Ngành vi mạch bán dẫn phải bắt đầu từ “đầu ra”
Việt Nam cần tạo ra thị trường đầu ra vững chắc để kích thích và nuôi dưỡng năng lực sản xuất vi mạch trong nước.
Vi mạch bán dẫn là ngành công nghệ chiến lược của quốc gia và là ngành mũi nhọn của TP Hồ Chí Minh trong hơn một thập niên qua, theo PGS TS Lê Quốc Cường - Phó Trưởng ban Ban Quản lý Khu Công nghệ cao. Tuy nhiên, một trong các thách thức lớn hiện hữu là: làm sao để những con chip nội địa có nơi để "sống" và phát triển.
Theo TS Phạm Tuấn Anh – Giám đốc VNTT, Phó Chủ tịch ARTSemi – đối với sản phẩm bán dẫn thì các giải pháp thành phố thông minh, ứng dụng IoT (internet vạn vật) cùng các thiết bị IoT chính là một thị trường, một đầu ra rất quan trọng. Ông Phạm Tuấn Anh cảnh báo rằng, nếu Việt Nam không chú trọng xây dựng thị trường đầu ra, thì việc ươm mầm, phát triển và làm chủ công nghệ, cũng như làm chuỗi cung ứng trong lĩnh vực bán dẫn, vi mạch và vi điện tử, sẽ gặp khó khăn.
Để giải quyết bài toán thị trường đầu ra, nhiều công ty công nghệ Việt Nam đang áp dụng một cách tiếp cận chiến lược là đi "từ ứng dụng trở xuống". Ông Phạm Tuấn Anh chia sẻ rằng, bằng cách đi từ giải pháp, giải quyết những vấn đề đầu ra và sử dụng các thiết bị ở nơi ứng dụng, ngành bán dẫn Việt mới có thể xây dựng thương hiệu và từng bước làm sâu giá trị.
Minh chứng cho chiến lược kiến tạo thị trường nội địa này là việc phát triển các nền tảng công nghệ thông minh. Công ty VNTT đã phát triển một nền tảng có tên là BK Smart. Nền tảng này là sự hội tụ giữa công nghệ vận hành (Scada, CCS) và công nghệ thông tin (Big Data, IoT, AI). Điều quan trọng là nền tảng này có thể hỗ trợ tất cả các thiết bị tự động hóa truyền thống, đọc dữ liệu và biến nó thành dữ liệu lớn.
Thông qua nền tảng này, VNTT đã thương mại hóa các giải pháp ngành dọc như thành phố thông minh, khu công nghiệp thông minh và nhà máy thông minh. Những thiết bị này, cùng với việc tái sử dụng và nâng cấp các hệ thống hiện hữu lên nền tảng AI/IoT đang tạo ra một thị trường lớn cho việc ươm mầm về mạch điện tử và các thiết bị IoT tại Việt Nam. Đây là một thị trường rất cần thiết ở Việt Nam, theo ông Phạm Tuấn Anh.
Sự phát triển mạnh mẽ của thị trường ứng dụng thông minh kéo theo nhu cầu khổng lồ về nhân lực. Ông Lê Quốc Cường cho biết, thành phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy nghiên cứu ứng dụng công nghệ vi mạch là một phần rất quan trọng trong việc tạo ra hệ sinh thái bán dẫn của Khu công nghệ ao. Theo PGS TS Phạm Tấn Thi – Trưởng phòng Quản lý khách hàng, Trường Đại học Bách khoa TPHCM - thì hiện Việt Nam có khoảng 5.600 kỹ sư làm việc trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Tuy nhiên, dự báo đến năm 2030, Việt Nam sẽ cần tổng cộng 50.000 kỹ sư trong lĩnh vực vi mạch và bán dẫn.
PGS Phạm Tấn Thi cũng chỉ ra vấn đề cấp bách: Kỹ sư Việt Nam hiện chỉ đáp ứng được một khâu trong quá trình thiết kế vi mạch, và đang thiếu những kỹ sư đầu ngành có năng lực thiết kế được toàn bộ chip một cách hoàn chỉnh. Vì vậy, chiến lược đào tạo phải tập trung vào khâu "front end design", vốn đòi hỏi trình độ cao, thường là Thạc sĩ và Tiến sĩ trở lên, để Việt Nam làm chủ công nghệ. Ông Phạm Tấn Thi khuyến nghị rằng cần tập trung vào việc đào tạo những người xuất sắc ở bậc Thạc sĩ và Tiến sĩ, vì những người đó mới là những người có thể lãnh đạo các dự án lớn.
Để giải quyết thách thức này, mô hình hợp tác đã được đẩy mạnh. PGS Lê Quốc Cường mô tả đây là mô hình "3 Nhà Cộng" (cơ quan quản lý nhà nước, trường đại học, doanh nghiệp), nhằm kết nối các nguồn lực và phát huy nguồn lực nội bộ. PGS Lê Quốc Cường cho biết KCNC đã hợp tác để hình thành một trung tâm đào tạo vi mạch và tổ chức hội thi vi mạch thường niên mang tầm quốc gia để gieo mầm tài năng sớm.
Về hạ tầng, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh đã được Chính phủ giao một dự án về phòng thí nghiệm hệ thống dùng chung cấp quốc gia cho bán dẫn, với vốn đầu tư khoảng 750 tỷ đồng trong giai đoạn 2025-2026, đây sẽ là nơi nghiên cứu và đào tạo nhân lực. Ông Phạm Tấn Thi cũng lưu ý rằng cần tăng cường hợp tác quốc tế (International Partnership) để "đứng trên vai những người khổng lồ" như Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ, vì các quốc gia tiên tiến đã có nền tảng rất lâu đời.
Ngành vi mạch bán dẫn chỉ có thể bứt phá khi có sự kết nối thay vì đơn độc và hợp lực lại thay vì phân tán. PGS Phạm Tấn Thi khẳng định rằng kỹ sư Việt Nam cần phải được tham gia sâu vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu và phải có khả năng thiết kế được những chip phức tạp và mang ra ngoài thị trường.