quá nghiêm ngặt, có thể gây tác động lớn đến ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam. Cụ thể, có khoảng 96% xe động cơ đốt trong và 14% ô tô hybrid hiện hành không đạt mức tiêu thụ này.
Để đáp ứng mục tiêu về hạn mức nhiên liệu 4,83 lít/100km, các doanh nghiệp sẽ phải ngừng bán tới 97% các mẫu xe chạy xăng truyền thống hiện hành. Còn muốn giữ nguyên sản lượng bán hàng, các doanh nghiệp phải tăng đột biến sản lượng xe điện hóa (xe hybrid, xe hybrid sạc ngoài, xe thuần điện) lên khoảng 868% trong một thời gian 5 năm.
Theo VAMA, việc thay đổi quá nhanh này là không khả thi trong bối cảnh hạ tầng trạm sạc và mạng lưới điện còn hạn chế, cùng với việc người tiêu dùng chưa hoàn toàn quen thuộc với xe điện. Điều này sẽ tác động nặng nề đến ngành công nghiệp ô tô, công ăn việc làm của người lao động, người tiêu dùng và cả nguồn thu ngân sách nhà nước.
VAMA và Hiệp hội đại lý ô tô Mỹ (AAPC), Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản (JAMA) đã gửi góp ý với cơ quan soạn thảo, đề xuất lộ trình mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình đạt 6 lít/100km vào năm 2030 và mức 4,83 lít/100km vào năm 2035. Với lộ trình này Việt Nam vẫn có thể đạt được mục tiêu giảm 15,66 triệu tấn khí thải CO2 vào năm 2030, lại hạn chế tác động đến thị trường ô tô, trong khi vẫn thúc đẩy các doanh nghiệp nỗ lực chuyển đổi cơ cấu sản phẩm (giảm khoảng 34% sản lượng xe chạy xăng và tăng ít nhất 366% xe điện hóa). Vì vậy sẽ khả thi hơn.
Hướng tới giao thông xanh
Trên thế giới, việc siết chặt chuẩn khí thải ô tô là xu hướng để tiến tới giao thông xanh. Tại Trung Quốc, theo quy định của Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin (MIIT) ban hành từ 12/2019, đến năm nay, toàn bộ xe du lịch dưới 9 chỗ ngồi phải đáp ứng mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình 4 lít/100 km.
Tại châu Âu, quy định về mức tiêu hao nhiên liệu giai đoạn 2021-2024 cho xe du lịch là 4,1 lít/100 km với động cơ xăng và 3,6 lít/100 km với động cơ diesel. Từ 2025 mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình giảm xuống còn 3,5 lít/100 km.
Những chính sách cứng rắn này nhằm thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô buộc phải cắt giảm đáng kể lượng khí thải từ xe động cơ đốt trong và hướng tới tương lai bền vững.
Trước thách thức này các hãng xe đã thích nghi như thế nào. Đó là hướng vào sản xuất những xe có động cơ đốt trong dung tích nhỏ tiết kiệm nhiên liệu, tăng sản xuất xe điện hóa, mua tín chỉ carbon từ các hãng xe thuần điện. Thực tế, nhiều hãng ô tô tại châu Âu có mức tiêu thụ nhiên liệu vượt ngưỡng quy định, đã giới thiệu nhiều mẫu xe hybrid hơn và mua tín chỉ carbon từ các hãng xe điện. Stellantis hãng ô tô lớn thứ hai châu Âu mua tín chỉ carbon từ các hãng xe điện Tesla và Polestar.
Theo PGS TS Nguyễn Thường Lạng, Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội, quy định mức tiêu hao nhiên liệu trung bình nghiêm ngặt, sẽ buộc các hãng xe phải sử dụng công nghệ hiện đại, tránh biến Việt Nam thành nơi tập kết những sản phẩm lỗi thời. Hiện nhiều mẫu xe hybrid đã đạt mức tiêu chuẩn nhiên liệu dưới 4,5lít/100km. Nhà nước cần có chính sách ưu đãi hấp dẫn, để phổ biến những mẫu xe này.
Cùng với đó, cần tạo điều kiện để doanh nghiệp ô tô tham gia ngay vào sàn giao dịch carbon từ khi thí điểm. Đề án thành lập thị trường carbon tại Việt Nam, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/1/2025. Dự kiến, sàn giao dịch carbon sẽ vận hành thí điểm từ cuối năm 2025 đến cuối năm 2028 và chính thức vận hành vào năm 2029. Đây được coi là giải pháp quan trọng giúp doanh nghiệp giảm lượng khí thải.