Luật Xây dựng sửa đổi: Đồng bộ quản lý số và đẩy mạnh chuyển đổi xanh

Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV đã thảo luận tại hội trường về Dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi (Dự thảo). Theo đó, các ý kiến tập trung vào nhiều đề xuất mang tính đột phá nhằm hoàn thiện thể chế, đổi mới mô hình quản lý, thúc đẩy chuyển đổi số và hướng tới phát triển kinh tế xanh – hai trụ cột được coi là động lực mới của ngành xây dựng trong thập kỷ tới.

Trong đó, nhiều đại biểu đặc biệt quan tâm đến các quy định về chuyển đổi số trong hoạt động xây dựng (Điều 7) và cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng (Điều 14). Đại biểu Lê Thu Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai nhận định, đây là một trong những đột phá quan trọng của lần sửa đổi Luật này.

Theo đại biểu, Dự thảo đã đặt nền móng cho cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng, liên thông với dữ liệu đất đai, quy hoạch, phòng cháy chữa cháy, dân cư và doanh nghiệp, góp phần giảm mạnh thủ tục, minh bạch hóa thị trường và hạn chế tiếp xúc trực tiếp – vốn là nguy cơ dẫn đến tiêu cực.

Để chuyển đổi số “thực chất”, đại biểu đề nghị bổ sung ba nguyên tắc quan trọng.
Thứ nhất, toàn bộ thủ tục trong hoạt động xây dựng từ thẩm định, cấp phép, nghiệm thu đến lưu trữ hồ sơ phải được thực hiện hoàn toàn trên môi trường điện tử, chấm dứt tình trạng “nửa giấy – nửa điện tử”. Thứ hai, cần khẳng định rõ nguyên tắc “không yêu cầu cung cấp dữ liệu nhà nước đã có”. Người dân và doanh nghiệp không thể tiếp tục mang theo các loại giấy tờ vốn đã nằm trong cơ sở dữ liệu của cơ quan khác. Thứ ba, Bộ Xây dựng cần được xác định rõ vai trò “nhạc trưởng” trong xây dựng, vận hành, cập nhật và bảo đảm an toàn thông tin cho cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng.

Góp thêm góc nhìn vào vấn đề này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐBQH TP Hồ Chí Minh cho rằng để các quy định chuyển đổi số có thể vận hành hiệu quả, cần cụ thể hóa bằng các tiêu chí định lượng.

Đại biểu đề xuất cơ quan soạn thảo quy định mốc thời gian vận hành cơ sở dữ liệu tối thiểu từ 24–36 tháng kể từ khi Luật có hiệu lực; bổ sung nghĩa vụ cung cấp dữ liệu đầu vào đối với các hoạt động thẩm định, cấp phép, nghiệm thu; và thực hiện liên thông tự động với các cơ sở dữ liệu đất đai, quy hoạch, môi trường, phòng cháy chữa cháy. Đại biểu cũng kiến nghị áp dụng mã định danh công trình thống nhất từ chủ trương đầu tư đến phá dỡ để chống trùng lặp hồ sơ và giảm chi phí tuân thủ...

Liên quan đến vật liệu xanh, vật liệu tái chế, vật liệu thân thiện môi trường (khoản 4, Điều 11), nhiều đại biểu bày tỏ sự đồng thuận vì phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế xanh và nguyên tắc giảm phát thải khí nhà kính mà Việt Nam đã cam kết. Đại biểu Phạm Văn Hoà Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho rằng, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất vật liệu xanh từ R&D đến ưu đãi tín dụng.

Tuy nhiên, ông chỉ ra vướng mắc hiện nay, cụ thể giá vật liệu xanh thường cao hơn vật liệu truyền thống, khiến nhiều chủ đầu tư e ngại; trong khi đơn vị tư vấn thiết kế đôi khi tăng chi phí đi kèm. Do đó, đại biểu đề nghị luật cần quy định rõ trách nhiệm tư vấn thiết kế trong việc lựa chọn vật liệu theo yêu cầu của chủ đầu tư, để vật liệu xanh được ứng dụng thực chất thay vì “làm đẹp hồ sơ”.

Đại biểu đồng thời kiến nghị luật quy định bắt buộc khảo sát, thiết kế và đánh giá tác động môi trường đầy đủ trong suốt chu kỳ xây dựng, nhằm hạn chế tối đa tác động tới môi trường và đời sống người dân.

Các chuyên gia kinh tế cũng đồng tình rằng, việc sửa đổi Luật lần này là “cơ hội kép” để thúc đẩy đồng thời chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong ngành xây dựng. Hai quá trình này không tách rời mà bổ trợ chặt chẽ, trong đó chuyển đổi số tạo nền tảng dữ liệu, công cụ đo lường và giám sát; còn chuyển đổi xanh đặt ra yêu cầu thay đổi vật liệu, quy trình và tiêu chuẩn xây dựng theo hướng giảm phát thải. Nếu chỉ chuyển đổi số mà không đi kèm chuyển đổi xanh, công nghệ số sẽ chỉ dừng lại ở việc số hóa thủ tục. Ngược lại, nếu chỉ thúc đẩy vật liệu xanh mà thiếu dữ liệu và quy trình số, rất khó kiểm soát chất lượng, chứng nhận hay truy xuất nguồn gốc.

Yến Nhung