Vai trò của ASEAN trong kỷ nguyên mới của chuỗi cung ứng toàn cầu
Các công ty ASEAN hiện phải cạnh tranh với các công ty khác đến từ Ấn Độ, và các công ty Trung Quốc chuyển hướng xuất khẩu sang khu vực này.
Việc Mỹ - Trung tạm “đình chiến” thương mại đã mang lại bầu không khí dễ chịu trên toàn cầu. Thị trường chứng khoán Mỹ thậm chí đã nhích lên trong kỳ vọng về thỏa thuận được công bố ngày 30/10, sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc. Có vẻ như kinh tế thế giới một lần nữa tránh được cú sốc lớn đối với hệ thống thương mại.
Thế nhưng, “tạm dừng” chỉ là khoảng thời gian để cả hai bên chuẩn bị trước vòng xem xét tiếp theo vào năm tới, vì không bên nào chịu nổi hệ quả tức thời nếu căng thẳng leo thang. Trung Quốc sẽ tiếp tục chạy đua mở rộng thị trường mới, phát triển chip bán dẫn và năng lực trí tuệ nhân tạo (AI) của riêng mình, trong khi Mỹ gấp rút tìm kiếm các đối tác và nguồn đầu tư mới trong lĩnh vực đất hiếm.
Cả hai đều muốn cải thiện vị thế đàm phán cho vòng thương lượng kế tiếp, trong khi các quốc gia và doanh nghiệp khác tiếp tục điều chỉnh chiến lược theo các yếu tố địa kinh tế.
Trong khi đó, xu hướng đa dạng hóa và tái định hướng thương mại vẫn tiếp tục. Dù những con số đáng chú ý về thuế và quy định dễ thu hút sự quan tâm, nhưng chính cấu trúc thuế quan và quy định sâu rộng mới là yếu tố đang thúc đẩy mạnh mẽ quá trình tái cơ cấu chuỗi cung ứng.
Theo Goh Puay Guan, Phó giáo sư tại Trường Kinh doanh, Đại học Quốc gia Singapore, sự đa dạng hóa này vốn đã bắt đầu từ thời Covid-19, và những gián đoạn trong vài năm qua càng củng cố yêu cầu về khả năng chống chịu, thay vì chỉ tối ưu chi phí. Các doanh nghiệp có khả năng sẽ tiếp tục chiến lược “Trung Quốc + 1”, trong đó các nước Đông Nam Á sẽ hưởng lợi chính.
Điều này càng đúng hơn khi Mỹ gần đây ký các thỏa thuận với nhiều nước ASEAN, áp trần thuế với Campuchia, Malaysia và Thái Lan ở mức 19%, và Việt Nam ở mức 20%.
Tuy nhiên, chuyên gia này cho biết, chỉ có quy mô thôi là chưa đủ để vượt qua môi trường toàn cầu đầy biến động. Khả năng thích ứng cũng quan trọng không kém.
Những năm gần đây, mô hình “nhà máy siêu nhỏ” (micro-factory), các cơ sở sản xuất tiên tiến, bắt đầu phổ biến. Khu vực ASEAN cần hướng đến việc xây dựng mạng lưới nhiều địa điểm sản xuất, cho phép phân bổ sản lượng và nguồn cung một cách linh hoạt trước biến động của chuỗi cung ứng.
Việc tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ kéo dài nhiều năm, nếu không muốn nói là hàng thập kỷ. Thương mại xuyên biên giới ngày nay không chỉ dựa vào hạ tầng vật lý. Trong thế giới liên kết bằng chuỗi cung ứng và luồng dữ liệu, doanh nghiệp có thể mở rộng biên giới hoạt động thông qua thương mại số, khả năng minh bạch thông tin và dịch vụ tài chính.
Ông Goh Puay Guan cho biết: "Doanh nghiệp trong khu vực cũng cần cân nhắc chiến lược đa dạng hóa của riêng mình. Nhiều SME cung cấp dịch vụ hoặc linh kiện cho các tập đoàn đa quốc gia cần theo sát khách hàng và sẵn sàng di chuyển theo họ sang các thị trường mới".
Cụ thể, những năm gần đây, các hiệp hội doanh nghiệp Singapore đã triển khai nhiều sáng kiến thăm dò điểm đến đầu tư mới trên khắp châu Á và thế giới.
Khu kinh tế đặc biệt Johor – Singapore ngày càng phát triển, và tam giác tăng trưởng Sijori, gồm Singapore, Johor và Quần đảo Riau, vốn được đề xuất từ những năm 1990, đang hồi sinh mạnh mẽ.
Những hợp tác mang tính cộng hưởng này giúp duy trì các hoạt động trụ sở tại Singapore, trong khi tận dụng chi phí sản xuất thấp hơn ở các địa điểm lân cận.
Thương mại số, một lĩnh vực đang bùng nổ tại Đông Nam Á, được dự đoán sẽ chứng kiến sự vượt trội mạnh mẽ của doanh nghiệp trong khu vực. Bên cạnh Hiệp định Khung Kinh tế Số Asean sắp tới, nhiều quốc gia trong khối có các hiệp định thương mại số với Australia, Chile, New Zealand, Hàn Quốc, Anh, EU và Hiệp hội Thương mại Tự do châu Âu.
Các hiệp định này bao gồm nhiều khía cạnh như thương mại điện tử, thông tin thương mại, dịch vụ chuyên môn và thanh toán tài chính. Tương tự, thương mại và chuỗi cung ứng cũng cần các luồng thanh toán mạnh mẽ, điều mà vai trò trung tâm tài chính đáng tin cậy của Singapore có thể bảo đảm.
Khi môi trường toàn cầu tiếp tục biến đổi, thách thức đối với doanh nghiệp trong khu vực vẫn còn đó: mở rộng quy mô, số hóa, hòa vào các dòng thông tin khu vực và toàn cầu, và linh hoạt trong phân bổ nguồn cung và năng lực sản xuất.