Việt Nam trước ngưỡng cửa kinh tế AI
Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành công nghệ hạ tầng của kỷ nguyên mới, Việt Nam đứng trước cơ hội lớn để chuyển đổi mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất và nâng tầm vị thế.
Tuy nhiên, sự bùng nổ ứng dụng AI trong khu vực doanh nghiệp cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản trị, đạo đức và khung pháp lý - những yếu tố quyết định tính bền vững của nền kinh tế số. Trong cuộc trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Jonathan Wallace Baker, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam đã chia sẻ góc nhìn về nỗ lực của Việt Nam trong việc thể chế hóa quản trị AI có đạo đức, tác động đối với khu vực doanh nghiệp và triển vọng để Việt Nam trở thành hình mẫu của khu vực.
- AI đang tăng tốc đáng kinh ngạc. Theo ông, nền tảng nào là quan trọng nhất để triển khai AI một cách có đạo đức và mang lại lợi ích kinh tế – xã hội?
AI đã trở thành một phần trong đời sống hàng ngày của mọi người, và tốc độ sử dụng AI đang tăng lên theo cấp số nhân. Chính vì vậy, chúng ta cần dừng lại để suy nghĩ: làm sao để triển khai AI một cách có đạo đức? Làm thế nào để bảo đảm rằng lợi ích từ AI đến được với nhóm dân số rộng nhất?
Đó chính là điều mà UNESCO đang cố gắng thực hiện tại Việt Nam thông qua Bộ công cụ Đánh giá mức độ sẵn sàng (RAM). Việt Nam đã rất nghiêm túc trong việc xem xét các khía cạnh đạo đức, đồng thời thúc đẩy AI như một động lực cho đổi mới và tăng trưởng. Cả trên thế giới và tại Việt Nam đều có sự đồng thuận rằng phải làm song song hai việc: thúc đẩy AI để tạo tăng trưởng kinh tế, và đảm bảo AI mang lại tác động tích cực lên con người và xã hội.
- Việt Nam là một trong những quốc gia có mức độ ứng dụng AI trong doanh nghiệp cao nhất khu vực. Vậy tác động đối với doanh nghiệp ra sao khi mức độ nhận thức về đạo đức AI chưa đồng đều, thưa ông?
Khu vực doanh nghiệp rõ ràng là một tác nhân trung tâm trong hệ sinh thái AI. Doanh nghiệp vừa là đối tác quan trọng của Chính phủ, vừa là lực lượng trực tiếp phát triển các công cụ AI. Vì vậy, điều quan trọng là Chính phủ và các tổ chức như UNESCO hợp tác với doanh nghiệp để đảm bảo rằng AI được phát triển dựa trên nguyên tắc đạo đức — những nguyên tắc đã được nêu trong khuyến nghị UNESCO về đạo đức AI.
Chúng tôi đang làm việc rất chặt chẽ với các doanh nghiệp ở cả cấp độ toàn cầu và tại Việt Nam. Các nguyên tắc đạo đức AI không thể chỉ được thực hiện bởi Chính phủ, mà phải được dẫn dắt bởi khu vực tư nhân, nơi công nghệ thực sự được tạo ra và thương mại hóa.
Đây là một thời điểm quan trọng, vì báo cáo RAM đã cho thấy mức độ sẵn sàng của Việt Nam trong triển khai AI hiệu quả. Ở nhiều lĩnh vực, Việt Nam đã rất sẵn sàng, nhưng ở những lĩnh vực khác, báo cáo của UNESCO khuyến nghị Việt Nam cần có thêm những hành động.
Một trong các mảng quan trọng mà Việt Nam cần chú trọng là nhân lực AI. Nhân lực AI không chỉ phải giỏi công nghệ mà còn hiểu về đạo đức công nghệ. Nếu muốn phát triển một cách công bằng và có đạo đức, chúng ta cần lực lượng làm AI có nền tảng như vậy.
- Theo ông, khung đạo đức AI có thể trở thành chuẩn mực chính thức cho hoạt động đầu tư và kinh doanh tại Việt Nam?
Trên thế giới, UNESCO đã ký kết với nhiều doanh nghiệp để triển khai Khuyến nghị về đạo đức AI. Hệ thống Liên hợp quốc cũng hợp tác thông qua Mạng lưới Hiệp ước Toàn cầu và các nhóm doanh nghiệp công nghệ tại nhiều quốc gia.
Tại Việt Nam, UNESCO đã thảo luận với Bộ Khoa học và Công nghệ về việc hình thành một mạng lưới doanh nghiệp để triển khai AI có đạo đức. Đây là một hướng cần tiếp tục nghiên cứu, và UNESCO sẵn sàng phối hợp để đưa khung đạo đức AI đi vào thực tiễn trong khu vực tư nhân.
- Nghị quyết 57/NQ-TW được coi là bước ngoặt quan trọng cho chuyển đổi số và phát triển AI. Ông đánh giá thế nào về mức độ liên quan của Nghị quyết với vấn đề đạo đức AI?
Nghị quyết 57/NQ-TW đặt chuyển đổi số và AI vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển đất nước, hướng đến tăng trưởng hai con số và mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045.
Việt Nam đã thể hiện tham vọng rất lớn và đã thiết lập được công cụ, chính sách để hiện thực hóa tham vọng đó. Bước tiếp theo là triển khai: tất cả các bên liên quan, như khu vực tư nhân, Chính phủ và xã hội, phải đóng vai trò của mình để biến quyết tâm này thành kết quả thực tế. UNESCO và Liên hợp quốc hoàn toàn sẵn sàng đồng hành cùng Việt Nam trong giai đoạn quan trọng này.
Một trong những bước quan trọng nhất liên quan tới đạo đức AI mà Việt Nam đã thực hiện là ban hành luật. Việt Nam làm rất tốt trong việc xây dựng khung pháp lý cho các khía cạnh của AI, và đã tích hợp yếu tố đạo đức vào nhiều văn bản pháp luật khác nhau. Đây sẽ tiếp tục là mục tiêu then chốt: mọi đạo luật liên quan đến AI cần có thành tố đạo đức rõ ràng.
- Trân trọng cảm ơn ông!