Luật Đầu tư (sửa đổi): Thúc đẩy đầu tư khởi nghiệp đổi mới sáng tạo

Dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi (Dự thảo) được trình Quốc hội lần này không chỉ nhằm hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mà còn mở đường cho dòng vốn đầu tư đổi mới sáng tạo – yếu tố đang định hình năng lực cạnh tranh của nền kinh tế số. Tuy nhiên, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng, bên cạnh việc tháo gỡ rào cản, Dự thảo cần quy định cụ thể hơn để tránh tình trạng ưu đãi dàn trải, thiếu minh bạch và khó áp dụng trên thực tế.

Góp ý vào Dự thảo, đại biểu Hà Sỹ Đồng, ĐBQH tỉnh Quảng Trị cho biết, Dự thảo mới chỉ dừng ở mức khái quát, chưa xác định rõ cơ quan có thẩm quyền, trình tự, tiêu chí và phạm vi hỗ trợ nhà đầu tư. Điều này có thể dẫn tới khó khăn khi áp dụng, nhất là trong các trường hợp điều chỉnh pháp luật vì lý do quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội hay bảo vệ môi trường.

Theo ông, việc thay đổi quy định trong các trường hợp đặc biệt là cần thiết để bảo đảm lợi ích quốc gia, song cũng phải đi kèm với cơ chế bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

“Cần cân nhắc quy định chi tiết hơn, hoặc giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục, tiêu chí hỗ trợ và trách nhiệm của cơ quan quản lý, nhằm bảo đảm tính minh bạch, khả thi và thể hiện rõ cam kết của Nhà nước trong việc bảo hộ đầu tư, phù hợp với nguyên tắc Nhà nước pháp quyền và cam kết quốc tế về bảo hộ đầu tư”, đại biểu Hà Sỹ Đồng nhấn mạnh.

Đối với ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt (Điều 18) dành cho các dự án công nghệ, đổi mới sáng tạo quy mô lớn, ông Hà Sỹ Đồng cho rằng ngưỡng vốn quy định hiện nay là quá cao so với năng lực của đa số doanh nghiệp Việt Nam. Cụ thể, dự án trung tâm đổi mới sáng tạo, R&D… phải có tổng vốn từ 3.000 tỷ đồng, giải ngân 1.000 tỷ/3 năm; dự án sản xuất Chip, trung tâm dữ liệu AI cần 6.000 tỷ đồng, giải ngân đủ 6.000 tỷ đồng/5 năm. Ngưỡng này thực tế chỉ các tập đoàn rất lớn hoặc doanh nghiệp FDI mới đạt.

“Với ngưỡng này, chỉ các tập đoàn lớn hoặc doanh nghiệp FDI mới đáp ứng được, trong khi nhiều doanh nghiệp công nghệ trong nước dù sáng tạo nhưng vốn nhỏ sẽ không thể hưởng ưu đãi”, ông phân tích.

Vì vậy, đại biểu đề xuất giảm ngưỡng vốn đối với dự án công nghệ cao của doanh nghiệp trong nước, hoặc bổ sung tiêu chí định tính như có sáng chế, giải pháp đột phá được cơ quan có thẩm quyền công nhận, để được hưởng ưu đãi đặc biệt ngay cả khi vốn đầu tư không lớn.

Đồng thời, Dự thảo nên quy định Chính phủ định kỳ rà soát, hạ chuẩn vốn cho các lĩnh vực đổi mới sáng tạo mới nổi, nhằm bảo đảm ưu đãi không chỉ tập trung vào “đại dự án” mà còn tiếp sức cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, startup đổi mới sáng tạo. Việc điều chỉnh này vẫn giữ được mục tiêu thu hút dự án có tác động lớn, đồng thời mở rộng diện hưởng lợi cho nhà đầu tư tư nhân trong nước, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển toàn diện.

Đặc biệt, theo đại biểu Hà Sỹ Đồng, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam đang phát triển mạnh với hơn 4.000 doanh nghiệp. Khởi nghiệp sáng tạo không chỉ góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn tạo việc làm chất lượng cao, khuyến khích chuyển giao công nghệ, và hình thành thế hệ doanh nghiệp công nghệ mới. Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới nền kinh tế số và mục tiêu Net Zero 2050, việc tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý cho đầu tư khởi nghiệp càng trở nên cấp thiết. Mặc dù Nhà nước đã có những chính sách hỗ trợ thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15 về phát triển kinh tế tư nhân, nhưng trong Dự thảo vẫn chưa có chương hoặc điều khoản riêng dành cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo bổ sung mục riêng về “Đầu tư khởi nghiệp sáng tạo”, trong đó có các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, hỗ trợ tiếp cận tài chính và cơ chế thử nghiệm (sandbox). Việc đưa nội dung này vào Luật không chỉ tạo hành lang pháp lý vững chắc cho startup phát triển, mà còn giúp giữ chân các tài năng, doanh nghiệp công nghệ ở lại Việt Nam, thay vì ra nước ngoài lập nghiệp.

Cùng quan điểm cần hoàn thiện khung pháp lý, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà, ĐBQH tỉnh Bắc Ninh cho rằng, Dự thảo đã có nhiều điểm mới nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy thu hút đầu tư, song vẫn cần được rà soát và chỉnh lý kỹ để bảo đảm tính đồng bộ, minh bạch và khả thi.

Theo đó, đại biểu đề nghị làm rõ các khái niệm mới như “khu thương mại tự do”, “khu công nghệ số tập trung”, “khu công nghệ cao”… để tránh cách hiểu khác nhau khi áp dụng. Đây đều là những khái niệm có phạm vi điều chỉnh rộng, cần được quy định cụ thể trong phần giải thích từ ngữ của Luật.

Liên quan đến ưu đãi đầu tư, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà cho rằng quy định “dự án đầu tư sử dụng nhiều lao động” cần được cụ thể hóa để tránh áp dụng tùy tiện. Theo đại biểu, nên xem xét bổ sung tiêu chí định lượng hoặc gắn với các lĩnh vực ưu tiên như công nghiệp chế biến, chế tạo, chuyển đổi số, nhằm khuyến khích sử dụng lao động có kỹ năng cao thay vì chỉ tính theo số lượng.