Sự hồi sinh của Nokia

“Gã khổng lồ” Phần Lan này từng một thời thống trị thị trường di động, với những mẫu điện thoại huyền thoại như Nokia 3310. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của smartphone Android và iOS đã khiến Nokia “lạc lối”.

Cuộc tái cấu trúc đau đớn

Sau khi bán bộ phận điện thoại di động cho Microsoft năm 2014 với giá 7,2 tỷ USD, Nokia đứng trước bờ vực biến mất khỏi bản đồ công nghệ. Nhưng, chính quyết định tái cấu trúc dưới thời CEO Rajeev Suri đã cứu vãn tình thế. Nokia chuyển hướng sang mô hình B2B, tập trung vào hạ tầng mạng viễn thông. Điều này không chỉ giúp họ sống sót mà còn trở thành một trong những "ông lớn" toàn cầu ở thời điểm hiện tại.

Sự hồi sinh của Nokia bắt nguồn từ một chiến lược rõ ràng. Họ đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), đặc biệt là 5G và công nghệ đám mây. Theo báo cáo tài chính năm 2024, Nokia đạt doanh thu 22,3 tỷ EUR, với lợi nhuận hoạt động tăng 15% so với năm trước. Sang năm 2025, tình hình còn khả quan hơn. Báo cáo quý 3/2025 cho thấy doanh thu của Nokia tăng 9% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 4,8 tỷ EUR. Lĩnh vực mạng quang học và đám mây đóng góp lớn, nhờ nhu cầu từ các trung tâm dữ liệu AI. CEO Pekka Lundmark nhấn mạnh: “Chúng tôi đang chứng kiến sự bùng nổ AI tương tự internet những năm 1990, và Nokia sẵn sàng dẫn dắt”.

Hạt nhân trong chiến lược mới của Nokia là sản phẩm AirScale, nền tảng trạm gốc hỗ trợ 4G, 5G và các lộ trình tiến tới 6G, và chip ReefShark tối ưu xử lý tín hiệu. Những công nghệ này không chỉ mang lại băng thông lớn và độ trễ thấp hơn, mà còn được thiết kế để tiết kiệm năng lượng. Trong bối cảnh chi phí vận hành tăng cao và cam kết giảm phát thải của nhiều nhà khai thác, lợi ích tiết kiệm điện trở thành một ưu thế cạnh tranh rõ rệt.

Bên cạnh phần cứng, Nokia đã đầu tư mạnh mẽ vào phần mềm quản trị mạng, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo. Quan điểm của ban lãnh đạo Nokia là: tương lai của mạng viễn thông nằm ở khả năng quản trị thông minh, mạng phải tự tối ưu, dự đoán sự cố và phân bổ tài nguyên theo thời gian thực. Đó là lý do tập đoàn thúc đẩy các giải pháp phần mềm, dịch vụ đám mây và các nền tảng điều khiển, nhằm chuyển doanh thu từ bán thiết bị sang cung cấp dịch vụ có giá trị gia tăng.

Chuyển đổi này khiến Nokia trở thành đối thủ trực diện của Ericsson về phần mềm và cạnh tranh với Huawei về tích hợp hệ thống. Dẫu vậy, hành trình giành thị phần của Nokia không hề dễ dàng. Huawei vẫn nắm giữ lợi thế nhất định tại nhiều thị trường nhờ quy mô sản xuất và hệ sinh thái rộng. Đồng thời, căng thẳng địa chính trị và rào cản tiếp cận ở một số nước làm phức tạp chiến lược mở rộng toàn cầu của Nokia.

Một trong những bước đi chiến lược đáng chú ý của Nokia là địa phương hoá sản xuất. Việc đặt trung tâm sản xuất AirScale tại Việt Nam từ năm 2024 không chỉ là một quyết định kinh tế mà còn mang tính chiến lược khi rút ngắn chuỗi cung ứng, giảm chi phí logistics và tăng khả năng đáp ứng nhu cầu khu vực châu Á. Việc có dây chuyền sản xuất gần các thị trường tăng trưởng giúp Nokia chủ động hơn trước biến động cung cầu và yêu cầu an ninh mạng từ phía các chính phủ.

