Doanh nghiệp

Kinh tế Việt Nam sắp bước qua năm 2025 với nhiều kết quả tăng trưởng tích cực, tạo đà cho năm 2026 - năm mở đầu cho giai đoạn phát triển mới với mục tiêu tăng trưởng hai con số. Để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng cao, nhu cầu năng lượng của nền kinh tế dự tính cần tăng gấp 1,5 lần, bình quân hằng năm tăng từ 12-16%.

Mới đây, Nghị quyết 70-NQ/TƯ của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đặt ra yêu cầu cải cách, xây dựng thị trường năng lượng theo hướng cạnh tranh, minh bạch và bền vững, đa dạng hóa hình thức sở hữu và phương thức kinh doanh. Tại kỳ họp thứ 10 vừa kết thúc, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030 nhằm thể chế hoá Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị, đặt nền tảng quan trọng để phát triển năng lượng bền vững.

Được sự chỉ đạo của VCCI, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức:

DIỄN ĐÀN XÂY DỰNG THỊ TRƯỜNG NĂNG LƯỢNG CẠNH TRANH, MINH BẠCH: THÁCH THỨC VÀ CƠ HỘI CHO DOANH NGHIỆP

Thời gian: 13h30 - 17h00, Thứ Năm, ngày 18/12/2025

Địa điểm: Hội trường Văn Miếu, khách sạn Pullma, số 61 Giảng Võ, Hà Nội

Tham dự Diễn đàn về phía đơn vị chỉ đạo có: Ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI).

Về phía các vụ, ban, ngành Trung ương có: Ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế tài chính của Quốc hội khóa XV; Ông Nguyễn Quang Huân - Đại biểu Quốc hội khoá XV, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân tư nhân Việt Nam; Ông Trịnh Quốc Vinh - Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương; Ông Nguyễn Bá Hải - Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Xúc tiến Thương mại và Đầu tư, Bộ Công Thương; Ông Hồ Đình Thám - Cố vấn thường trú về thị trường điện, Cục Điện lực, Bộ Công Thương; Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng Ban Kinh doanh và mua bán điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN); Ông Nguyễn Quốc Thập - Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam; Ông Nguyễn Anh Tuấn - Chủ tịch Hiệp Hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài; Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam; PGS,TS Ngô Trí Long - Nguyên Viện. trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính; Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Quản lý chuỗi cung ứng và logistics thuộc Đại học RMIT.

Diễn đàn có sự tham gia của lãnh đạo, đại diện các sở ngành, các tổ chức, hiệp hội doanh nghiệp trong nước và quốc tế, hiệp hội ngành nghề, hiệp hội doanh nghiệp địa phương, các doanh nghiệp, các nhà đầu tư, các chuyên gia, nhà nghiên cứu.

Về phía ban tổ chức có: Nhà báo Nguyễn Linh Anh – Tổng biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp.

Ban tổ chức cảm ơn các nhà báo/phóng viên các cơ quan thông tấn báo chí quan tâm, tham dự và đưa tin về Diễn đàn.

Ban tổ chức trân trọng cảm ơn: Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam; Tổng Công ty Khí Việt Nam - Công ty Cổ phần; Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí - Công ty Cổ phần; Tổng Công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam - Công ty Cổ phần; Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam; Công ty Cổ phần Lọc hóa Dầu Bình Sơn; Công ty Cổ phần Nhiên liệu bay Petrolimex; Công ty CP Đầu tư Năng lượng xanh IGES đã đồng hành cùng chương trình.

Chương trình được tường thuật trực tiếp và trực tuyến trên https://diendandoanhnghiep.vn/

Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh lành mạnh

Phát biểu tại Diễn đàn, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng cho biết, năng lượng được ví như “hạ tầng của hạ tầng”, bởi không chỉ phải đi trước một bước để mở đường mà còn giữ vai trò duy trì vận hành cho toàn bộ nền kinh tế và đời sống xã hội.

Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức cao, trên 8% năm 2025, tăng trưởng hai con số từ năm 2026 và hướng tới trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, nhu cầu năng lượng được dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh, với tốc độ tăng trưởng điện năng bình quân có thể đạt hai con số trong nhiều năm tới.

“Mới đây, Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng đã đưa ra nhiều mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp cụ thể hướng tới đáp ứng nhu cầu năng lượng cho tăng trưởng giai đoạn tới”, Phó Chủ tịch Hoàng Quang Phòng chia sẻ.

Đồng thời ông cho hay, trong những năm qua, ngành năng lượng Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc, cơ bản đáp ứng được các mục tiêu đề ra trong chiến lược phát triển năng lượng quốc gia tầm nhìn đến năm 2050. Mặc dù vậy, để ngành năng lượng phát triển bền vững, hạn chế những bất cập hiện nay, cần tuân theo một chuẩn mực thống nhất của cơ chế thị trường.

