Doanh nghiệp

Việt Nam có rất nhiều hiệp định thương mại tự do. Thế nhưng khi hàng hóa Việt Nam muốn chinh phục thị trường Nhật Bản, đối tác thương mại lớn thứ tư của Việt Nam với kim ngạch song phương đạt 50 tỷ USD, thì rào cản lớn nhất lại không nằm ở thuế quan, mà là những tiêu chuẩn chất lượng và an toàn cực kỳ khắt khe. Hành trình này không chỉ là cuộc chiến về giá, mà là cuộc chiến về sự hoàn hảo trong từng chi tiết sản phẩm.

Từ quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, cấp độ cao nhất trong quan hệ quốc gia, Việt Nam và Nhật Bản đang được hưởng lợi từ nhiều hiệp định thương mại tự do quan trọng, trong đó có Hiệp định Đối tác Kinh tế Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA) và CPTPP, tạo ra lợi thế rõ ràng về thuế quan. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế và đại diện thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản đều khẳng định rằng, lợi thế thuế quan chỉ là điểm khởi đầu.

Thực tế, bức tường ngăn cách hàng Việt với thị trường Nhật Bản lại là hàng rào phi thuế quan, đặc biệt là các biện pháp kiểm dịch thực vật và kiểm vệ sinh an toàn thực phẩm (SPS). Đối với nông thủy sản, quy định cốt lõi và nghiêm ngặt nhất chính là việc kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và thuốc thú y.

Đại diện Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương, ông Nguyễn Mạnh Đồng chia sẻ rằng, khi một lô hàng nông thủy sản Việt Nam vi phạm quy chuẩn an toàn, cơ quan hải quan Nhật Bản sẽ không chỉ dừng lại ở việc xử lý lô hàng đó, mà còn tăng cường mức độ và tần suất kiểm tra đối với toàn bộ các lô hàng tương tự xuất khẩu từ Việt Nam.

Điều này có nghĩa là, thay vì kiểm tra ngẫu nhiên (ví dụ 3/10 lô hàng), họ sẽ chuyển sang kiểm tra tất cả 10 lô hàng. Việc tăng tần suất kiểm tra này kéo theo chi phí phát sinh và tạo ra khó khăn lớn, bởi thời gian lưu kho lưu bãi kéo dài sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hàng hóa, đặc biệt là các mặt hàng tươi sống. Đây là một lời nhắc nhở rằng, đối với thị trường Nhật Bản, chất lượng phải được kiểm soát chặt chẽ ngay từ khâu nuôi trồng ban đầu.

Không chỉ riêng nông sản, mọi mặt hàng khi vào Nhật Bản đều phải đối diện với tiêu chuẩn độ chính xác cao và tính nhất quán của sản phẩm. Bà Phạm Minh Hà - Bí thư thứ nhất, Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản – minh họa bằng câu chuyện về một doanh nghiệp Nhật Bản nhập khẩu khăn lau dùng cho khách sạn. Yêu cầu của họ là chiếc khăn phải giặt 50 lần mà không được phai màu. Nếu sản phẩm chỉ giữ được chất lượng trong những lần giặt đầu, nhưng bắt đầu phai màu ở lần thứ 20 hay 30, họ sẽ lập tức từ chối nhập khẩu. Sự tỉ mỉ như này thể hiện rõ trong mọi lĩnh vực.

Trong ngành công nghiệp gỗ, doanh nghiệp Việt Nam phải ưu tiên tuân thủ tuyệt đối hai tiêu chuẩn kỹ thuật quan trọng. Thứ nhất là việc sửa đổi Luật gỗ sạch (Clean Wood Act), yêu cầu nhà nhập khẩu phải xác minh tính hợp pháp của nguồn gốc gỗ và thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng, chuyển trách nhiệm chứng minh tính hợp pháp hoàn toàn sang nhà cung cấp nước ngoài.

