Chặn dòng tiền đầu cơ vào vàng bằng chính sách thuế

Theo Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), cần thay đổi chính sách thuế hiện hành để hạn chế mạnh dòng tiền đổ vào thị trường vàng.

Trong bối cảnh giá vàng vẫn biến động và có khoảng cách chênh lệch cao so với giá vàng thế giới, gây tâm lý mua vàng tích trữ đầu cơ, VAFI cho rằng chính sách miễn thuế cho kinh doanh vàng miếng và thuế cực thấp với kinh doanh vàng trang sức trong nhiều năm qua đã khuyến khích mạnh mẽ dòng tiền đầu cơ vào thị trường vàng, đầu cơ lướt sóng thoải mái mà phí mất ít, thậm chí tồn tại tình trạng tạo cung cầu giả tạo trong nhiều thời điểm để tạo hiệu ứng cho nhiều người tham gia và tạo cầu khổng lồ cho thị trường vàng.

Tại văn bản kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ, Quốc hội, Bộ Tài chính..., VAFI đề xuất việc kinh doanh vàng trang sức và vàng miếng thì phải chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ như các hàng hóa thông thường một cách bình đẳng về nghĩa vụ chịu thuế.

Theo đó, kinh doanh vàng miếng và vàng trang sức chịu thuế VAT 10% . Lập luận của Hiệp hội là nếu so sánh kinh doanh vàng như bất động sản ( giống nhau ) thì việc bán nhà đất theo phương thức khấu trừ thuế GTGT, cá nhân mua nhà phải chịu thuế GTGT 10%, khi bán nhà còn chịu thuế TNCN ở mức 2% theo giá bán nhà. Do đó việc bán vàng miếng, vàng trang sức… ( gọi chung là vàng vật chất ) từ các cơ sở kinh doanh thì cần áp thuế 10% trên hóa đơn bán hàng.

Chính sách này theo VAFI khi áp dụng sẽ có tác dụng gần như triệt tiêu hoàn toàn tình trạng đầu cơ ngắn hạn; Gần như chấm dứt hoàn toàn tình trạng đầu cơ lướt sóng, thổi giá kiếm lời; Nhu cầu đầu cơ, đầu tư vào thị trường vàng sẽ giảm mạnh và dòng tiền sẽ chuyển hướng vào hệ thống ngân hàng; Bảo vệ mạnh mẽ đồng nội tệ, dự trữ ngoại tệ tăng trong hệ thống ngân hàng.

VAFI cũng đưa ra lập luận dựa trên cơ sở thực tiễn của một số quốc gia. Chẳng hạn ở Ấn Độ, khi mua vàng thì người mua chịu 3% trên tổng giá trị mua cho các loại vàng vật chất : vàng trang sức, vàng thỏi, vàng xu; Khi bán các loại vàng vật chất, vàng tài khoản mà có lãi thì người bán chịu thuế Capital Gain Tax ( CGT) là 12,5% với khoản đầu tư trên 2 năm, còn dưới 2 năm thì mức thuế được tính căn cứ vào thu nhập từng cá nhân. Thuế CGT được tính dựa trên cơ sở lấy giá bán trừ giá mua nhân với thuế suất.

Tại Thụy Sỹ, vàng trang sức và các loại vàng tiêu dùng chịu 8% VAT. Trong khi đó, Thái Lan đánh 7%VAT với các loại vàng có nguồn gốc nước ngoài. Pháp quản lý thị trường với chính sách cho phép người bán lựa chọn 2 phương pháp : Khi bán vàng mà không chứng minh được giá mua hay không có hóa đơn mua vào thì phải chịu 12% thuế trên tổng giá trị mua vào ( flat rate tax ); hoặc chịu CGT 36,2% cho thời hạn đầu tư ngắn hạn dưới 1 năm, còn đầu tư dài hạn thì thấp hơn và tùy thuộc thời gian nắm giữ và giá trị sở hữu.

Những quốc gia nắm giữ lượng vàng lớn như Mỹ áp dụng chung thuế CGT cho vàng vật chất, vàng tài khoản hay chứng chỉ đầu tư vào các quỹ ETF vàng; và áp CGT 37% cho thời gian nắm giữ dưới 1 năm, còn trên 1 năm thì CGT là 28%. Tại Trung Quốc, VAFI cho biết hoạt động kinh doanh vàng vật chất chịu thuế VAT là 13%; Kinh doanh vàng tài khoản chịu thuế CGT 20%;.

Ở Hàn Quốc hiện cũng ápp 10% VAT khi mua vàng vật chất. Còn Nhật Bản mua vàng chịu 10% thuế tiêu dùng ( tính trên tổng giá trị mua ). Quốc gia này đánh thuế CGT áp dụng cho kinh doanh vàng tài khoản và mức thuế CGT tùy thuộc vào việc đầu tư dài hạn hay ngắn hạn và phụ thuộc mức chịu thuế thu nhập cho từng cá nhân. Singapore cũng có chính sách mua vàng vật chất chịu 9% thuế GST ( goods & services tax – tính trên tổng giá trị mua vào).

Tại Việt Nam hiện đang miễn thuế VAT với kinh doanh vàng miếng, và chỉ thu 10% trên phần chênh lệch giữa giá bán và giá mua đối với vàng trang sức, mức được đánh giá là rất thấp so với thông lệ quốc tế.