Theo thống kê, ngành năng lượng luôn có tốc độ tăng trưởng cao, với sản lượng bình quân tăng khoảng trên dưới 10%/năm. Một số ngành năng lượng, đặc biệt là dầu khí đang có vai trò chủ lực trong phát triển kinh tế đất nước. Thị trường năng lượng Việt Nam cũng đã hình thành và định hướng phát triển theo lộ trình đối với từng lĩnh vực cụ thể. Việt Nam đã thực hiện điều chỉnh giá điện, giá than theo cơ chế thị trường…

Phó Chủ tịch Hoàng Quang Phòng cho biết, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, ngành năng lượng Việt Nam vẫn còn những hạn chế như: xuất hiện tình trạng mất cân đối giữa các phân ngành năng lượng, giữa cung ứng và nhu cầu, giữa nhu cầu đầu tư và nguồn vốn đầu tư, bất cập trong việc phân bổ hệ thống năng lượng theo vùng, lãnh thổ. Đầu tư cho sự phát triển năng lượng vẫn chưa đáp ứng với sự phát triển kinh tế xã hội. Tiến độ của nhiều dự án còn chậm; hệ thống các văn bản pháp luật điều chỉnh thị trường năng lượng còn thiếu và chưa đồng bộ. Giá năng lượng chưa phản ánh chính xác các yếu tố đầu vào của sản xuất và phân phối sản phẩm năng lượng...

Vì vậy, nhất thiết phải đẩy mạnh tái cơ cấu ngành năng lượng để từng bước hình thành thị trường năng lượng cạnh tranh lành mạnh trên cơ sở bảo đảm ổn định chính trị - xã hội. Trong đó, phát huy vai trò chủ lực của doanh nghiệp Nhà nước ngành năng lượng, tách bạch nhiệm vụ sản xuất kinh doanh với nhiệm vụ chính trị, công ích cũng như hoàn thiện cơ chế chính sách để kinh tế tư nhân tham gia mạnh hơn vào phát triển ngành năng lượng.

Theo Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng, Đề án Điều chỉnh Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được xây dựng nhằm đánh giá toàn diện cung - cầu năng lượng, kết nối phát triển năng lượng với các mục tiêu kinh tế - xã hội - môi trường và xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu.

Trong giai đoạn phát triển mới, ngành năng lượng Việt Nam đang điều chỉnh để thích nghi với các xu hướng năng lượng toàn cầu thể hiện qua 5 khía cạnh chính: thị trường năng lượng quốc tế; đảm bảo an ninh năng lượng; giá năng lượng và chi phí công nghệ năng lượng; xu thế chuyển dịch năng lượng và bảo vệ môi trường chống biến đổi khí hậu.

Trên cơ sở đó, Chính phủ yêu cầu phương án điều chỉnh phải đưa ra giải pháp phát triển kết cấu hạ tầng năng lượng tối ưu, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia trong giai đoạn tới. Theo đó, than và năng lượng tái tạo có tốc độ tăng tương ứng là 5,9%/năm và 7,8%/năm trong cùng kỳ.

Cũng theo Phó Chủ tịch Hoàng Quang Phòng, điều này cho thấy, dấu hiệu tốt về chuyển dịch năng lượng, nhưng tính đa dạng hóa của nguồn cung năng lượng sơ cấp vẫn cần cải thiện. Nguồn cung năng lượng sơ cấp còn phụ thuộc nhiều vào một số ít loại hình năng lượng, cũng như nhu cầu nhập khẩu nhiên liệu.

Trong những năm tới, xu thế phát triển năng lượng thế giới sẽ tập trung vào việc thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch năng lượng, thực thi các chính sách mạnh mẽ chống biến đổi khí hậu và tăng cường an ninh năng lượng.

Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, để đảm bảo an ninh năng lượng cung cấp đầy đủ năng lượng phục vụ phát triển kinh tế xã hội có mức tăng trưởng cao, cần thực hiện nhiều cơ chế tháo gỡ, giải pháp đồng bộ, với sự nỗ lực tham gia các ngành, các cấp, các địa phương. Trên cơ sở đó, kiến nghị Bộ Công Thương trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch năng lượng quốc gia với các nội dung chính được nêu tại Đề án để làm cơ sở tổ chức triển khai thực hiện

“Từ góc nhìn của cộng đồng doanh nghiệp, VCCI nhận thấy, một thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch không chỉ là yêu cầu của quá trình cải cách thể chế, mà còn là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Đối với các doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực năng lượng, một thị trường cạnh tranh và minh bạch sẽ tạo ra môi trường đầu tư ổn định, dự đoán được, giảm thiểu rủi ro chính sách và chi phí tuân thủ. Khi khung khổ thể chế rõ ràng, cơ chế giá minh bạch và thông tin thị trường được công bố đầy đủ, nhà đầu tư sẽ có cơ sở vững chắc hơn để ra quyết định, qua đó góp phần huy động hiệu quả các nguồn lực xã hội cho phát triển năng lượng.

