Việt Nam – WIPO bắt tay kiến tạo hệ sinh thái sở hữu trí tuệ thời công nghệ số

WIPO mở rộng hợp tác tại Việt Nam

Theo lời mời của Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Daren Tang, Tổng Giám đốc Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), sẽ có chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam. Trọng tâm của chuyến thăm lần này là cuộc hội đàm giữa Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) và Tổng Giám đốc WIPO.

Theo đó, hai bên sẽ trao đổi về xu hướng thế giới về sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo, định hướng lớn của Bộ KH&CN về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và thảo luận một số đề xuất thúc đẩy hoạt động sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam thời gian tới.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, Tổng Giám đốc WIPO cũng tham dự Hội thảo Giới thiệu chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025. Hội thảo sẽ cung cấp những thông tin mới nhất về Báo cáo GII 2025 và kết quả của Việt Nam, các điều chỉnh về phương pháp luận, ý nghĩa của chỉ số, những xu hướng đổi mới sáng tạo và triển vọng đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong những năm tới.

Ông Daren Tang sẽ làm việc với lãnh đạo và cán bộ Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) và giao lưu với thế hệ trẻ Việt Nam tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông với chủ đề: “WIPO và hành trình kiến tạo hệ sinh thái sở hữu trí tuệ thúc đẩy đổi mới sáng tạo cho thế hệ trẻ Việt Nam”.

Ngoài ra, trong khuôn khổ chuyến thăm, Tổng Giám đốc WIPO sẽ có cuộc gặp xã giao với lãnh đạo Chính phủ; làm việc với Tập đoàn Viettel, Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch để thúc đẩy hoạt động hợp tác song phương về sở hữu trí tuệ với các Bộ ngành nói riêng và quan hệ hợp tác với Việt Nam nói chung.

Vai trò của Sở hữu trí tuệ ngày càng được khẳng định

Trong bối cảnh kinh tế tri thức và toàn cầu hóa, SHTT ngày càng trở thành tài sản chiến lược của các quốc gia. Với Việt Nam, gần nửa thế kỷ hợp tác cùng WIPO (từ 1976 đến nay) đã giúp định hình một hệ sinh thái SHTT ngày càng bài bản, trong đó Bộ KH&CN đóng vai trò hoạch định chính sách, còn Cục SHTT là đơn vị triển khai ở tuyến đầu.

Việt Nam gia nhập WIPO từ năm 1976. Một thập kỷ sau, chuyến thăm của Tổng Giám đốc WIPO Árpád Bogsch (1986) đã mở ra giai đoạn hợp tác toàn diện. Từ đó, nhiều thế hệ lãnh đạo WIPO đã tới Việt Nam, trong đó có ông Francis Gurry (2010, 2017) và sắp tới là Tổng Giám đốc Daren Tang (2025).

Các chuyến công tác không chỉ mang ý nghĩa ngoại giao mà còn góp phần trực tiếp định hình hệ thống SHTT của Việt Nam, gắn chính sách quốc gia với xu hướng toàn cầu. Trong mỗi lần làm việc, Bộ KH&CN đều khẳng định quyết tâm đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong ASEAN về ĐMST. Cục SHTT đã cụ thể hóa cam kết bằng những dự án thiết thực: số hóa dữ liệu, đào tạo nhân lực, xây dựng mạng lưới TISC.

Một số thành quả hợp tác nổi bật, đem lại nhiều kết quả rõ nét: Lần đầu tiên, lĩnh vực SHTT được xác định là một nội dung trọng yếu trong Chiến lược phát triển quốc gia, thông qua việc ban hành Chiến lược SHTT đến năm 2030; Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025 cho thấy, Việt Nam xếp hạng 44/139 nền kinh tế, đứng thứ 2/37 trong nhóm quốc gia thu nhập trung bình thấp. Trong 15 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả ĐMST cao hơn so với mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra ĐMST. Việt Nam là một trong 3 quốc gia (Trung Quốc, Việt Nam, Ethiopia) có tốc độ tăng trưởng năng suất lao động nhanh nhất giai đoạn 2014-2024.

Chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII): Từ năm 2022, Việt Nam thí điểm bộ chỉ số ĐMST cấp tỉnh (PII), và đến năm 2023 chính thức công bố toàn quốc. Đây là mô hình đo lường đổi mới sáng tạo địa phương đầu tiên trong khu vực, được WIPO đánh giá cao và khuyến nghị nhân rộng sang các quốc gia khác. PII giúp phản ánh bức tranh năng lực đổi mới của từng tỉnh/thành, tạo cơ sở để địa phương hoạch định chính sách sát thực tiễn hơn; Chuyển đổi số quản lý: Cục SHTT vận hành hệ thống IPAS, số hóa hơn 600.000 hồ sơ sáng chế, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp; phát triển hơn 50 trung tâm TISC;

Hội nhập quốc tế: Việt Nam đã tham gia 15 điều ước quốc tế về SHTT, trong đó tiêu biểu là: Hiệp ước Hợp tác sáng chế (1993), Nghị định thư Madrid (2006), Thoả ước La Hay (2019) giúp doanh nghiệp mở rộng bảo hộ sáng chế, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp ra thị trường toàn cầu với thủ tục đơn giản, nhanh chóng…. Những thành quả này cho thấy rõ vai trò “kiến tạo” của Bộ KH&CN trong quá trình đưa SHTT trở thành công cụ thúc đẩy tăng trưởng.

Việt Nam không chỉ dừng ở vai trò thụ hưởng hỗ trợ từ WIPO mà còn ngày càng chủ động tham gia tích cực vào các ủy ban chuyên môn của WIPO. Việt Nam đã từng giữ trọng trách tại WIPO: Chủ tịch Ủy ban Điều phối (2014-2015), Chủ tịch Đại hội đồng (2018-2019). Gần đây, Việt Nam tham gia hội nghị ngoại giao thông qua văn kiện quốc tế về nguồn gen, tri thức truyền thống và hiệp ước Luật kiểu dáng công nghiệp.

Để có được vị thế đó, Việt Nam đã dựa trên hai trụ cột căn bản: Thể chế: Bộ KH&CN giữ vai trò tham mưu chiến lược, đồng bộ hóa luật pháp quốc gia với chuẩn mực quốc tế. Chiến lược SHTT đến 2030 đặt SHTT thành cấu phần của chiến lược phát triển quốc gia; các hệ thống PCT, Madrid, La Hay giúp doanh nghiệp giảm chi phí và thủ tục khi mở rộng bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ra toàn cầu. Cục SHTT triển khai IPAS, nâng cao chất lượng thẩm định và quản trị đơn – tạo sự minh bạch và niềm tin; Nguồn nhân lực: WIPO đã hỗ trợ hàng trăm lượt cán bộ Việt Nam qua học bổng, tập huấn. Cục SHTT phối hợp mở rộng mạng lưới TISC, lan tỏa kỹ năng SHTT tới viện, trường, doanh nghiệp. Tới đây, việc phát triển đội ngũ chuyên gia về thẩm định, định giá và thương mại hóa tài sản trí tuệ sẽ là chìa khóa để biến tri thức thành giá trị kinh tế.

Có thể thấy, từ chuyến thăm đầu tiên của lãnh đạo WIPO năm 1986 đến nay, hợp tác Việt Nam - WIPO đã trở thành mối quan hệ đối tác chiến lược, toàn diện. Với sự quan tâm, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự dẫn dắt của Bộ KH&CN và sự triển khai của Cục SHTT, Việt Nam không chỉ củng cố vị thế trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu, mà còn xây dựng hệ sinh thái SHTT hiện đại, gắn liền với phát triển kinh tế - xã hội.

Lê Hà