Thứ hai, Nhật Bản đang áp dụng tiêu chuẩn phát thải Fomanđehit tiêu chuẩn nghiêm ngặt nhất thế giới, mặc dù không bắt buộc với đồ gỗ rời, nhưng là lợi thế cạnh tranh mạnh mẽ để chứng minh cam kết chất lượng.

Vậy thị trường khắt khe này có đang mở ra cơ hội nào cho hàng Việt? Câu trả lời là có, đặc biệt khi doanh nghiệp Việt hiểu rõ thị hiếu tiêu dùng đang thay đổi của người Nhật.

Người tiêu dùng Nhật Bản có thu nhập cao và ưu tiên sử dụng các sản phẩm chất lượng. Thị hiếu của họ hiện được định hình bởi hai yếu tố lớn: dân số già hóa và nhịp sống hiện đại.

Xu hướng đầu tiên là ưu tiên an toàn, truy xuất nguồn gốc minh bạch. Người Nhật sẵn sàng trả giá cao cho các sản phẩm có chứng nhận sạch, an toàn và có nguồn gốc rõ ràng. Khả năng truy xuất nguồn gốc được coi là nền tảng để xây dựng lòng tin thương hiệu.

Xu hướng thứ hai là sự gia tăng mạnh mẽ nhu cầu về sản phẩm tiện lợi và chế biến sâu. Với nhịp sống bận rộn và cơ cấu dân số già, nhu cầu về thực phẩm chế biến sâu, sẵn sàng sử dụng là rất cao. Điều này giải thích vì sao các sản phẩm như tôm hấp, tôm tẩm bột, rau củ đông lạnh hay cà phê pha sẵn, uống liền của Việt Nam lại có thị phần ổn định và tăng trưởng tốt tại Nhật Bản.

Trong lĩnh vực đồ gỗ, bên cạnh yêu cầu về nguồn gốc hợp pháp, thị trường Nhật Bản ưu tiên các sản phẩm nội thất có thiết kế tinh tế, chất lượng cao, mang phong cách tối giản và đặc biệt là đa chức năng. Đồ nội thất đa chức năng rất được ưa chuộng do không gian sống đô thị ở Nhật Bản thường chật hẹp.

Ngoài ra, sự hiện diện của cộng đồng người Việt Nam lớn nhất tại Nhật Bản (khoảng 570.000 người) đang tạo ra một cầu nối văn hóa và tiêu dùng quan trọng. Cộng đồng này không chỉ là nguồn lao động dồi dào, mà còn là nhóm người tiêu dùng ưa chuộng nông thủy sản và thực phẩm quê nhà. Điều này giúp các sản phẩm Việt Nam được giới thiệu rộng rãi hơn tới người dân Nhật Bản, những người cũng đã bắt đầu ưa chuộng hàng hóa Việt Nam. Thậm chí, một số doanh nhân Việt Nam đã thành công khi về nước, tự mở công ty công nghệ và phần mềm sau khi du học Nhật Bản, tham gia vào chuỗi cung ứng công nghệ cao của các tập đoàn Nhật Bản tại Việt Nam.

Để tiếp cận thành công thị trường này, Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản khuyến nghị doanh nghiệp cần định hướng chiến lược dài hạn, thay vì chỉ tập trung vào xuất khẩu thô. Doanh nghiệp phải nâng cấp quy trình sản xuất, công nghệ và quản lý để đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, xã hội và môi trường khắt khe của Nhật Bản. Việc cải tiến bao bì cũng rất quan trọng: bao bì phải đơn giản, tinh tế, đầy đủ thông tin, có tiếng Nhật và có xu hướng nhỏ gọn để phù hợp với không gian lưu trữ hẹp của các hộ gia đình Nhật.

Chinh phục Nhật Bản, vì thế, không phải là một chiến thắng chớp nhoáng, mà là một cuộc chạy đua marathon về sự bền bỉ, tính chính xác và cam kết chất lượng. Doanh nghiệp nào vượt qua được những tiêu chuẩn gắt gao này sẽ nhận lại được lợi nhuận bền vững và xây dựng được uy tín vững chắc trên trường quốc tế.

Quân Bảo