Chính vì vậy, Diễn đàn hôm nay được tổ chức với mong muốn tạo ra một không gian đối thoại cởi mở, thẳng thắn giữa cơ quan quản lý Nhà nước, các chuyên gia, nhà khoa học và cộng đồng doanh nghiệp”, Phó Chủ tịch Hoàng Quang Phòng bày tỏ.

Đồng thời kỳ vọng, Diễn đàn sẽ tập trung làm rõ những vấn đề cốt lõi của quá trình xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh tại Việt Nam: từ hoàn thiện thể chế, chính sách; minh bạch hóa thông tin; xây dựng cơ chế giá điện theo tín hiệu thị trường; phát triển hạ tầng lưới điện và thị trường điện; đến việc ứng dụng khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong ngành năng lượng.

Đặc biệt mong muốn lắng nghe những ý kiến, đề xuất cụ thể từ cộng đồng doanh nghiệp về những vướng mắc đang gặp phải trong quá trình đầu tư, triển khai và vận hành các dự án năng lượng, cũng như khi tham gia thị trường điện cạnh tranh. Những kiến nghị này sẽ là nguồn thông tin quan trọng để VCCI tổng hợp, phản ánh tới các cơ quan có thẩm quyền, góp phần hoàn thiện chính sách theo hướng ngày càng thân thiện hơn với doanh nghiệp, nhưng vẫn bảo đảm lợi ích chung của nền kinh tế và xã hội.

Thay mặt VCCI, Phó Chủ tịch Hoàng Quang Phòng cũng ghi nhận sáng kiến tổ chức của Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp.

Hoàn thiện nền tảng pháp lý ổn định, nhất quán

Phát biểu tại Diễn đàn, ĐBQH Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Halcom Việt Nam cho biết: xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh minh bạch là yếu tố quan trọng trong bối cảnh ngành năng lượng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu chưa từng có về chuyển dịch xanh, đảm bảo an ninh năng lượng.

Ông Huân cho biết, Đảng đã xác định rõ định hướng phát triển thị trường điện cạnh tranh trong nhiều văn bản quan trọng. Gần đây nhất, Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 20 tháng 8 năm 2025 về đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia tiếp tục khẳng định quan điểm chỉ đạo: “Xây dựng thị trường năng lượng đồng bộ, cạnh tranh, minh bạch, đa dạng hóa hình thức sở hữu và phương thức kinh doanh; áp dụng giá thị trường đối với mọi loại hình năng lượng, không bù chéo giữa các nhóm khách hàng”.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh rằng chỉ khi có thị trường cạnh tranh đúng nghĩa, ngành năng lượng mới có thể phát triển bền vững, phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa và chuyển dịch năng lượng.

Cùng với đó, Quốc hội cũng đã phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia đặt mục tiêu phát triển kinh tế ở mức từ 10% trở lên trong gia đoạn 2026-2030, đồng nghĩa với việc nhu cầu điện phải tăng trưởng mỗi năm từ 12–13% trở lên.

Nếu tính thêm yếu tố kinh tế số và trí tuệ nhân tạo (AI), lĩnh vực đòi hỏi tiêu tốn nhiều điện năng hơn thì mức tăng trưởng ngành điện hàng năm cần thiết phải đạt ít nhất 15% trở lên.

Ông Huân nhấn mạnh: "Trong bối cảnh đó, nếu thiếu minh bạch, thiếu cạnh tranh lành mạnh thì thị trường sẽ không thể thu hút vốn đầu tư xã hội, không thể tạo ra động lực cải thiện hiệu suất và càng không thể đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài".

Tuy nhiên, ông Huân chỉ ra, vẫn còn sự chồng chéo giữa các luật như Luật Điện lực, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường. Những điểm giao thoa này tạo ra khoảng trống pháp lý hoặc thủ tục phức tạp, gây khó khăn cho doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý.

Hiện tại, Việt Nam cũng chưa có hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường điện bán buôn cạnh tranh, cho cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA), hay cho thị trường tín chỉ carbon; đó là những công cụ rất quan trọng trong xu thế hội nhập và phát triển bền vững.

"Bài học từ nhiều quốc gia cho thấy thị trường năng lượng chỉ có thể vận hành minh bạch nếu được đặt trên nền tảng pháp lý ổn định, nhất quán và dự báo được trong dài hạn", ông Huân nói thêm.

Về thực tiễn, nhiều bất cập đang ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thị trường năng lượng. Cơ chế giá chưa phản ánh đủ chi phí và rủi ro, gây khó khăn cho nhà đầu tư và làm giảm động lực đổi mới công nghệ.

