Đánh giá kỹ rủi ro phương thức vay, cho vay lại vốn ODA
Cần quy định chặt chẽ điều kiện cấp phát, tỷ lệ cấp phát vốn vay ODA; đánh giá kỹ tác động phương thức cho vay, cho vay lại vốn ODA, làm rõ các rủi ro có thể xảy ra...
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh khi thảo luận tại Tổ về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công; Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, ngày 3/11/2025.
Theo Chủ tịch Quốc hội, Luật Quản lý nợ công năm 2017 đã tạo chuyển biến tích cực trong quản lý nợ công của Nhà nước. Đến hết năm 2025, nợ công ước đạt 35-36% GDP, nợ Chính phủ khoảng 33-34% GDP, nợ nước ngoài khoảng 31-32% GDP, đều ở mức an toàn.
“Điều này cho thấy công tác quản lý nợ công thời gian qua đã được thực hiện tốt, đảm bảo mục tiêu tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm an sinh xã hội,” Chủ tịch Quốc hội khẳng định.
Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội sẽ xem xét thông qua dự án luật này theo quy trình một kỳ họp nhằm đồng bộ hóa với Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Đầu tư công, hướng tới đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính, và tăng tính minh bạch, chủ động trong quản lý nợ công – đặc biệt trong bối cảnh hiện nay nhiều dự án ODA triển khai tại cấp xã.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, dự thảo lần này sửa đổi, bổ sung 17/63 điều, bãi bỏ và thêm mới một số quy định nhằm phân loại rõ ràng nợ công, tăng cường vai trò của Bộ Tài chính và chính quyền địa phương trong quản lý, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cấp trong sử dụng vốn vay.
Góp ý cụ thể về phân bổ và sử dụng vốn ODA, Chủ tịch Quốc hội cho rằng dự thảo đã bổ sung quy định về các trường hợp cấp phát cho Ủy ban nhân dân tỉnh và đơn vị sự nghiệp công lập. Tuy nhiên, Chính phủ cần quy định chặt chẽ điều kiện, tỷ lệ cấp phát và đánh giá tác động đến ngân sách trung ương để tránh rủi ro dồn gánh nặng nợ về phía trung ương.
Ông lưu ý, khi triển khai các dự án ODA ở địa phương phải có phần vốn đối ứng và cơ chế bảo lãnh nhất định. Thực tế các địa phương có điều kiện thì dễ xử lý phần vốn đối ứng song nhiều địa phương khó khăn, chẳng hạn như Điện Biên thì Trung ương hầu như phải hỗ trợ 100%.
Do đó, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Bộ Tài chính phải có hướng dẫn thật cụ thể để tạo điều kiện thuận lợi trong nhận nguồn ODA cũng như quá trình triển khai phối hợp giữa trung ương và địa phương trong vấn đề cấp phát vốn được nhanh chóng, thuận lợi. “Điều này hết sức quan trọng”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Liên quan phương thức cho vay lại vốn ODA, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần phải đánh giá tác động kỹ đối với nội dung này. Dự thảo Luật bổ sung quy định theo hướng Ngân hàng Thương mại thực hiện cho vay lại đối với đơn vị sự nghiệp công lập theo phương thức cơ quan cho vay không chịu rủi ro tín dụng, (tại Khoản 2, Điều 35); Cho vay lại đối với các doanh nghiệp để đầu tư chương trình dự án danh mục ưu tiên đầu tư của nhà nước theo phương thức cơ quan cho vay lại chịu một phần rủi ro tín dụng (Khoản 4, Điều 35).
Theo Chủ tịch Quốc hội, quy định “không chịu rủi ro tín dụng” có thể dẫn đến lơi lỏng trong thẩm định và giám sát, khiến rủi ro tập trung vào Nhà nước. Ông dẫn thực tế cho thấy, nhiều trường hợp ngân hàng thiếu trách nhiệm giám sát, cho vay không gắn với hiệu quả đầu tư, khiến nguồn vốn ODA bị sử dụng sai mục đích.
Cùng với đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị làm rõ, trong trường hợp xảy ra rủi ro không trả được nợ vay thì trách nhiệm của ngân hàng thương mại được quy định thế nào? Phải chia sẻ một phần rủi ro thì tỷ lệ này bao nhiêu? được xác định trên cơ sở nào? “Những điều này cần phải có quy định trong luật. Nếu quy định trong luật không được sau này giao cho Chính phủ hướng dẫn ban hành nghị định”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.
Tại phiên thảo luận, Đại biểu Lò Thị Luyến (Điện Biên) bày tỏ băn khoăn về quy định cho phép công ty con của doanh nghiệp nhà nước 100% vốn điều lệ được đề xuất vay ODA. Đại biểu cho rằng cần làm rõ lý do sửa đổi, đồng thời đánh giá kỹ ưu – nhược điểm của phương án này để tránh rủi ro về quản lý nợ nước ngoài.
Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (TP. Cần Thơ) đánh giá cao việc dự thảo đã giảm thủ tục hành chính, tăng tiến độ giải ngân vốn ODA và mở rộng đối tượng được vay lại. Ông kiến nghị phân cấp mạnh hơn, theo đó Thủ tướng chỉ phê duyệt kế hoạch vay nợ hằng năm, còn Bộ Tài chính phê duyệt đề xuất khoản vay cụ thể để quá trình thực hiện nhanh gọn hơn.
Đối với doanh nghiệp nhà nước, đại biểu cho rằng nên cho phép tự thực hiện thủ tục đề xuất, đàm phán vay ODA thay vì phải thông qua nhiều cấp trung gian, miễn là trong khuôn khổ kế hoạch vay đã được phê duyệt.
Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng cũng nêu rõ, hiệu quả vốn ODA hiện nay còn hạn chế, tiến độ giải ngân chậm, trong khi phần lớn vốn tập trung vào hạ tầng, môi trường, y tế và giáo dục nghề.
Ông đề nghị ưu tiên ODA cho các lĩnh vực đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và chuyển đổi số, phù hợp với các nghị quyết phát triển quốc gia giai đoạn 2026–2031. Đồng thời, cần ứng dụng nền tảng số trong rút vốn và giải ngân, thông qua Cổng thông tin đầu tư công hoặc Cổng dịch vụ công quốc gia, để tăng minh bạch và giảm thủ tục hành chính.