Bài báo in
Sức ép mới cho doanh nghiệp Việt
EU siết chặt thẩm định chuỗi cung ứng, doanh nghiệp Việt đối mặt sức ép mới. Minh bạch và chuẩn mực trở thành “hộ chiếu” và “đòn bẩy” để duy trì xuất khẩu vào thị trường khó tính hàng đầu này.
Liên minh châu Âu (EU) đang bước vào giai đoạn tăng cường chuẩn bị thực thi mạnh mẽ các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng (supply chain due diligence), nhằm giám sát toàn diện rủi ro liên quan đến môi trường, lao động và quyền con người trong suốt vòng đời sản xuất hàng hóa. Đây là xu thế mới mang tính hệ thống, dự kiến tác động sâu rộng đến các doanh nghiệp toàn cầu, trong đó có Việt Nam - một mắt xích quan trọng trong các chuỗi cung ứng nông sản, dệt may, da giày, thủy sản và logistics của châu Âu.
Yêu cầu thị trường và mức độ sẵn sàng
Cụ thể, Chỉ thị về Thẩm định tính phát triển bền vững doanh nghiệp của EU (CSDDD) chuẩn bị đi vào thực thi sẽ có tác động đến doanh nghiệp Việt Nam là những quy định mang tính toàn diện và chặt chẽ nhất về thẩm định chuỗi cung ứng từng được ban hành trên thế giới tính đến thời điểm hiện tại.
Mặc dù đối tượng áp dụng trực tiếp chủ yếu là các tập đoàn quy mô lớn của EU, nhưng phạm vi ảnh hưởng lại trải dài đến toàn bộ hệ thống nhà cung cấp của họ trên toàn cầu. Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp Việt Nam, dù là nhà cung ứng nguyên liệu, cơ sở sản xuất, đơn vị logistics hay vận chuyển sẽ phải tuân thủ hàng loạt yêu cầu mới về minh bạch, trách nhiệm môi trường và tiêu chuẩn lao động nếu muốn tiếp tục duy trì quan hệ hợp tác với các đối tác châu Âu.
TS Nguyễn Thị Thu Trang, nguyên Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), nhận định, mọi nhà cung cấp trực tiếp hoặc gián tiếp nằm trong chuỗi cung ứng của doanh nghiệp EU đều phải chịu trách nhiệm tương tự nhau. Không một mắt xích nào được đứng ngoài cuộc.
“Thị trường EU là thị trường khó tính hàng đầu so các thị trường lớn. EU giờ đây quan tâm kiểm tra chuỗi cung ứng hàng với những đòi hỏi các chuẩn mực cụ thể. Ví dụ như tôm nuôi tới đây phải đạt chuẩn (như ASC) mới thuận lợi để thu hút người tiêu dùng. Tỉ lệ tôm đạt chuẩn ASC của ta hiện còn rất khiêm tốn. Đây là một hạn chế lớn để tôm Việt thâm nhập các hệ thống phân phối cao cấp. Đây là một nút thắt cổ chai mà mọi thành phần tham gia chuỗi giá trị con tôm nên có quan tâm và tìm cách tháo gỡ”, TS Hồ Quốc Lực, nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch Công ty CP Thực phẩm Sao Ta nêu ví dụ từ ngành thuỷ sản.
Yêu cầu gấp rút là vậy, nhưng khảo sát mới đây của VCCI cho thấy, có tới 59,3% các doanh nghiệp và tổ chức liên quan đến hoạt động xuất khẩu sang EU chưa từng nghe nói đến các quy định này và chỉ 36,6% mới nghe nói nhưng chưa hiểu cụ thể. Điều đó cho thấy khoảng cách rất lớn giữa những thay đổi chính sách đang diễn ra ở châu Âu và mức độ sẵn sàng của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.
“Tới đây, để duy trì và đón nhận các đơn hàng xuất khẩu hàng hóa mới từ các đối tác lớn ở châu Âu, doanh nghiệp Việt cần hiểu và phối hợp hiệu quả với các đối tác doanh nghiệp lớn để tuân thủ các quy định pháp luật về thẩm định chuỗi cung ứng”, TS Nguyễn Thị Thu Trang lưu ý.
Đồng quan điểm, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI cho rằng, các quy định mới của EU về “thẩm định chuỗi cung ứng” chắc chắn sẽ tạo ra thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp Việt Nam.
Chuyển từ ứng phó sang chủ động
Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam: Doanh nghiệp nên chủ động chuẩn bị chứng chỉ, chứng nhận về tiêu chuẩn môi trường, lao động của các thị trường để sẵn sàng đón bắt các đơn hàng, thay vì chờ tới khi đối tác yêu cầu.
Từ góc độ doanh nghiệp, ông Hoàng Mạnh Cầm, Tập đoàn Dệt may Việt Nam cho rằng, Nhà nước cần nâng chuẩn kỹ thuật quốc gia theo thông lệ quốc tế, tạo thành một bộ tiêu chuẩn trọng yếu chung liên ngành. Theo đó doanh nghiệp sẽ dự trên bộ tiêu chuẩn gồm ví dụ 100 chỉ số, để lựa chọn những chỉ số phù hợp đáp ứng với từng thị trường.
Đánh giá đây vừa là thách thức cũng là cơ hội để ngành tôm vươn mình, bứt phá nếu đáp ứng kịp thời và toàn diện các quy định, TS Hồ Quốc Lực khuyến nghị, doanh nghiệp cần nhanh chóng có lộ trình sử dụng lao động đúng quy định, phúc lợi cho động vật nuôi. Đồng thời, định lượng, thực thi kiểm soát, hạn chế và trung hòa phát thải, doanh nghiệp phải đưa ra lộ trình trung hòa khí thải với các giải pháp cụ thể, tiết kiệm tài nguyên và tiết kiệm nước. Vị chuyên gia cũng lưu ý doanh nghiệp quan tâm kiểm soát, giảm thiểu giá thành để tăng tính cạnh tranh.
“Chuỗi cung ứng tới EU đòi hỏi các chuẩn mực cụ thể. Chẳng hạn, tôm nuôi phải đạt chuẩn (như ASC) mới thuận lợi để thu hút người tiêu dùng. Các doanh nghiệp không nên vì muốn tăng tiêu thụ mà có sai sót trong việc khai báo nguồn gốc, bởi công nghệ thông tin bây giờ cho khả năng kiểm soát vô cùng tinh vi”, TS Hồ Quốc Lực lưu ý.
Đồng thời TS Hồ Quốc Lực khẳng định, trong bối cảnh khó khăn ngày càng chồng chất, rủi ro chực chờ thì việc các doanh nghiệp minh bạch và hoàn thiện chuỗi cung ứng sẽ là một sự thuyết phục hết sức hữu hiệu để tiếp tục duy trì và phát triển, song hành cùng kỳ vọng chung của đất nước.