Cơ chế điều chỉnh giá điện còn chậm, thiếu tính dự báo, không đáp ứng yêu cầu thị trường mở và hội nhập. Cơ quan điều tiết năng lượng chưa có đủ tính độc lập, trong khi dữ liệu thị trường như giá giao dịch, phụ tải, phương thức vận hành hệ thống… chưa được công bố minh bạch, ảnh hưởng tới năng lực dự báo và niềm tin của doanh nghiệp.

Công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo vẫn chưa được áp dụng mạnh mẽ trong giám sát giao dịch, ngăn ngừa rủi ro và phát hiện bất thường, khiến hoạt động giám sát chủ yếu mang tính thủ công và phản ứng chậm.

Ông Huân cho biết, những yếu tố nêu trên cho thấy thị trường năng lượng Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới nhưng bộ công cụ quản lý, pháp lý và giám sát vẫn chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Nếu không cải cách kịp thời sẽ gặp khó khăn trong việc thu hút nguồn lực xã hội, đặc biệt là đầu tư tư nhân và đầu tư nước ngoài vào hạ tầng năng lượng, trong khi nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội ngày càng lớn.

Để khắc phục những hạn chế nêu trên, ông Huân cho rằng, cần triển khai đồng bộ và quyết liệt các nghị quyết của Đảng liên quan đến phát triển năng lượng, đặc biệt là các nội dung về xây dựng thị trường điện cạnh tranh.

Theo đó, việc thể chế hóa đầy đủ các nghị quyết là điều kiện tiên quyết để tạo ra cơ sở pháp lý thống nhất, minh bạch và có tính ràng buộc cao. Vừa qua Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV đã thông qua Nghị quyết về các cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 nhằm thể chế hóa Nghị quyết 70/TW của Bộ Chính trị là bước đi quan trọng đầu tiên thể hiện theo hướng này.

Vì vậy, ông Huân nhấn mạnh, việc sửa đổi toàn diện Luật Điện lực cần được ưu tiên hàng đầu. Luật Điện lực sửa đổi phải đặt mục tiêu xác lập cơ chế thị trường bán buôn, bán lẻ cạnh tranh đúng nghĩa, khuyến khích nhiều thành phần kinh tế tham gia vào cả ba khâu: phát điện, truyền tải và phân phối, nhưng với yêu cầu tách bạch rõ ràng.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy thị trường điện chỉ vận hành minh bạch và hiệu quả khi các khâu này được tách bạch, giá điện phản ánh đúng quan hệ cung cầu và cơ quan điều tiết hoạt động độc lập.

Thực tế tại Việt Nam việc thí điểm bán lẻ điện nông thôn chưa thành công, một phần do cơ chế phân phối và giá điện chưa hợp lý. Điều này càng khẳng định nhu cầu thiết kế lại thị trường sao cho các khâu hoạt động độc lập, minh bạch, nhờ đó thu hút nguồn lực và mang lại lợi ích rõ ràng cho người dân và doanh nghiệp.

Ngay cả việc khai thác năng lượng tái tạo hiện nay cũng gặp khó vì chưa có cơ chế sử dụng linh hoạt, chưa có thị trường dịch vụ phụ trợ và chưa có chính sách thu hút tư nhân đầu tư vào hạ tầng lưu trữ, truyền tải, lưới điện thông minh và cân bằng hệ thống.

Bên cạnh sửa đổi Luật Điện lực, ông Huân cho biết, cần bảo đảm sự hài hòa với các luật liên quan như môi trường, đất đai, đầu tư và quy hoạch. Các dự án năng lượng thường liên quan đến diện tích đất lớn, tác động cảnh quan và môi trường, do đó nếu thiếu sự thống nhất giữa các luật sẽ khiến dự án bị kéo dài hoặc tăng chi phí không cần thiết. Một khung pháp lý nhất quán sẽ giảm rủi ro, tăng niềm tin của nhà đầu tư và rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án.

Ngoài ra, Việt Nam cần sớm ban hành cơ chế hướng dẫn thực hiện hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA). Đây là công cụ đặc biệt quan trọng giúp doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp FDI, có thể chủ động mua điện sạch từ nhà máy năng lượng tái tạo.

Ông Huân cho rằng, DPPA không chỉ giúp giảm tải cho lưới truyền tải 500 kV mà còn tạo ra thị trường điện xanh sôi động, góp phần thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam và chuyển dịch năng lượng và đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050.

Song song với đó, cần phát triển thị trường công suất để bảo đảm an ninh cung cấp điện trong giờ cao điểm, và thị trường tín chỉ carbon nhằm khuyến khích đầu tư vào công nghệ phát thải thấp.

