Đông Nam Á ứng phó thiếu lao động do già hóa dân số
Singapore và Thái Lan có dân số già hóa nhất khu vực, đồng thời cũng tiên phong triển khai nhiều chính sách nhằm duy trì tăng trưởng và ổn định kinh tế.
Singapore dùng công nghệ giải quyết bài toán nhân lực
Theo báo cáo Population in Brief 2025, lần đầu tiên số người trên 65 tuổi tại Singapore đã vượt 20% tổng dân số, đạt 20,7% vào tháng 6/2025. Tỷ lệ này tăng so với con số 19,9% hồi năm trước và tăng mạnh so với 13,1% cách đây một thập kỷ. Chưa dừng lại ở đó, chỉ số này dự kiến đạt 23,9% vào năm 2030.
Với những con số này, Singapore trở thành nước có dân số già hóa nhất Đông Nam Á. Đặc biệt, số công dân từ 80 tuổi trở lên của Singapore cũng tăng gần 60% chỉ trong vòng 10 năm, từ 91.000 năm 2015 lên 145.000 năm 2025. Trong khi đó, tỷ lệ người trong độ tuổi lao động (20-64) đang sụt giảm, chỉ còn 59,8% dân số.
Tình trạng này chủ yếu đến từ tỷ lệ sinh thấp, ước tính chỉ đạt 0,97 hồi năm ngoái. Singapore là một trong số ít các quốc gia châu Á có tỷ lệ sinh dưới 1.
Dân số già hóa nhanh và thiếu hụt người trong độ tuổi lao động khiến các dự án cần nguồn nhân lực lớn, chẳng hạn sân bay Changi Airport Terminal 5 gặp nhiều thách thức. Để giải quyết, chính phủ Singapore đã tăng cường tiếp nhận lao động nhập cư, ước tính khoảng 1,906 triệu người trong năm vừa qua, chủ yếu là công nhân xây dựng và lao động giúp việc, đưa tổng dân số quốc gia lên 6,11 triệu người trong năm nay.
Không chỉ dựa vào lao động nước ngoài, chính phủ Singapore còn đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để giải quyết bài toán nhân lực, chủ yếu trong các ngành chịu nhiều sức ép như chăm sóc sức khỏe.
Hồi tháng 7 vừa qua, cơ quan y tế quốc gia Synapxe ký kết thỏa thuận hợp tác với OpenAI (công ty sản xuất ChatGPT) để thử nghiệm một hệ thống xử lý các giao dịch y tế hằng ngày như đặt lịch thăm khám hoặc trả lời các câu hỏi chung về sức khỏe. Đồng thời, họ cũng ký kết thỏa thuận ghi nhớ với Google Cloud và các công ty khác.
Song song đó, chính phủ Singapore cũng triển khai chương trình Age Well Neighbourhoods nhằm khuyến khích mô hình chăm sóc tại gia, giúp người cao tuổi gắn kết cộng đồng thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào viện dưỡng lão.
Thái Lan tập trung chính sách lao động nước ngoài và visa
Là quốc gia có tốc độ già hóa nhanh thứ hai Đông Nam Á, Thái Lan dự báo tỷ lệ người trên 65 tuổi sẽ tăng từ 15% hiện nay lên 31% vào năm 2060. Trong cùng giai đoạn, lực lượng lao động sẽ giảm từ 71% xuống chỉ còn 56% dân số. Điều này không chỉ gây áp lực về thiếu hụt nhân công mà còn làm chậm tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người.
Trước tình hình đó, chính phủ Thái Lan đã triển khai một loạt biện pháp linh hoạt trong chính sách lao động nước ngoài, bao gồm nới lỏng nhập cư để thu hút lao động trong các lĩnh vực thiếu người nghiêm trọng như xây dựng hoặc sản xuất. Song song với đó là ban hành chương trình SMART visa dành cho chuyên gia công nghệ, y tế, robot và các ngành công nghiệp chiến lược.
Không chỉ vậy, Thái Lan còn cung cấp visa cư trú dài hạn (LTR) kéo dài 10 năm, thu hút hơn 4.000 chuyên gia, lao động từ xa và nhà đầu tư giàu có, hợp pháp hóa lao động nhập cư và đơn giản hóa thủ tục cho lao động phổ thông tham gia các dự án trọng điểm.
Đồng thời, chính phủ Thái Lan gia hạn tuổi nghỉ hưu từ 55 lên 60 nhằm tận dụng tối đa lực lượng lao động hiện có.
Ngoài ra, chính phủ Thái Lan cũng khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng công nghệ và tự động hóa.
Nhìn ra bức tranh chung của khu vực
Khu vực Đông Nam Á đang đối mặt với nguy cơ già hóa dân số, trong đó dẫn đầu là Singapore (hơn 20% người trên 65 tuổi), tiếp theo là Thái Lan (hơn 15%), thứ ba là Việt Nam (9%).
Dù những biện pháp đối phó tình trạng dân số già hóa mà Singapore và Thái Lan đưa ra đang đi theo hai hướng khác nhau, khi Singapore tập trung vào công nghệ và y tế cộng đồng, còn Thái Lan nhấn mạnh chính sách nhập cư, nhưng chúng đều là những kinh nghiệm, những mô hình rất linh hoạt và chủ động mà các nền kinh tế khác trong khu vực cần học hỏi và nghiên cứu.
Khi lực lượng lao động ngày càng thu hẹp, việc kết hợp chính sách thu hút nhân tài quốc tế, nâng cao năng suất thông qua công nghệ, và phát triển các mô hình chăm sóc cộng đồng sẽ là chìa khóa để Đông Nam Á duy trì tăng trưởng bền vững.