Quảng Ninh: Khát vọng công nghệ cao, tầm nhìn từ Vân Đồn
Quảng Ninh cần bổ sung quy hoạch Khu công nghệ cao vào quy hoạch tỉnh, đồng thời ban hành cơ chế ưu đãi về đất đai, thuế, vốn vay cho doanh nghiệp.
Đó là chỉ đạo của ông Nguyễn Phương Tuấn - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, tại buổi làm việc với tỉnh Quảng Ninh mới đây.
Nỗ lực bứt phá và những bước đi chiến lược
Từ năm 2012 đến 2024, Quảng Ninh đã chứng minh cam kết mạnh mẽ của mình đối với sự phát triển khoa học và công nghệ bằng việc chi hơn 2.500 tỷ đồng, chiếm 2,73% tổng chi thường xuyên của tỉnh.
Bên cạnh nguồn lực tài chính, hàng loạt chính sách đột phá đã được Quảng Ninh ban hành. Điển hình là Nghị quyết số 13-NQ/TU (ngày 28/4/2023) về phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, cùng với Nghị quyết số 57/2025/NQ-HĐND về thu hút nhân lực chất lượng cao, với mức hỗ trợ lên tới 1 tỷ đồng cho các chuyên gia và nhà khoa học. Những chính sách này không chỉ tạo hành lang pháp lý mà còn mang đến động lực rõ ràng để thu hút nhân tài và thúc đẩy chuyển giao công nghệ. Nhờ đó, tính đến tháng 9/2025, Quảng Ninh đã có 33 doanh nghiệp khoa học công nghệ, nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước.
Trong các lĩnh vực trọng điểm, nhiều điểm sáng công nghệ đã xuất hiện. Ngành y tế đã đi trước cả kế hoạch của địa phương và Bộ Y tế, với 100% cơ sở công lập triển khai bệnh án điện tử. Đặc biệt, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong chẩn đoán đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh đã mở rộng “cửa sổ can thiệp” cho bệnh nhân từ 6 giờ lên tới 24 giờ, mang lại hy vọng sống cho hàng ngàn người. Trong công nghiệp, tỉnh từng bước hình thành chuỗi ngành dệt may công nghệ cao, cơ khí chế tạo, điện tử, và lắp ráp thiết bị.
Dù đạt được nhiều thành tựu, sự phát triển Khoa học công nghệ ở Quảng Ninh vẫn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng sẵn có. Một số cơ chế, chính sách dù được ban hành nhưng chưa phát huy hiệu quả. Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 313/2020/NQ-HĐND về hỗ trợ chuyển giao công nghệ, toàn tỉnh mới chỉ hỗ trợ được duy nhất một doanh nghiệp với số tiền 150 triệu đồng. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ phản ánh gặp khó khăn trong việc tiếp cận chính sách do tiêu chí quá cao và thủ tục phức tạp.
Nút thắt lớn nhất hiện nay là nguồn nhân lực chất lượng cao. Dù có chính sách thu hút hấp dẫn, số lượng chuyên gia, nhà khoa học về làm việc tại Quảng Ninh vẫn còn khiêm tốn. Các trường nghề, cao đẳng, đại học hiện nay chỉ đào tạo cơ bản, thiếu các chương trình chuyên sâu về AI, công nghệ sinh học, vật liệu mới hay tự động hóa. Vấn đề đất đai và thuế cũng còn nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ các dự án. Điều này dẫn đến thực trạng phần lớn doanh nghiệp vẫn lựa chọn nhập khẩu công nghệ thay vì đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), hạn chế khả năng tự chủ.
Nhận diện những thách thức này, ông Nguyễn Phương Tuấn - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đã đề xuất Quảng Ninh cần có những bước đi quyết liệt hơn. Cần bổ sung quy hoạch Khu công nghệ cao Quảng Ninh vào quy hoạch tỉnh, đồng thời ban hành cơ chế ưu đãi về đất đai, thuế, vốn vay cho doanh nghiệp. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chấp nhận thử nghiệm, rủi ro có kiểm soát để tạo bứt phá đồng thời khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư R&D thay vì phụ thuộc vào nhập khẩu công nghệ.