Về giám sát thị trường, ông Huân khuyến nghị, cần tăng cường mạnh mẽ tính độc lập của cơ quan điều tiết năng lượng. Cơ quan này phải hoạt động trên nguyên tắc độc lập về tài chính, tổ chức và chuyên môn, tránh chịu ảnh hưởng từ các doanh nghiệp trong ngành để các quyết định điều tiết mang tính khách quan và tạo được niềm tin cho thị trường.

Ông Huân nhận định, một hệ thống giám sát giao dịch theo thời gian thực, kết hợp với trí tuệ nhân tạo để phát hiện dấu hiệu bất thường như thao túng giá, ưu tiên huy động không hợp lý hoặc có dấu hiệu lợi ích nhóm, sẽ giúp thị trường vận hành minh bạch và giảm thiểu rủi ro hệ thống. Công nghệ số cũng hỗ trợ xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác hơn về khả năng truyền tải, phụ tải và tiềm năng thị trường.

Để thị trường năng lượng hấp dẫn và bền vững, ông Huân cho rằng, cần kêu gọi mạnh mẽ sự tham gia của khu vực tư nhân trong và ngoài nước. Điều này chỉ có thể đạt được khi môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và ổn định, từ đó đảm bảo quyền tiếp cận bình đẳng vào lưới điện, hạ tầng truyền tải và các dịch vụ năng lượng, qua đó khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào thị trường.

Trước yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và các cam kết quốc tế, ông Huân nhấn mạnh, ngành năng lượng Việt Nam cần đổi mới mạnh mẽ hơn về cơ chế thị trường. Hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, dài hạn, minh bạch và phù hợp thông lệ quốc tế là điều kiện nền tảng.

Đồng thời, cần xác lập vai trò độc lập của cơ quan điều tiết như một trụ cột của thị trường cạnh tranh; khẩn trương ứng dụng công nghệ số trong giám sát và vận hành để nâng cao hiệu quả và phòng ngừa rủi ro.

Nhà nước cần mở rộng không gian cho khu vực tư nhân tham gia đầu tư vào hệ thống năng lượng, giảm gánh nặng ngân sách và thúc đẩy đổi mới công nghệ theo đúng tinh thần Nghị quyết 57/TW và Nghị quyết 68/TW của Bộ Chính trị đã đề ra.

"Việc hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao giám sát không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý mà là trách nhiệm chung của toàn bộ hệ thống chính trị, doanh nghiệp và xã hội", ông Huân nhấn mạnh.

Ông Huân nhấn mạnh, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch, bền vững, góp phần quan trọng vào mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, tăng trưởng nhanh và bền vững không chỉ trong giai đoạn 2026-2030 mà còn góp phần thắng lợi trong việc đạt hai mục tiêu chiến lược “100 năm” mà Đảng đã đề ra.

GÓC NHÌN CỦA CÁC NHÀ LÃNH ĐẠO TỪ CÁC NGÀNH, ĐẠI DIỆN HIỆP HỘI, DOANH NGHIỆP

Trong khuôn khổ Diễn đàn, các lãnh đạo từ các ngành, đại diện các hiệp hội, doanh nghiệp đã đưa ra nhiều góc nhìn khác nhau về thị trường năng lượng. Những ý kiến này sẽ được tiếp thu, ghi nhận và đúc rút thành các giải pháp mang tính thực tiễn. Nhà báo Nguyễn Linh Anh - Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp điều phối phiên thảo luận.

Phát biểu tại phiên thảo luận, ông Hồ Đình Thám - Cố vấn thường trú về thị trường điện, Cục Điện lực, Bộ Công Thương cho biết thị trường điện là một phần quan trọng trong thị trường năng lượng Việt Nam nói chung.

Theo ông Hồ Đình Thám, mục tiêu xây dựng thị trường năng lượng và thị trường điện cạnh tranh hiện nay mang tính cấp bách, xuất phát từ yêu cầu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia cũng như thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị đã đặt ra lộ trình rất cụ thể: đến năm 2026 hình thành thị trường bán buôn điện cạnh tranh hoàn chỉnh và đầu năm 2027 triển khai thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.

Điểm cốt lõi của định hướng này là trao quyền lựa chọn sử dụng điện cho người tiêu dùng cuối cùng. Trong một thị trường cạnh tranh thực sự, các đơn vị bán điện phải chủ động tìm kiếm khách hàng, đưa ra mức giá và dịch vụ hấp dẫn nhất. Khi đó, người sử dụng điện có quyền lựa chọn nhà cung cấp phù hợp, thay vì chỉ thụ động chấp nhận một mức giá như hiện nay.

Nhìn lại quá trình phát triển, ông Thám cho biết thị trường điện cạnh tranh ở Việt Nam đã được triển khai gần 20 năm, kể từ năm 2006. Quá trình này đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống điện, tăng tính cạnh tranh và thu hút đầu tư vào lĩnh vực phát điện. Theo lộ trình được quy định tại Quyết định số 63/2013/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện lực, Việt Nam hiện đang ở giai đoạn thị trường bán buôn điện cạnh tranh, song vẫn chưa hoàn chỉnh.

