Mở rộng miễn giấy phép xây dựng: Cải cách phải đi đôi với hậu kiểm
Chủ trương mở rộng diện miễn giấy phép xây dựng được xem là bước đi phù hợp với mục tiêu cải cách thủ tục hành chính, song cần đi kèm cơ chế liên thông và hậu kiểm rõ ràng.
Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đang được Quốc hội thảo luận, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 10. Dự thảo lần này thu hút nhiều sự quan tâm bởi hàng loạt đề xuất cải cách mạnh mẽ, đặc biệt là việc mở rộng diện công trình được miễn giấy phép xây dựng, đi kèm các giải pháp đơn giản hóa quy trình, tăng tính minh bạch và giảm tối đa chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.
Theo đó, điểm cải cách đáng chú ý là việc thực hiện nguyên tắc “kiểm soát một lần” từ giai đoạn chuẩn bị đến thời điểm khởi công xây dựng, cơ quan quản lý xây dựng chỉ thẩm định thủ tục hành chính một lần đối với mỗi dự án. Các dự án đã được cơ quan chuyên môn thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi xây dựng sẽ được miễn giấy phép xây dựng, giúp rút ngắn đáng kể thời gian chuẩn bị đầu tư.
Nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ sự đồng thuận với chủ trương miễn giấy phép xây dựng, đây được xem là bước đi phù hợp với định hướng cải cách thủ tục hành chính. Theo các đại biểu, giấy phép xây dựng không phải “rào cản”, mà là công cụ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân và trật tự xã hội. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là đơn giản hóa quy trình nhưng phải quy định rõ trách nhiệm, thời hạn xử lý và công khai thông tin để người dân và doanh nghiệp có thể giám sát.
Góp ý Dự thảo, đại biểu Nguyễn Phi Thường, Đoàn ĐBQH TP Hà Nội nhận định chủ trương miễn giấy phép là đúng đắn, song điểm nghẽn thực chất không nằm ở quy định pháp luật.
Theo ông, có hai nhóm nguyên nhân đang gây ách tắc trong cấp phép. Nguyên nhân chủ quan là một bộ phận cán bộ giải quyết thủ tục hành chính còn gây khó khăn, kéo dài thời gian xử lý hồ sơ. Nguyên nhân khách quan là hệ thống pháp luật liên quan đến quy hoạch, đất đai, đầu tư, tôn giáo, đê điều… còn nhiều điểm chồng chéo, thiếu thống nhất, khiến việc cấp phép xây dựng thường bị chậm trễ.
Trong bối cảnh đó, việc mở rộng diện miễn giấy phép và rút ngắn thời gian cấp phép là hợp lý nhưng chưa đủ. Theo đại biểu, phải giải quyết tận gốc bằng cách liên thông quy trình từ chấp thuận chủ trương đầu tư đến khởi công công trình.
Từ kinh nghiệm thực tế của Hà Nội, đại biểu Nguyễn Phi Thường kiến nghị, khi chủ đầu tư đã được UBND có thẩm quyền giao triển khai dự án và đã đủ điều kiện khởi công thì chỉ cần thông báo khởi công thay vì phải xin giấy phép lần nữa. Việc đưa thiết kế cơ sở vào hồ sơ đề xuất dự án đầu tư (theo Điều 33 Luật Đầu tư) để cơ quan chuyên môn thẩm định ngay từ giai đoạn chấp thuận chủ trương sẽ giúp cắt giảm thủ tục trùng lặp và rút ngắn thời gian.
Đại biểu Nguyễn Phi Thường cũng lưu ý tình trạng một số công trình thuộc diện miễn phép tự ý điều chỉnh quy mô, công năng gây ảnh hưởng cảnh quan và hạ tầng đô thị. Do vậy, đề xuất giao thẩm quyền quản lý, kiểm tra và xử lý vi phạm đối với công trình miễn phép cho chính quyền cấp xã; đồng thời Chính phủ cần ban hành hướng dẫn chi tiết về quy trình hậu kiểm.
Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Phòng đánh giá cao Dự thảo đã mở rộng diện công trình được miễn giấy phép xây dựng và cho phép thực hiện cơ chế thông báo khởi công. Đây là cải cách quan trọng, góp phần giảm tiền kiểm.
“Tuy nhiên, để bảo đảm chất lượng công trình, đề nghị Chính phủ quy định chi tiết hơn về hồ sơ, thời hạn xử lý và việc tích hợp thủ tục vào Cổng dịch vụ công”, đại biểu nhấn mạnh.
Đánh giá cao việc mở rộng diện miễn giấy phép xây dựng, coi đây là bước tiến thể hiện tinh thần cắt giảm thủ tục, song đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà, Đoàn ĐBQH TP Hà Nội cho rằng quy định yêu cầu chủ đầu tư phải gửi thông báo khởi công kèm hồ sơ tương tự hồ sơ xin cấp phép khiến cải cách mang tính “hình thức”, vì hồ sơ vẫn đầy đủ như khi xin phép.
Để khắc phục, đại biểu đề xuất hai phương án. Phương án 1 là bỏ yêu cầu kèm theo hồ sơ tương ứng với hồ sơ đề nghị cấp giấy phép xây dựng. Phương án 2 là nếu vẫn cần hồ sơ, thì cần quy định một bộ hồ sơ đơn giản, ví dụ bản vẽ thiết kế đã được phê duyệt, không yêu cầu hồ sơ đầy đủ như khi xin cấp giấy phép xây dựng.