Sửa Luật Xây dựng: Đẩy mạnh số hóa trong quản lý hoạt động xây dựng

Triển khai tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, Dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi (Dự thảo) được Bộ Xây dựng trình Quốc hội theo hướng chỉ quy định những vấn đề mang tính nguyên tắc, khung, và các nội dung thuộc thẩm quyền Quốc hội. Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, Dự thảo đã được sắp xếp, bố cục lại bao gồm 8 Chương và 97 Điều (giảm 71 điều so với luật hiện hành).

Mục tiêu của lần sửa đổi này là tiếp tục thể chế hóa chủ trương hoàn thiện pháp luật kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm môi trường pháp lý thông thoáng, minh bạch, an toàn; đồng thời giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp. Luật cũng hướng tới cải thiện hơn nữa môi trường đầu tư – kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng và khắc phục những bất cập kéo dài trong thời gian qua.

Một trong những điểm mới quan trọng được Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh là Dự thảo đã đổi mới phương thức quản lý đầu tư xây dựng thông qua việc phân loại dự án theo hình thức đầu tư: đầu tư công, PPP và đầu tư kinh doanh. Cách tiếp cận này bảo đảm quá trình đầu tư tuân thủ luật về đầu tư, còn các hoạt động xây dựng tuân thủ Luật Xây dựng, tránh trùng lặp và dễ xác định trách nhiệm.

Đáng chú ý, nhiều thủ tục về lập, thẩm định dự án, phê duyệt thiết kế đã được cắt giảm. Theo tờ trình của Chính phủ, dự thảo luật đã đơn giản hóa tối đa về điều kiện, trình tự, thủ tục cấp phép xây dựng theo hướng tất cả đối tượng công trình này đủ điều kiện để thực hiện thủ tục trực tuyến toàn trình; đơn giản hóa về hồ sơ và điều kiện phải phù hợp quy hoạch và mục đích sử dụng đất.

Song song đó, Dự thảo mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng. Các thủ tục được thiết kế theo nguyên tắc từ giai đoạn chuẩn bị đến thời điểm khởi công xây dựng, cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng chỉ kiểm soát một lần đối với mỗi dự án, công trình xây dựng. Như vậy, mỗi công trình, dự án chỉ phải thực hiện một thủ tục hành chính.

Góp ý về Dự thảo, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng để luật thực sự trở thành công cụ điều tiết hiệu quả, cần tiếp tục hoàn thiện một số nguyên tắc nền tảng, đặc biệt liên quan đến số hóa, hậu kiểm và hiện đại hóa ngành xây dựng.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Lệ, Đoàn ĐBQH TP Hồ Chí Minh, Luật Xây dựng nên là một "luật khung", chỉ điều chỉnh các vấn đề kỹ thuật, còn các thủ tục về đầu tư, đất đai, quy hoạch nên tuân thủ theo luật chuyên ngành để tránh chồng chéo.

Bà đề nghị bổ sung nguyên tắc “số hóa và dữ liệu mở”, yêu cầu mọi hồ sơ, quy trình phải được thực hiện qua hệ thống điện tử và kết nối với cơ sở dữ liệu quy hoạch, đất đai, dân cư. Đồng thời, cần chuyển mạnh sang cơ chế hậu kiểm, chỉ áp dụng tiền kiểm cho công trình lớn, có nguy cơ ảnh hưởng an toàn cộng đồng.

“Hiện cơ quan quản lý can thiệp quá sâu gây chậm trễ. Nhiều dự án ở TP Hồ Chí Minh phải chỉnh sửa thiết kế nhiều lần chỉ vì khác biệt trong cách hiểu quy định”, bà Lệ nêu.

Cũng đưa ra góp ý hoàn thiện Dự thảo, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐQBH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đề xuất sửa đổi toàn diện các quy định nền tảng nhằm tăng tính chặt chẽ và hiệu quả. Ông kiến nghị bổ sung nguyên tắc “thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến, công nghệ số và chuyển đổi số” để tạo cơ sở pháp lý cho việc hiện đại hóa ngành xây dựng – từ thiết kế, giám sát đến vận hành công trình.

Về các hành vi bị nghiêm cấm, ông Hùng đề nghị bổ sung ngay từ đầu hành vi "xây dựng công trình không phù hợp với quy hoạch" vì đây là vi phạm gốc rễ, gây phá vỡ định hướng phát triển không gian. Đồng thời làm rõ các quy định cấm liên quan đến việc sử dụng vật liệu xây dựng không bảo đảm chất lượng, tự ý thay đổi kết cấu chịu lực, và hành vi cung cấp thông tin, tài liệu giả mạo trong hồ sơ.

"Việc sửa đổi, bổ sung các nội dung này là để tăng cường tính chặt chẽ, đầy đủ của pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và bảo đảm sự minh bạch, an toàn trong hoạt động đầu tư xây dựng", đại biểu nhìn nhận.

Đồng quan điểm, nhiều ý kiến nhấn mạnh, quá trình cải cách pháp luật trong lĩnh vực xây dựng muốn đạt hiệu quả phải đặt trọng tâm vào chuyển đổi số và minh bạch hóa quy trình, cần sớm hoàn thiện hệ thống dữ liệu số thống nhất giữa xây dựng – đất đai – quy hoạch để loại bỏ tình trạng “mỗi nơi một cách hiểu”, đồng thời tạo nền tảng cho việc giảm mạnh tiếp xúc trực tiếp và nguy cơ phát sinh thủ tục không cần thiết.

Yến Nhung