Chính vì vậy, Nghị quyết số 70-NQ/TW đã chỉ rõ yêu cầu phải tiếp tục hoàn thiện thị trường điện. Thực tế triển khai cho thấy vẫn còn nhiều hạn chế, cả về chất lượng cạnh tranh lẫn khả năng truyền dẫn lợi ích từ khâu sản xuất đến người tiêu dùng cuối cùng. "Để đáp ứng yêu cầu của nghị quyết, thị trường điện cần được nâng cấp về chất, qua đó phát huy vai trò dẫn dắt toàn bộ chuỗi cung ứng điện, từ phát điện, truyền tải, phân phối đến sử dụng điện", ông Thám cho biết.

Để đạt được mục tiêu này, ông Hồ Đình Thám đề xuất ba nhóm giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất là hoàn thiện cấu trúc thị trường điện. Hiện nay, cấu trúc thị trường vẫn chưa đạt được kỳ vọng về sự đa dạng các chủ thể tham gia, đặc biệt ở các khâu bán buôn và bán lẻ điện. Theo ông, để mở rộng thị trường, cần thiết kế lại cấu trúc theo hướng có nhiều đơn vị phát điện, nhiều bên mua buôn và bán lẻ hơn. Về mặt kỹ thuật và thể chế, cần cho phép các tổng công ty điện lực tham gia trực tiếp vào hoạt động mua bán điện trên thị trường, đồng thời chuyển giao rõ ràng trách nhiệm tham gia thị trường bán buôn cho các tổng công ty này, từ đó tạo ra cạnh tranh thực chất giữa các đơn vị phân phối.

Theo ông Thám cần có thêm các cơ chế khuyến khích để nhiều nhà máy điện tham gia thị trường hơn, qua đó tăng quy mô và chiều sâu của thị trường điện cạnh tranh.

Thứ hai là hoàn thiện cơ chế giữa bên bán và bên mua điện nhằm quản lý rủi ro. Theo ông Thám, hợp đồng mua bán điện là công cụ phổ biến tại nhiều thị trường điện trên thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam, các hợp đồng hiện nay chủ yếu được ký kết giữa Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các nhà máy phát điện, chưa tạo ra nhiều lựa chọn cho các chủ thể khác trong thị trường.

Để thị trường bán buôn điện phát triển đúng nghĩa, cần đa dạng hóa các loại hình hợp đồng và phương thức giao dịch, cho phép các bên mua và bán điện có thể chủ động tìm đến nhau, đàm phán và ký kết hợp đồng phù hợp. Điều này không chỉ gia tăng mức độ cạnh tranh mà còn giúp các bên tham gia thị trường nâng cao khả năng quản lý rủi ro trong quá trình mua bán điện. Mặc dù một số loại hợp đồng đã được quy định trong các văn bản pháp lý, nhưng trên thực tế vẫn chưa được triển khai rộng rãi, đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý trong thời gian tới.

Thứ ba là hoàn thiện cơ chế hình thành giá điện thị trường. Theo ông Hồ Đình Thám, giá điện được ví như “nhiệt kế” phản ánh trạng thái cung - cầu của hệ thống điện. Tuy nhiên, trong thực tế, giá điện hiện nay chưa phản ánh đầy đủ và chính xác quan hệ cung cầu, do cơ chế định giá chưa hoàn thiện.

Ông cho rằng cần thiết lập cơ chế giá điện bám sát tín hiệu thị trường, phản ánh đúng chi phí và mức độ khan hiếm của nguồn điện. Khi giá điện được hình thành đúng theo cung - cầu, mức giá sẽ đủ hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư, khuyến khích phát triển các nguồn điện mới, đặc biệt là các nguồn điện linh hoạt và năng lượng sạch. Đồng thời, cơ chế giá phù hợp cũng tạo điều kiện để các doanh nghiệp áp dụng hiệu quả các công cụ quản lý rủi ro, qua đó nâng cao tính cạnh tranh và hiệu quả chung của thị trường điện.

"Nếu đồng bộ triển khai được ba nhóm giải pháp nêu trên, thị trường điện Việt Nam sẽ có điều kiện phát triển đầy đủ và lành mạnh hơn, qua đó bảo đảm đủ năng lượng cho phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường an ninh năng lượng quốc gia và góp phần giảm phát thải cho ngành năng lượng trong dài hạn", ông Thám nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh và mua bán điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, điện là huyết mạch của nền kinh tế và cần “đi trước một bước” để đảm bảo đủ điện cho nền kinh tế và hoạt động của nhân dân. Trong những năm qua, EVN đã phối hợp các cơ quan nỗ lực lớn để thực hiện tốt nhiệm vụ: đáp ứng đủ điện cho tăng trưởng, cấp điện cho khu vực miền núi, nông thôn, hải đảo với 99,85% số hộ dân có điện. Đây là tỷ lệ cao với các quốc gia trên thế giới. Phần còn lại tuy chiếm tỷ nhỏ nhưng cần nguồn đầu tư lớn, hiện Chính phủ đang chỉ đạo tiếp tục cấp điện đến các hộ dân vùng sâu, vùng xa.