Xây dựng Khu công nghệ cao tại đặc khu Vân Đồn
Trong bối cảnh đó, đặc khu Vân Đồn nổi lên như một điểm sáng đầy tiềm năng và là tâm điểm của chiến lược phát triển khoa học công nghệ của tỉnh Quảng Ninh. Hiện, Quảng Ninh đang nghiên cứu kế hoạch xây dựng Khu công nghệ cao tại đây, tận dụng vị thế đặc biệt của Vân Đồn. Với nguồn lực đầu tư khổng lồ vào hạ tầng giao thông như tuyến cao tốc 176km và Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn, đặc khu này được kỳ vọng trở thành động lực tăng trưởng mới, thu hút mạnh mẽ vốn đầu tư, đặc biệt là FDI.
Theo đó, Bám sát “bộ tứ Nghị quyết trụ cột” của Đất nước, Vân Đồn sẽ quyết liệt thực hiện đột phá về ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tạo đột phá trong công tác quản lý, điều hành, phát triển kinh tế - xã hội. Xác lập phương thức sản xuất mới tiên tiến, hiện đại kết hợp hài hòa giữa con người và trí tuệ nhân tạo (AI). Tạo đột phá trong phát triển hạ tầng số: 5G toàn vùng, trung tâm dữ liệu (Data Center), phát triển năng lực AI và sử dụng AI trong các tác vụ hằng ngày. Chú trọng phát triển và thúc đẩy sử dụng các nền tảng dữ liệu số dùng chung; nâng cao chất lượng, hiệu quả các đề tài, nhiệm vụ khoa học. Phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp khoa học – công nghệ.
Tại buổi làm việc mới đây, lãnh đạo UBND đặc khu Vân Đồn và Ban Quản lý Khu kinh tế Quảng Ninh đã thống nhất phối hợp trong việc thực hiện các nhiệm vụ quy hoạch phát triển Khu kinh tế Vân Đồn, bao gồm: quy hoạch chung, quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết xây dựng đến năm 2040 theo quyết định phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, trao đổi các giải pháp nhằm tăng cường phối hợp trong công tác xúc tiến, thu hút đầu tư và triển khai các dự án trọng điểm trên địa bàn như: Tổ hợp du lịch nghỉ dưỡng – giải trí cao cấp, sân golf và khu dân cư Monbay Vân Đồn; Dự án khu dịch vụ du lịch phức hợp cao cấp tại Khu kinh tế Vân Đồn cùng nhiều dự án đang trong quá trình đề xuất chủ trương đầu tư.
Bên cạnh đó, 2 bên còn thống nhất tăng cường phối hợp, đổi mới quản lý và cải cách thủ tục hành chính. Tạo môi trường đầu tư thuận lợi, thông thoáng để Vân Đồn có thể hoàn thành sứ mệnh của mình, trở thành động lực tăng trưởng của toàn tỉnh và khu vực kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.
Ông Đỗ Quang Sáng - Chủ tịch HĐQT Công ty XNK Thủy sản Quảng Ninh cho biết, Quảng Ninh đã dành nguồn lực khổng lồ đầu tư vào Vân Đồn. Điển hình là trục cao tốc dọc tỉnh dài 176km, với tổng vốn đầu tư gần 40.000 tỷ đồng, chọn Vân Đồn làm điểm kết nối huyết mạch. Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn - cánh cửa bầu trời đầu tiên của tỉnh nối thẳng với thế giới cũng được đầu tư xây dựng tại đây. Đặc biệt khi đặc khu Vân Đồn được định hướng trở thành một trung tâm khoa học công nghệ. Với nguồn lực khổng lồ được đầu tư vào Vân Đồn, chúng tôi tin tưởng rằng Vân Đồn sẽ trở thành một động lực tăng trưởng quan trọng cho Quảng Ninh.
Khi Vân Đồn chính thức trở thành đặc khu, khu vực này được kỳ vọng sẽ thu hút mạnh mẽ vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài. Đây là yếu tố then chốt để thúc đẩy phát triển công nghệ cao. Bên cạnh đó, việc thí điểm các chính sách đặc thù tại Vân Đồn có thể tạo ra những cơ chế, chính sách đột phá, không chỉ cho riêng Quảng Ninh mà còn mở đường cho các mô hình phát triển mới trên cả nước – ông Sáng chia sẻ.