“Mở khóa” đầu tư xanh
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã xây chiến lược và triển khai ESG. Song do không có nguyên tắc chung cho tất cả, nên đo lường chi phí và hiệu quả ESG vẫn tùy từng doanh nghiệp.
Khảo sát trực tiếp tại một hội thảo về ESG do PwC Việt Nam tổ chức mới đây, ghi nhận trả lời của các doanh nghiệp về động lực triển khai ESG là: tiếp cận thị trường quốc tế/ đáp ứng nhu cầu chuỗi cung ứng (37%); thu hút đầu tư/ đảm bảo các điều khoản tài chính tốt hơn (26%); tuân thủ các quy định hiện hoặc tương lai của Chính phủ (26%); nâng cao uy tín thương hiệu và thu hút nhân tài (6%).
Động lực thúc đẩy đầu tư xanh
Các câu trả lời của các doanh nghiệp đã phản ánh thực tế động lực đầu tư ESG, đặc biệt khu vực sản xuất, chế biến, xuất khẩu. Ông Nguyễn Hoàng Nam, lãnh đạo dịch vụ tư vấn ESG, Phó Tổng Giám đốc PwC Việt Nam, cho rằng doanh nghiệp Việt Nam hiện đang tăng triển khai ESG dưới tác động của chuỗi cung ứng với những chuẩn mực nghiêm ngặt từ các cơ quan quản lý, nhà đầu tư, ngân hàng và người mua toàn cầu. Cùng với đó, trong xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng về châu Á-Thái Bình Dương, doanh nghiệp Việt Nam muốn đón dòng vốn đi theo xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng hay vào thị trường khu vực, cũng phải đảm bảo tuân thủ.
“Khu vực châu Á-Thái Bình Dương cũng đang và sẽ đưa ra các yêu cầu và chuẩn mực ESG cao như khu vực châu Âu, và doanh nghiệp sẽ phải minh chứng năng lực triển khai ESG của mình bằng dữ liệu thật, không thể lẫn lộn, ‘giả xanh’. Muốn có dữ liệu thật thì phải đầu tư, triển khai thật”, ông Nam cho biết.
Cùng với đó, còn có áp lực từ tham vọng Net - Zero của các quốc gia. Ông Nam cho biết, chính phủ các quốc gia cũng đang đưa ra các quy định ngày càng cao hơn về ESG đối với doanh nghiệp. Để thích ứng mọi biến động, mọi quy định, doanh nghiệp phải cân bằng được giữa phát triển và bền vững. Sự cân bằng hài hòa là thách thức bởi phát triển quá mức đôi khi khó bền vững; nhưng nếu bền vững quá đôi khi sẽ bị đi chậm, chi phí tăng, đối tác không chấp nhận khiến doanh nghiệp khó có thị trường và kém phát triển.
Cơ hội hút vốn đầu tư
Năm 2022, 80% doanh nghiệp cam kết hoặc có kế hoạch đầu tư ESG. Đến năm 2025, tỷ lệ này tăng lên 89%, thể hiện sự trưởng thành trong mức độ triển khai phát triển bền vững doanh nghiệp. Tỷ lệ thực hiện lên tới 54%, được dẫn đầu bởi FDI (71%) và nhóm niêm yết (57%). Việc đo lường hiệu quả và chi phí đầu tư cũng được thể hiện rõ, có thể lấy “case study” của một trong những doanh nghiệp tham gia khảo sát: PVTrans (PVT) thuộc Tập đoàn Công nghiệp năng lượng quốc gia Việt Nam, với sáng kiến xuất phát từ thực tế lượng phát thải trên tàu chiếm 99% tổng phát thải của công ty.
Ông Nguyễn Hoàng Nam nhấn mạnh, việc đo lường chi phí và hiệu quả cho thấy có mức độ đầu tư nhỏ, tiền nhỏ nhưng mang lại tác động to lớn. Khi doanh nghiệp thực sự nắm bắt ESG như một động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển trong quản lý giá trị và báo cáo doanh nghiệp, với tầm nhìn xa, sẽ vượt ra khỏi gánh nặng tuân thủ để tìm kiếm cơ hội đổi mới, xây dựng niềm tin và tạo dựng giá trị lâu dài.
Ở góc độ hiệu quả thu hút vốn đầu tư, Công ty Chứng khoán Shinhan dẫn ví dụ, nhờ đi đầu về phát triển bền vũng tại Việt Nam, Vinamilk đã thu hút được 300 quỹ đầu tư nước ngoài, trong đó có đến 126 quỹ đầu tư ESG. Nafoods (NAF), Phúc Sinh Group… qua triển khai ESG, cũng đã “mở khóa” vốn đầu tư hàng triệu USD từ FMO (Hà Lan) - ngân hàng tài trợ vốn xanh quốc tế. Đáng chú ý Phúc Sinh nhận được vốn đầu tư bao gồm cả phần tài trợ không hoàn lại từ FMO. Trước đó, công ty này nhận 25 triệu USD của quỹ đầu tư &Green để thúc đẩy chuyển đổi xanh ngành nông nghiệp tỷ đô.
Ngay cả ngân hàng ở vai trò nhà cung ứng vốn, cũng chú trọng ESG nhằm hút vốn tài trợ xanh. Ông Văn Công Bình, Giám đốc Môi Trường và Xã hội - Ngân hàng doanh nghiệp HDBank cho hay, khi ngân hàng phát hành báo cáo phát triển bền vững vào năm 2023, các định chế tài chính quốc tế đã chủ động tìm đến. Đến nay, ngân hàng đã đón khoảng 1 tỷ USD vốn xanh để cho vay các dự án đáp ứng được các tiêu chuẩn trong "Khung tài chính bền vững" của HDBank.
Ngoài vốn xanh từ vay thương mại hoặc tài trợ, đầu tư cổ phần, tư nhân…, các doanh nghiệp nói chung vẫn đang chờ đợi Chính phủ sớm ban hành chính sách hỗ trợ 2% lãi suất từ ngân sách Nhà nước cho khu vực kinh tế tư nhân, hộ kinh doanh… theo Nghị quyết số 68-NQ/TW, Nghị quyết số 198/2025/QH15, Nghị quyết số 139/NQ-CP. Theo Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Ngọc Cảnh, dự kiến Nghị định về chính sách cho vay tín dụng xanh sẽ được ban hành trong tháng 12/2025, sau đó NHNN sẽ ban hành Thông tư hướng dẫn Nghị định này. Đây sẽ là một trong những nguồn vốn đáng kể để tiếp sức cho các doanh nghiệp thực hiện các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn ESG.
Theo ông Nguyễn Hoàng Nam, để hỗ trợ doanh nghiệp tăng tốc trên hành trình ESG, các doanh nghiệp không chờ đợi quy định bắt buộc mà chủ động kêu gọi các yếu tố hỗ trợ thực tiễn. Điều này đòi hỏi cách tiếp cận kép: cơ quan hoạch định chính sách cần đưa ra các ưu đãi tài chính rõ ràng và bộ tiêu chuẩn cụ thể, trong khi thị trường dịch vụ hỗ trợ phải cung cấp giải pháp phù hợp với từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp.