Cơ chế tài chính – tín dụng thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh
Đột phá trong phát triển tín dụng xanh và tài chính bền vững, Việt Nam tiếp tục hành trình xây dựng một hệ thống tài chính xanh, vừa hiện đại, vừa có trách nhiệm với môi trường.
Tuy nhiên, còn nhiều việc phải làm để tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy triển khai tín dụng xanh, tạo nền tảng cho phát triển thị trường.
Trên cơ sở tham khảo, nghiên cứu khuyến nghị của các tổ chức quốc tế, khoảng trống chính sách hiện nay và yêu cầu phát triển kinh tế xanh trong trung và dài hạn; chúng tôi kiến nghị Chính phủ và các cơ quan chức năng Việt Nam cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện khung cơ chế tài chính xanh nhằm huy động được khả năng sức mạnh nội lực quốc gia và sự hợp tác, hỗ trợ hiệu quả của các nguồn lực đầu tư quốc tế và khả năng nội lực tổng hợp quốc gia, theo phương thức vốn: Công – Tư – Quốc tế.
Cơ chế tín dụng xanh và tài chính hỗn hợp (Blended Finance)
Mở rộng nguồn vốn dài hạn và ổn định phục vụ các dự án năng lượng tái tạo, lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ năng lượng, thông qua cơ chế tái cấp vốn ưu đãi cho các khoản vay xanh theo Vietnam Green Taxonomy, giúp giảm chi phí vốn và khuyến khích ngân hàng tăng tỷ trọng tín dụng xanh.
Phát triển mô hình tài chính hỗn hợp (blended finance), kết hợp vốn ưu đãi quốc tế (ODA, GCF, ADB, IFC) với vốn thương mại trong nước để chia sẻ rủi ro giữa khu vực công – tư và chuyển giao kinh nghiệm thẩm định ESG.
Thành lập quỹ bảo lãnh và bảo hiểm rủi ro tài chính xanh là cần thiết để hỗ trợ các dự án tiềm năng nhưng chưa đủ điều kiện vay thương mại, đặc biệt là các dự án có rủi ro cao hoặc thời gian hoàn vốn dài.
Phát triển thị trường trái phiếu xanh và tín dụng liên kết bền vững (SLL)
Cần tiếp tục chuẩn hóa quy trình thẩm định, công bố thông tin và xác minh độc lập cho trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững và các công cụ tài chính ESG; đồng thời mở rộng hệ thống các tổ chức có thẩm quyền xác minh; đồng thời tăng phối hợp liên Bộ, ngành trong việc vận hành taxonomy để tránh chồng chéo.
Chính phủ tiếp tục xem xét áp dụng ưu đãi thuế và phí cho nhà đầu tư và doanh nghiệp phát hành có đánh giá Xếp hạng tín nhiệm các công cụ tài chính xanh nhằm nâng cao độ tin cậy của thị trường.
Khuyến khích triển khai Sustainability-Linked Loans (SLL) – các khoản vay gắn lãi suất với KPI ESG như giảm phát thải hoặc sử dụng năng lượng sạch, qua đó tạo động lực cho doanh nghiệp chủ động cải thiện hiệu suất bền vững.
Cơ chế bảo lãnh và bảo hiểm rủi ro tài chính xanh
Bộ Tài chính chủ trì phối hợp Ngân hàng Nhà nước cần thiết sớm thành lập Quỹ Bảo lãnh tín dụng xanh quốc gia để bảo lãnh cho các dự án năng lượng tái tạo có tiềm năng.
Đồng thời, cần có cơ chế bảo lãnh thanh toán cho hợp đồng mua bán điện (PPA) nhằm giảm rủi ro chậm thanh toán – vốn là rào cản lớn đối với dòng vốn quốc tế.
Chính phủ cần khuyến khích phát triển cơ chế bảo hiểm rủi ro tài chính xanh, với sự tham gia của các tổ chức tái bảo hiểm quốc tế, giúp giảm chi phí vốn và tăng độ tin cậy cho nhà đầu tư trên thị trường.
Ổn định cơ chế giá điện và khung hợp đồng PPA
Một khung giá điện minh bạch, dự báo được và ổn định dài hạn là nền tảng để các tổ chức tài chính định giá rủi ro và quyết định đầu tư. Việt Nam cần ban hành cơ chế điều chỉnh giá điện rõ ràng, phản ánh đúng chi phí và cạnh tranh thị trường.