Theo ông Nguyễn Quốc Dũng, để phát triển thị trường điện theo đúng chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước phải đảm bảo phù hợp với đặc điểm của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và phát triển đảm bảo cạnh tranh công khai, minh bạch, bình đẳng. Một trong những mục tiêu lớn của thị trường điện là cung ứng đủ điện cho phát triển kinh tế và đời sống nhân dân. Thứ hai là đảm bảo tính công khai, minh bạch, đảm bảo tính cạnh tranh.

Theo Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị, nền kinh tế tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026 – 2030, mức tăng trưởng điện tương ứng tối thiểu 12%. Để đáp ứng được con số tăng trưởng điện lớn như trên, cần phải tiếp tục khuyến khích các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế nhà nước tham gia xây dựng nguồn điện đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế cao.

Về nguồn điện, hiện nay, thuỷ điện đã khai thác gần hết, phát triển trong tương lai là LNG, điện hạt nhân, điện gió ngoài khơi, năng lượng tái tạo - những nguồn năng lượng cần nguồn lực đầu tư lớn. Để phát triển nhanh, đảm bảo đủ điện cung ứng cho nền kinh tế, vai trò của Nhà nước, của các doanh nghiệm Nhà nước rất quan trọng với đủ kinh nghệm khoa học kỹ thuật, vận hành.

Về thị trường bán điện được thiết kế qua 3 giai đoạn là thị trường phát điện cạnh tranh được triển khai từ năm 1/7/2012; thị trường bán buôn điện cạnh tranh triển khai từ 1/7/2019 đến hiện nay; thị trường bán lẻ đang xây dựng hành lang pháp lý và thiết kế thị trường bán lẻ.

Ông Nguyễn Quốc Dũng thông tin rằng, các quốc gia có nhiều mô hình thị trường điện, mỗi quốc gia áp dụng mô hình riêng. Tuy nhiên, ở các quốc gia triển khai thị trường bán lẻ phải đạt đáp ứng các tiêu chí. Một trong những tiêu chí phải đáp ứng là phụ tải đạt mức gần như bão hoà hoặc tăng trưởng thấp, việc đầu tư nguồn điện, lưới truyền tải ít đi nhiều. Lúc đó thị trường bán lẻ mới vận hành dựa trên cung ứng dịch vụ tốt hơn.

Các quốc gia trên thế giới, qua quan sát, ông Dũng cho rằng, dự phòng lưới điện trên 30% trở lên sẽ triển khai thị trường bán lẻ để đảm bảo phần nguồn không thiếu, cung lớn hơn cầu tạo ra sự cạnh tranh, nhờ đó giá mới giảm xuống. Đây là vấn đề cốt yếu của thị trường bán lẻ.

“Việt Nam muốn phát triển thị trường bán lẻ đạt tiêu chí của thị trường bán lẻ, cung ứng đủ điện là việc đương nhiên. Ngược lại, trong trường hợp, chưa đáp ứng tiêu chí cơ bản của thị trường bán lẻ, sự điều tiết của Chính phủ sẽ khó trong cung ứng điện. Đây là vấn đề cẩn trọng trong thiết kế thị trường bán lẻ” – ông Dũng nói.

TS Nguyễn Quốc Thập - Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cho rằng, việc chậm triển khai thị trường năng lượng cạnh tranh, nguy cơ sẽ không đảm bảo được mục tiêu tăng trưởng như mong muốn. Bởi mục tiêu tăng trưởng của quốc gia hiện nay là rất rõ ràng, tuy nhiên, khi không xây dựng được thị trường năng lượng cạnh tranh, chúng ta sẽ không thu hút được nhà đầu tư, mà không thu hút được nhà đầu tư sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng.

Theo ông Thập, thị trường năng lượng cạnh tranh đã được đặt vấn đề từ năm 2006, đến nay sau 19 năm mới bắt đầu thực hiện, tuy nhiên, những gì đã làm được vẫn rất xa theo mục tiêu đã đề ra, mặc dù, trước đó, các phương thức thực hiện đã được đưa ra khá chi tiết. Một trong những điểm nghẽn lớn nhất hiện nay, đó là nhận thức và tư duy.

