Doanh nghiệp
Đổi mới sáng tạo không bị giới hạn bởi quy mô doanh nghiệp
Doanh nghiệp ở nhiều loại hình, quy mô hoạt động khác nhau đều có thể thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Đổi mới sáng tạo đang trở thành động lực tăng trưởng với các doanh nghiệp. Không chỉ giúp cải thiện năng lực cạnh tranh qua việc phát triển sản phẩm, dịch vụ mới và tối ưu hóa quy trình kinh doanh, đổi mới sáng tạo còn hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng nhanh với những biến động thị trường, đảm bảo hiệu quả hoạt động và bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh gay gắt.
Doanh nghiệp tư nhân tiên phong
Trong xu hướng phát triển chung đó, doanh nghiệp Việt Nam cũng không đứng ngoài cuộc. Báo cáo đánh giá 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam (VPE500) do Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính (Bộ Tài chính) thực hiện mới đây đã nhấn mạnh vai trò tiên phong của doanh nghiệp tư nhân lớn trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Theo đó, các doanh nghiệp VPE500 có tỷ lệ hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo cao hơn nhiều với khu vực trong nước khác, kể cả so với khu vực FDI. Đầu tư tốt hơn vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, các doanh nghiệp VPE500 có tác động lan tỏa khá tốt tới các ngành và lĩnh vực; không chỉ trực tiếp tạo ra sản lượng lớn mà còn kéo theo sự mở rộng sản xuất ở nhiều ngành khác.
Báo cáo “Mức độ trưởng thành văn hoá doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo 2025 - xu hướng 2026” do Viện Phát triển Doanh nghiệp và Blue C thực hiện cũng chung quan điểm khi nhấn mạnh vai trò tiên phong của các doanh nghiệp tư nhân nói chung trong khuyến khích các hoạt động đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, các chuyên gia nhấn mạnh thêm: tinh thần và văn hoá đổi mới sáng tạo không bị giới hạn bởi loại hình và quy mô doanh nghiệp.
Ông Lương Minh Huân - Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp cho rằng: kết quả của đổi mới sáng tạo không chỉ là sản phẩm mới, giải pháp mới mang lại hiệu quả có thể nhìn thấy được, quy đổi được mà chính là được bắt đầu từ một ý tưởng, một thay đổi nhỏ góp phần cải tiến quy trình hoạt động, sản xuất kinh doanh. Đổi mới sáng tạo cũng có thể hiểu là những cách thức sáng tạo, cách thức phối hợp làm thay đổi cách làm, cách nghĩ giữa các đơn vị trong tổ chức, doanh nghiệp để tạo ra kết quả mới.
Với cách hiểu như vậy, các doanh nghiệp ở nhiều loại hình, quy mô hoạt động khác nhau đều có thể thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, nếu cho rằng vì quy mô nhỏ mà doanh nghiệp không thúc đẩy đổi mới sáng tạo sẽ tự gây khó cho mình, khó thích nghi kịp với thay đổi nhanh trên thương trường.
Đáng chú ý, theo báo cáo “Mức độ trưởng thành văn hoá doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo 2025 - xu hướng 2026”, khi mới thành lập (thời gian hoạt động dưới 2 năm), doanh nghiệp dường như còn bận quan tâm đến ổn định hoạt động và tìm kiếm thị trường, do vậy văn hóa đổi mới sáng tạo chưa cao. Thế nhưng, từ sau 2 năm trở đi đến 5 năm, ở giai đoạn phát triển ban đầu, các doanh nghiệp trẻ lại thường quan tâm môi trường tổ chức trong doanh nghiệp và các giá trị văn hóa giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Do đó, văn hóa đổi mới sáng tạo ở giai đoạn này được đánh giá cao nhất. Càng về các giai đoạn phát triển tiếp theo: doanh nghiệp trưởng thành (5-10 năm) hay doanh nghiệp lâu năm (trên 10 năm) - các hoạt động của doanh nghiệp đã đi vào ổn định và bền vững, văn hóa đổi mới dường như nhất quán hơn.
Tổ chức học tập và khuyến khích thử nghiệm
Để thúc đẩy mạnh mẽ hơn tinh thần đổi mới sáng tạo, đưa những ý tưởng, sáng kiến nhỏ thành năng lực thực tế, theo ông Lương Minh Huân, doanh nghiệp phải thay đổi nhận thức từ lãnh đạo, xây dựng tổ chức học tập và môi trường khuyến khích thử nghiệm, có công cụ và nguồn lực cụ thể cho sáng tạo.
Ông Lê Quang Vũ - CEO Blue C cho biết thêm: học tập chủ động và văn hóa học tập sẽ là xu hướng chủ đạo trong những năm tới, là tiền đề để đổi mới sáng tạo và giúp doanh nghiệp linh hoạt thích ứng với bối cảnh mới mà kiến thức và kỹ năng liên tục cập nhật. Học tập vì thế từ chỗ là một hoạt động hỗ trợ đã trở thành năng lực cốt lõi giúp doanh nghiệp thích ứng.
Theo khảo sát, 40,4% doanh nghiệp ưu tiên xây dựng “tổ chức học tập” vào năm 2026; trong khi Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) dự báo: 39% kỹ năng cốt lõi sẽ thay đổi trước 2030 và 63% nhà tuyển dụng xem khoảng cách kỹ năng là rào cản lớn cho chuyển đổi kinh doanh. Điều này đòi hỏi nhân sự phải biết “buông bỏ cái cũ - tiếp thu cái mới” thay vì chỉ tích luỹ thêm kiến thức.
Các kỹ năng tư duy phản biện, thích ứng, lãnh đạo, ảnh hưởng xã hội sẽ cùng phát triển song song với kỹ năng công nghệ như AI, Big Data và an ninh mạng. Lực lượng lao động cần chuyển từ mức AI literacy (hiểu và biết dùng công cụ) sang AI fluency (thành thạo, tự tin, linh hoạt), kết hợp năng lực công nghệ với kỹ năng phán đoán và trách nhiệm kiểm chứng thông tin khi tương tác với AI.
Một hệ thống học tập trong dòng công việc tạo điều kiện để 4 năng lực quan trọng được phát huy. Đó là unlearn (loại bỏ những điều đã cũ), relearn (học lại thứ đã từng bỏ quên hoặc cần cải thiện), upskill (nâng cao kỹ năng trong vai trò hiện tại) và reskill (đào tạo lại để chuyển đổi sang vai trò mới).
Để xây dựng được hệ thống học tập linh hoạt này, doanh nghiệp cần thiết lập mục tiêu học tập gắn với chiến lược kinh doanh dài hạn và nhu cầu thực tiễn của công việc. Quan trọng nhất là tạo môi trường an toàn tâm lý, nơi nhân viên dám đặt câu hỏi và thử nghiệm mà không lo bị phán xét. Khi đó, 4 năng lực trên mới thực sự phát huy.