Việc hoàn thiện hợp đồng PPA chuẩn mực, minh bạch và tiệm cận thông lệ quốc tế, sẽ giúp cho ngân hàng và nhà đầu tư dễ dàng đánh giá dòng tiền dự án, qua đó nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng và thu hút vốn trong nước và quốc tế.
Thúc đẩy thị trường carbon và cơ chế định giá carbon
Cần sớm Thành lập Sàn giao dịch carbon quốc gia, theo Quyết định số 232/QĐ-TTg, ngày 24/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt đề án thành lập và phát triển thị trường Các-Bon tại Việt Nam.
Theo đó, cần ban hành hướng dẫn đo lường, xác minh và công nhận tín chỉ carbon, cho phép doanh nghiệp bán tín chỉ để tăng dòng tiền cho dự án xanh. Đồng thời, nên công nhận tín chỉ carbon là tài sản tài chính được thế chấp, cầm cố hoặc giao dịch thứ cấp, tạo điều kiện huy động vốn.
Việt Nam cũng cần xây dựng cơ chế định giá nhiên liệu và thuế phản ánh chi phí carbon và môi trường, như tăng thuế bảo vệ môi trường đối với than, áp dụng thuế carbon nội địa và cơ chế thích ứng với CBAM của EU để giảm rủi ro thương mại cho hàng xuất khẩu.
Bên cạnh đó, cần thành lập Quỹ R&D xanh và mở rộng hợp tác quốc tế về công nghệ giảm phát thải, đồng thời hướng dẫn các tổ chức tín dụng tích hợp rủi ro carbon và CBAM vào quy trình thẩm định tín dụng.
Chuyển đổi công bằng và nâng cao minh bạch ESG
Để bảo đảm tính công bằng trong chuyển dịch năng lượng, cần xây dựng chương trình hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, đào tạo kỹ năng mới và hỗ trợ tài chính cho lao động và cộng đồng phụ thuộc năng lượng hóa thạch. Các chính sách thu nhập ổn định và an sinh lâu dài là cần thiết để không ai bị bỏ lại phía sau.
Việt Nam cần chuẩn hóa công bố thông tin ESG và mở rộng áp dụng hệ thống Xếp hạng tín nhiệm xanh (Green Rating) cho doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng và hạ tầng. Hệ thống này giúp tăng tính minh bạch, khả năng so sánh dữ liệu và củng cố niềm tin của nhà đầu tư.
Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Tâm, thời gian qua, Bộ Tài chính đã ban hành và triển khai Danh mục Phân loại xanh - một công cụ chính sách quan trọng nhằm nhận diện, đánh giá và thúc đẩy các dự án đầu tư thân thiện môi trường. Tiến tới, Bộ Tài chính cho biết cùng các bộ, ngành liên quan đang nỗ lực hoàn thiện khung chính sách tài chính để tạo động lực mạnh mẽ hơn cho khu vực tư nhân. Bộ đang triển khai các chính sách ưu đãi thuế, tín dụng ưu tiên và quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo, đồng thời nghiên cứu cơ chế hợp tác công - tư trong các dự án hạ tầng số và năng lượng tái tạo. Đây là những giải pháp cụ thể nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, sáng tạo và tham gia tích cực vào tiến trình chuyển đổi kép.
Một bước tiến mới cho thị trường tài chính xanh, theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Tâm vừa thông tin, Bộ Tài đang xây dựng khung thể chế và sẽ trình Chính phủ liên quan đến sàn giao dịch carbon. Đây là bước tiến cụ thể, quan trọng nhằm thiết lập cơ chế trao đổi tín chỉ carbon đồng bộ, hiệu quả, để thực hiện trao đổi các tín chỉ carbon trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính tiếp tục thúc đẩy phát triển thị trường tài chính xanh, thị trường carbon, và công cụ tài chính bền vững. Bộ Tài chính đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ hình thành thị trường carbon trong nước hoạt động hiệu quả, kết nối với các thị trường khu vực và toàn cầu. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng xanh toàn cầu, đồng thời tận dụng nguồn lực tài chính trong nước và quốc tế. (P.V)