Theo đó, VAFI nhận định kinh doanh vàng vật chất và vàng tài khoản là lĩnh vực hạn chế đầu tư và được đánh thuế cao hơn nhiều so với đầu tư chứng khoán. Ở mức độ bình thường thì có nước coi vàng như là 1 loại hàng hóa và đánh thuế bình đẳng mà không ưu đãi kinh doanh vàng như ở nước ta. Có nhiều quốc gia coi vàng là hàng hóa đặc biệt , không khuyến khích đầu tư và đánh thuế cao hơn so với các hàng hóa thông thường;

Nhìn chung các nước đều có chính sách mạnh chống vàng hóa nền kinh tế nhằm ổn định tỷ giá, bảo vệ đồng nội tệ và đẩy mạnh dòng vốn nhàn rỗi đi vào hệ thống ngân hàng và thị trường chứng khoán nhờ đó cộng đồng doanh nghiệp,người dân và nền kinh tế được hưởng lợi về đi vay lãi suất cực thấp.

Các nước đều đánh thuế trực tiếp và gián tiếp đối với việc mua bán vàng, đối với đầu tư ngắn hạn dưới 1 năm thì mức thuế cao hơn nhiều so với đầu tư trên 1 năm nhằm mục tiêu chống đầu cơ, lướt sóng vào thị trường vàng và từ đó các dạng đầu tư ngắn hạn là bất khả thi do thuế cao.

Những quốc gia đánh thuế thấp với giao dịch vàng như Ấn Độ, Thái Lan thì tình trạng vàng hóa nhiều hơn, 7 quốc gia còn lại không có tình trạng vàng hóa và người dân ít quan tâm tới chuyện đầu tư vàng, ngoại trừ mua vàng trang sức để làm đẹp bản thân, VAFI nhìn nhận.

Cùng với đề xuất thay đổi chính sách thuế với mua bán vàng trang sức, theo văn bản, ông Nguyễn Hoàng Hải - Phó Chủ tịch VAFI cũng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước nên duy trì chính sách ổn định tỷ giá trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Theo đó, duy trì ổn định tỷ giá VND nhằm thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài, đồng thời tạo niềm tin mạnh cho người dân là đồng nội tệ không thể mất giá. Ông Hải nhận định nền kinh tế thuận lợi của nước ta như là cường quốc xuất khẩu mạnh, du lịch phát triển và lượng kiều hồi dồi dào thì hoàn toàn dễ dàng ổn định tỷ giá, thậm chí có thể tăng VND thêm 10% nếu điều đó có lợi. Trong giai đoạn hiện tại, theo đại diện VAFI, Ngân hàng Nhà nước nên có chính sách tăng lãi suất tiền gửi tiết kiệm ở mức hợp lý.

"Sau khi có chính sách thuế vàng mới và thuế tài sản ở mức hợp lý thì NHNN hoàn toàn có thể duy trì chính sách lãi suất thấp, thấp hơn nhiều so với mặt bằng hiện nay mà vẫn đảm bảo ổn định tỷ giá", Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính kiến nghị.

Từ 2024 đến nay, giá vàng quốc tế liên tục biến động và tăng mạnh. Kéo theo đó giá vàng trong nước cũng lập các kỷ lục liên tiếp. Với bối cảnh giá vàng tăng và dòng tiền đầu cơ đổ vào vàng gây áp lực lên tỷ giá, hạn chế dòng vốn đầu tư, nhiều chuyên gia cũng kiến nghị đánh thuế giao dịch vàng để giảm bớt nhu cầu vàng của một số bộ phận nhà đầu tư và thị trường, đặc biệt đối với những đối tượng mua vàng với mục đích đầu cơ, tích trữ, thao túng giá vàng...

PGS.TS Nguyễn Thị Mùi - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia cho rằng, việc áp dụng thuế sẽ đảm bảo công bằng trong hoạt động kinh doanh vàng và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, hiện nay các lĩnh vực chứng khoán, bất động sản…. cũng đang áp dụng thuế thu nhập cá nhân, do đó mua bán vàng cũng nên áp dụng chính sách thuế phù hợp.

Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, với các quy định bắt buộc xuất hóa đơn điện tử trong giao dịch mua bán vàng tạo điều kiện thuận lợi cho áp dụng chính sách thuế, giúp cơ quan quản lý kiểm soát được tình trạng ẩn thuế, lậu thuế của các doanh nghiệp kinh doanh vàng. Đồng thời, đây là cơ sở để cơ quan thuế xác định mức thuế thu nhập đối với cá nhân đầu tư vàng minh bạch và công bằng.

Nói riêng với giao dịch vàng miếng, Bộ Tài chính đã thống nhất với Ngân hàng Nhà nước đề xuất thu thuế giao dịch vàng miếng ở mức 0,1% trên giá chuyển nhượng từng lần. Đề xuất đưa vào dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân. Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV Chính phủ đã trình Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) để Quốc hội xem xét, quyết định. Với dự thảo Luật đề nghị áp dụng mức thuế suất trong giao dịch vàng miếng, quy định được kỳ vọng nâng cao tính minh bạch của thị trường, hạn chế đầu cơ, đồng thời các điều chỉnh phù hợp với lộ trình quản lý thị trường vàng trong đó có kế hoạch lập sàn giao dịch vàng quốc gia.

Lê Mỹ