ASEAN và Trung Quốc thúc đẩy chiến lược hợp tác thực chất

Tại hội nghị thượng đỉnh Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Trung Quốc và khối ASEAN đã nâng cấp hiệp định thương mại tự do trong các lĩnh vực bảo vệ môi trường, chất lượng sản phẩm và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã đặt thỏa thuận này trong bối cảnh những thách thức phát triển lớn hơn mà các quốc gia ASEAN đang phải đối mặt, khi họ phải chịu mức thuế quan cao một cách bất công.

Một dấu mốc đáng chú ý khác tại hội nghị thượng đỉnh là sự gia nhập chính thức của Đông Timor, một đối tác kinh tế và thương mại quan trọng của Trung Quốc, Indonesia và Singapore.

ASEAN đã là đối tác thương mại chính của Trung Quốc kể từ năm 2020, với kim ngạch thương mại song phương tăng vọt từ 160 tỷ USD năm 2006 lên gần 1 nghìn tỷ đô la Mỹ vào năm 2024. Các khoản đầu tư của Trung Quốc vào cơ sở hạ tầng, từ đường sắt đến cảng biển, từ đường ống dẫn khí đến lưới điện đã đóng vai trò quan trọng ở Myanmar, Campuchia, Lào cũng như các quốc gia ven biển như Indonesia và Malaysia.

Trên đường phố Thái Lan, người ta có thể dễ dàng bắt gặp một chiếc xe BYD. Công ty xe điện (EV) Trung Quốc này đã mở nhà máy đầu tiên bên ngoài Trung Quốc tại quốc gia Đông Nam Á này. Quan hệ đối tác SAIC Motor-CP cũng phản ánh chiều sâu và tốc độ tích hợp chuỗi cung ứng giữa hai nền kinh tế.

Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều. Theo Brian Wong, Cố vấn chiến lược cho Hiệp hội Toàn cầu Oxford, dưới góc độ của các nhà hoạch định chính sách, giới tinh hoa doanh nghiệp và sinh viên trẻ ở các nước ASEAN, sự trỗi dậy của Trung Quốc giống như một "con dao hai lưỡi".

Chuyên gia này chỉ ra, Trung Quốc vừa là một nguồn xuất khẩu thiết yếu, vừa là một thế lực đáng gờm, đe dọa cạnh tranh với phần lớn các nhà sản xuất trong nước. Sự phát triển đáng kinh ngạc của Trung Quốc trong 40 năm qua vừa là một hình mẫu đầy tham vọng, vừa là minh chứng cho sức mạnh đáng gờm, đặc biệt là đối với những quốc gia có tranh chấp lãnh thổ lâu đời với Trung Quốc .

Khảo sát Tình hình Đông Nam Á 2025 do Viện ISEAS-Yusof Ishak thực hiện cho thấy, 52,3% số người được hỏi sẽ đứng về phía Hoa Kỳ thay vì Trung Quốc khi bị buộc phải lựa chọn giữa hai bên, một giả thuyết được đặt ra một cách kỳ lạ, mặc dù 6 trong số 10 thành viên ASEAN khi đó đã xếp hạng quốc gia này là đối tác đối thoại có liên quan chiến lược nhất đối với khu vực.

Tại Philippines, một cuộc thăm dò của OCTA Research vào tháng 8 cho thấy 85% số người được hỏi không tin tưởng Trung Quốc, với 2/3 cho rằng tình hình căng thẳng trên biển đang diễn ra là do tình hình hiện tại.

Những lo ngại lớn hơn đang bao trùm cuộc cạnh tranh khốc liệt từ các loại xe điện (EV) tinh vi và giá cả phải chăng, pin lithium, tấm pin mặt trời và hàng loạt hàng hóa sản xuất tiên tiến của Trung Quốc. Sự "tiến hóa" của các ngành công nghiệp Trung Quốc đã gây ra những hậu quả lan tỏa cho các nước láng giềng phía Nam, khi các nhà sản xuất địa phương ngày càng cảm thấy không thể cạnh tranh hiệu quả.