Cần Thơ: Nâng cao chuỗi giá trị lúa gạo
Các mô hình thí điểm thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa đã góp phần giảm phát thải khí nhà kính, tăng hiệu quả sản xuất và tăng lợi nhuận cho nông dân.
Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao phát thải thấp nhằm tái cấu trúc ngành lúa gạo theo hướng bền vững, chuyển đổi tư duy từ “sản xuất nông nghiệp” sang “kinh tế nông nghiệp” được triển khai tại Cần Thơ đã đạt nhiều kết quả tích cực.
Các mô hình thí điểm thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa đã góp phần giảm phát thải khí nhà kính, tăng hiệu quả sản xuất và tăng lợi nhuận cho nông dân.
Kết quả tích cực
Theo Hội Nông dân TP Cần Thơ, diện tích tham gia Đề án 1 triệu ha lúa trên địa bàn thành phố hiện đạt trên 104.000 ha, với 191 hợp tác xã (HTX) và tổ hợp tác (THT) tham gia. Các mô hình thí điểm năng suất tăng từ 0,3-0,7 tấn/ha, giảm 40-50% lượng giống gieo sạ, giảm trên 30% lượng phân đạm, giảm 2-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật, lợi nhuận tăng ít nhất 20%, khí phát thải giảm từ 2-12 tấn CO2/ha so với sản xuất thông thường.
Ông Nguyễn Văn Sử, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQVN TP Cần Thơ, Chủ tịch Hội Nông dân TP Cần Thơ, cho biết: Nhiều HTX và THT đã mạnh dạn áp dụng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn phát thải thấp, kết hợp sử dụng phân hữu cơ vi sinh, thuốc sinh học, quản lý nước tiết kiệm và ghi chép sổ tay điện tử trong quá trình sản xuất. Điều này không chỉ hướng đến nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn bảo vệ môi trường. Đáng chú ý, nhận thức của nông dân và doanh nghiệp đã thay đổi rõ rệt, từ sản xuất đơn lẻ sang liên kết chuỗi giá trị, chú trọng đến tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm và yêu cầu thị trường xanh, sạch, bền vững.
Tuy nhiên, thực tiễn triển khai Đề án vẫn còn khó khăn, hạn chế. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún vẫn là rào cản lớn. Dù có nhiều HTX tham gia nhưng số lượng đạt chuẩn liên kết chuỗi bền vững còn ít, diện tích liền vùng liền thửa đủ lớn để áp dụng đồng bộ quy trình chất lượng cao chưa nhiều.
Ngoài ra, liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân chưa bền vững, bao tiêu sản phẩm còn phụ thuộc vào thị trường ngắn hạn, thiếu hợp đồng dài hạn và cơ chế bảo hiểm rủi ro. Đặc biệt, năng lực quản lý của HTX và trình độ kỹ thuật của nông dân chưa đồng đều. Một bộ phận còn sản xuất theo tập quán cũ, ngại thay quy trình, dẫn đến hiệu quả chưa cao.
Đẩy mạnh hợp tác, liên kết doanh nghiệp – nông dân
Hợp tác, liên kết như một mệnh lệnh có tính quyết định để hạt gạo đi xa. Đây không chỉ là cơ hội để nâng cao chất lượng sản xuất lúa mà còn là bước ngoặt quan trọng để tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo theo hướng hiện đại, bền vững, giảm phát thải và nâng cao giá trị gia tăng.
Theo ông Nguyễn Văn Sử, trong thời gian tới, Hội tiếp tục tăng cường phối hợp với ngành nông nghiệp, các viện, trường, doanh nghiệp trong việc tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật, đặc biệt là các quy trình sản xuất lúa phát thải thấp, tiết kiệm nước, sử dụng phân bón hữu cơ, ứng dụng công nghệ số trong quản lý đồng ruộng và truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, hỗ trợ phát triển các HTX nông nghiệp kiểu mới, liên kết nông dân theo chuỗi giá trị, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung gắn với doanh nghiệp bao tiêu, chế biến và xuất khẩu...
Tại Hội thảo “Giải pháp nâng cao chuỗi giá trị lúa, gạo và bảo vệ môi trường” do Hội Nông dân TP Cần Thơ phối hợp Viện Lúa ĐBSCL tổ chức mới đây, ông Trần Chí Hùng, Phó Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ cho biết, Cần Thơ có nhiều điều kiện thuận lợi về đất đai, hệ thống thủy lợi và trình độ sản xuất của nông dân. Thời gian qua, thành phố triển khai các mô hình sản xuất lúa tiên tiến, áp dụng khoa học – công nghệ, mở rộng liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, chi phí sản xuất gia tăng, thị trường thế giới cạnh tranh khốc liệt, việc triển khai Đề án 1 triệu ha là yêu cầu tất yếu và cấp bách đối với ngành nông nghiệp nước ta, đặc biệt là vùng ĐBSCL.
Đề án được triển khai không chỉ nhằm tái cấu trúc ngành lúa gạo theo hướng bền vững, mà còn hướng tới chuyển đổi tư duy từ “sản xuất nông nghiệp” sang “kinh tế nông nghiệp”, lấy hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội làm thước đo phát triển. Đây cũng là cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế trong giảm phát thải khí nhà kính, qua đó nâng cao vị thế và thương hiệu gạo Việt Nam xanh, sạch, trách nhiệm trên thị trường toàn cầu.
Để Đề án thật sự mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân, giảm phát thải, bảo vệ môi trường sinh thái, Lãnh đạo UBND thành phố Cần Thơ đề nghị Hội Nông dân thành phố tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân tham gia tích cực vào Đề án. Qua đó giúp bà con hiểu rõ lợi ích lâu dài của sản xuất lúa chất lượng cao, giảm phát thải, tiết kiệm chi phí và nâng cao giá trị. Đồng thời, phát huy vai trò của THT, HTX hình thành nhóm nông dân nòng cốt để lan tỏa mô hình sản xuất “lúa xanh – gạo sạch – giá trị cao”…
Lãnh đạo UBND Thành phố Cần Thơ cũng giao các sở, ngành liên quan xây dựng bản đồ thổ nhưỡng, vùng sản xuất lúa chất lượng cao; hướng dẫn, chuẩn hóa quy trình kỹ thuật canh tác giảm phát thải tới nông dân; xây dựng mô hình điểm “cánh đồng phát thải thấp” tiến tới nhân rộng trên toàn thành phố; kiểm tra, giám sát vùng trồng, bảo đảm truy xuất nguồn gốc minh bạch, đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu, gắn với thương hiệu “Gạo Cần Thơ – xanh và bền vững”.
Lãnh đạo UBND Thành phố Cần Thơ cũng kêu gọi doanh nghiệp chủ động ký kết hợp đồng liên kết sản xuất - tiêu thụ với nông dân và HTX, chia sẻ lợi nhuận hài hòa, minh bạch; đầu tư công nghệ chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm từ lúa gạo, nâng cao giá trị và sức cạnh tranh. Các tổ chức tín dụng hỗ trợ vốn vay ưu đãi cho nông dân, HTX và doanh nghiệp tham gia mô hình lúa chất lượng cao, phát thải thấp.