ASEAN tăng tốc hội nhập kinh tế thích ứng với biến động toàn cầu

Hội nghị Cấp cao ASEAN và chuỗi cuộc họp bên lề tuần này đã tập trung thảo luận sâu về hội nhập kinh tế khu vực, tăng cường vai trò của khu vực tư nhân trong bối cảnh các quốc gia Đông Nam Á đang chuẩn bị ứng phó với biến động thương mại toàn cầu bắt nguồn từ chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump và sự cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt giữa các nền kinh tế lớn.

Phát biểu tại phiên Đối thoại Cấp cao với lãnh đạo ASEAN tại Hội nghị Thượng đỉnh Kinh doanh và Đầu tư ASEAN (ABIS) 2025, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Kinh doanh ASEAN (ASEAN BAC) Việt Nam, nhấn mạnh: "Trong những năm qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã không ngừng khẳng định vai trò trung tâm của cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình phát triển khu vực".

Thủ tướng luôn coi doanh nghiệp là động lực then chốt, chủ thể của đổi mới sáng tạo, và là lực lượng tiên phong trong chuyển đổi số, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn và hội nhập quốc tế.

Ông Vinh cho biết sự hiện diện của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam tại các diễn đàn kinh tế cấp cao như ASEAN BIS 2025 đã thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp ASEAN, thúc đẩy một môi trường đầu tư và kinh doanh cởi mở, công bằng, bền vững, nơi khu vực tư nhân thực sự đóng vai trò trung tâm trong kiến tạo thịnh vượng chung.

Bên cạnh đó, các nhà lãnh đạo ASEAN đã thông qua việc nâng cấp Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA), một bước tiến được đánh giá là “mang tính quyết định” cho quá trình hội nhập khu vực, theo lời Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim.

Bản nâng cấp hướng tới đơn giản hóa thủ tục hải quan, mở rộng danh mục hàng hóa được miễn thuế, đồng thời giảm các rào cản phi thuế quan để thúc đẩy dòng chảy thương mại nội khối.

Theo các quan chức ASEAN, hiệp định ATIGA hiện hành đã loại bỏ khoảng 98% dòng thuế quan trong khối. Phiên bản mới sẽ tiếp tục gia tăng tỷ lệ hàng hóa được miễn thuế, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của ASEAN.

Dù vậy, dữ liệu của ASEANstats cho thấy thương mại nội khối chỉ chiếm 21% tổng thương mại khu vực năm 2024, giảm so với mức 25% năm 2010 – khi ATIGA bắt đầu có hiệu lực.

Các nhà lãnh đạo ASEAN kỳ vọng việc nâng cấp ATIGA sẽ góp phần xây dựng một khu vực kinh tế ít phụ thuộc hơn vào Mỹ và Trung Quốc, hai siêu cường có những chính sách đối đầu thương mại đang ảnh hưởng mạnh đến chuỗi cung ứng Đông Nam Á.

“Giữa bối cảnh bất ổn của thương mại toàn cầu, việc nâng cấp ATIGA thể hiện cam kết kiên định của ASEAN đối với một hệ thống thương mại mở, bao trùm và dựa trên luật lệ,” bản dự thảo tuyên bố Chủ tịch ASEAN nêu rõ.

Song song với ATIGA, hội nghị còn thảo luận về Hiệp định Khung Kinh tế Số ASEAN (DEFA), một sáng kiến quan trọng nhằm tạo cơ hội mới cho thương mại điện tử, logistics và các ngành kinh tế dữ liệu, lĩnh vực được dự báo sẽ là động lực tăng trưởng tiếp theo của khu vực.

Ngoài ASEAN, hội nghị còn hướng tới hội nhập kinh tế sâu rộng hơn với các đối tác thông qua Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), khối thương mại lớn nhất thế giới gồm 15 quốc gia, trong đó có 10 nước ASEAN cùng Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Tại hội nghị RCEP, các nhà lãnh đạo sẽ xem xét kết nạp thêm các nền kinh tế tiềm năng như Bangladesh, Sri Lanka, Hong Kong và Chile.

Thủ tướng Anwar Ibrahim, với cương vị Chủ tịch ASEAN năm nay, cho rằng việc mở rộng hợp tác với các đối tác toàn cầu, bao gồm mời Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva và Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa đến dự là bước tiến quan trọng trong việc mở rộng kết nối của ASEAN với nhóm BRICS và G20, đồng thời thắt chặt cầu nối giữa ASEAN với khu vực miền Nam toàn cầu (Global South).

“Chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng đang nhắc nhở chúng ta rằng khả năng chống chịu phụ thuộc vào sự thích ứng. ASEAN không thể đứng yên. Chúng ta cần dũng khí để tạo dựng các đối tác mới và tầm nhìn để làm sâu sắc hơn những quan hệ hiện có,” ông Anwar nhấn mạnh.

Cẩm Anh