Giới phân tích nhìn nhận Nokia đang sở hữu ba trụ cột chính: công nghệ lõi cải tiến, năng lực phần mềm và mạng lưới sản xuất - phân phối được củng cố. Ba trụ cột này giúp Nokia tiếp cận các hợp đồng nâng cấp 4G/5G, thí điểm Open RAN và chuẩn bị cho lộ trình 6G.

Các nhà phân tích thị trường và quản lý cấp cao trong ngành cũng nhận xét rằng chiến lược của Nokia là “thực dụng và dài hạn”. Một chuyên gia trong ngành nhận định: “Nokia không cố gắng làm lại những gì đã mất trên thị trường tiêu dùng. Họ tập trung vào nơi có biên lợi nhuận rõ ràng và rào cản kỹ thuật cao”. Nhận định này phản ánh sự chuyển dịch tư duy từ sản phẩm sang giải pháp, từ hàng hóa vật lý sang dịch vụ quản trị mạng.

Tuy nhiên, rủi ro vẫn hiện hữu. Cạnh tranh gay gắt, áp lực chi phí R&D cho AI và 6G, cùng áp lực địa chính trị có thể ảnh hưởng tới khả năng tiếp cận thị trường ở một số vùng. Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác với các nhà mạng lớn đòi hỏi Nokia phải triển khai dịch vụ hậu mãi, hỗ trợ kỹ thuật và đảm bảo an ninh vận hành ở quy mô lớn, điều này đòi hỏi nguồn lực không nhỏ.

Chiến lược “song hành” tại Việt Nam

Trong bối cảnh toàn cầu đó, các hợp tác mới tại Việt Nam gần đây cho thấy việc Nokia đang hiện thực hoá chiến lược bằng hành động cụ thể. Lễ ký kết giữa Nokia và VNPT của Việt Nam tại Helsinki vào ngày 21/10 mới đây, dưới sự chứng kiến của lãnh đạo hai nước, đưa ra một cam kết mang tính thực tiễn: Nokia cung cấp thiết bị AirScale trang bị chip ReefShark cho hệ thống hạ tầng mạng VNPT, kèm dịch vụ quản lý mạng toàn diện. Thỏa thuận này hướng tới nâng dung lượng, giảm độ trễ và tối ưu hoá tiêu thụ điện. Đối với VNPT, đây là bước nâng cấp quan trọng để đáp ứng nhu cầu kết nối tăng cao của người dân và doanh nghiệp.

Cùng thời điểm, Nokia ký biên bản ghi nhớ chiến lược với Viettel, tập trung vào các mảng 5G/6G, Open RAN, AI và Data Center. Việc tiếp cận song song cả hai nhà mạng lớn tại Việt Nam giúp Nokia có môi trường thử nghiệm và triển khai giải pháp trên quy mô thực tế, đồng thời tăng tính khả dụng cho sản phẩm nội địa hoá do chính họ sản xuất.

Với VNPT, đại diện đơn vị khẳng định hợp tác sẽ góp phần thúc đẩy chuyển đổi số và mở rộng chất lượng phủ sóng đến các khu vực biên giới, trung tâm kinh tế - xã hội. Từ phía Nokia, cam kết dài hạn thể hiện ở việc vận hành trung tâm sản xuất AirScale trong nước và hỗ trợ kỹ thuật xuyên suốt.

Nhìn chung, sự hồi sinh kỳ diệu của Nokia không phải là một bước ngoặt đơn lẻ mà là quá trình chuyển đổi có chiến lược và nhiều lớp. Từ việc rút khỏi thị trường điện thoại tới đầu tư bài bản vào phần cứng, phần mềm và sản xuất địa phương, Nokia đang xây dựng một nền tảng để cạnh tranh bền vững trong kỷ nguyên số.

Dù con đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng nếu Nokia giữ vững nhịp đổi mới, quản trị rủi ro chuỗi cung ứng và tiếp tục mở rộng khả năng dịch vụ phần mềm, họ có thể biến “quả ngọt” ban đầu thành vị thế dẫn đầu lâu dài. Bài toán hiện nay là duy trì tốc độ sáng tạo trong khi mở rộng quy mô kinh doanh, và đó có thể sẽ là thử thách quan trọng nhất cho Nokia trong những năm tới.

Nguyễn Chuẩn