Ông Thập cũng cho rằng, lao động giá rẻ, năng lượng rẻ từng là điểm thu hút đầu tư nhưng giai đoạn hiện nay đòi hỏi hoàn toàn khác, lao động cần chất lượng cao, năng lượng xanh, năng lượng sạch… khi triển khai các dự án điện, các bên thường quan tâm đến giá bao nhiêu, mà không quan tâm đến việc nhà đầu tư có triển khai thực hiện được hay không.

Vì vậy, để tháo gỡ, theo ông Thập, cần hoàn thiện thể chế theo hướng ổn định, dự báo được và nhất quán, cũng như có tính bao trùm. Chính sách phải đi trước thực tiễn; tránh tình trạng chồng chéo và thay đổi liên tục. Thiết lập cơ chế giá năng lượng dựa trên chi phí thực, hài hòa lợi ích theo diễn biến của thị trường và các nhà đầu tư trong chuỗi quyết định.

“Nhà nước không nên can thiệp vào cơ chế giá, mà chỉ đóng vai trò kiến tạo và điều hóa lợi ích các nhà đầu tư trong chuỗi bằng các công cụ thuế. Giá minh bạch là nền tảng của cạnh tranh, phát triển lành mạnh và thu hút đầu tư” - Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam nói và cho biết thêm, hiện bất cập nhất về giá truyền tải điện, vì vậy, cần tiến tới một đường truyền tải điện như hệ thống giao thông như hiện nay thì mới giải quyết được một thị trường điện cạnh tranh.

Nghị quyết 70-NQ/TW là một bước nhấn mạnh thêm, thông thoáng hơn trong phát triển ngành năng lượng và mới đây, Quốc hội thông qua Nghị quyết về các cơ chế chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 kỳ vọng sẽ tạo đột phá cho quá trình bảo đảm an ninh năng lượng trong bối cảnh nhu cầu điện tăng nhanh, cơ cấu năng lượng chuyển dịch mạnh. Tuy nhiên, vẫn cần cụ thể hoá những nội dung trong Nghị quyết để thực hiện. Vì vậy, để có một thị trường điện cạnh tranh, cần có sự chung tay của cả hệ thống chính trị và những đối tượng liên quan.

Ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đánh giá sơ bộ về Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 vừa được Quốc hội thông qua được đánh giá mang tính đột phá nhằm mục tiêu gỡ nút thắt về thể chế đang kìm hãm ngành năng lượng Việt Nam khi tập trung vào các vấn đề như hạ tầng năng lượng, điện gió ngoài khơi… và mở đường cho điện hạt nhân quy mô nhỏ.

Theo đánh giá sơ bộ, ông Tuấn cho biết, có nhiều điểm mới như cơ chế điều chỉnh cập nhật quy hoạch cho phép thay đổi chi tiết dự án, thay thế các dự án chậm tiến độ bằng các dự án mới mà không cần phải thực hiện quy trình điều chỉnh quy hoạch phức tạp là điểm tác động đưa quy hoạch năng động hơn, loại các dự án treo hoặc không khả thi nhanh hơn... Theo kinh nghiệm, với những điểm mới này có thể cắt giảm tương đối thủ tục hành chính cho các dự án, khoảng 6-12 tháng hoặc 1 năm, mang lại những tác động tích cực đáng kể. Điểm mới khác được ông Tuấn chỉ ra là cho phép chỉ định thầu không qua đấu thầu đã khẳng định vai trò chủ đạo của Nhà nước trong giai đoạn khởi tạo các ngành mới như điện gió ngoài khơi.

Hiện nay, Việt Nam đã khuyến khích nghiên cứu phát triển điện hạt nhân mô đun nhỏ. Đây là tín hiệu mạnh mẽ và là tín hiệu cho thấy Việt Nam định hướng đi đến phát triển điện hạt nhân. Ngoài ra còn một số khía cạnh mới khác như rủi ro khảo sát điện gió ngoài khơi, mở rộng mua bán điện trực tiếp đã góp phần tạo ra được thị trường. Tuy nhiên, về quan ngại rủi ro, theo đánh giá sơ bộ ban đầu, ông Tuấn cho biết, rủi ro về cơ chế giá, định giá trúng thầu là điểm mới. Nếu như định giá, khung giá tại năm đấu thầu sẽ phụ thuộc rất nhiều vào khung giá này. Nếu khung giá không phản ánh đúng, sẽ rất khó để các dự án có thể vay vốn. Việc giao cho các tập đoàn dầu khí, điện lực trọng trách phát triển sẽ là gánh nặng tài chính. Do đó, ông Tuấn gợi ý cần đi kèm cơ chế hỗ trợ bảo lãnh vay vốn để chia sẻ rủi ro với các doanh nghiệp.

Ông Đinh Quang Thịnh, Phó Chủ tịch HĐQT CTCP Đầu tư Năng lượng Xanh (Green Energy Investment JSC - GEI), cho biết GEI là một trong những nhà đầu tư tập trung vào lĩnh vực năng lượng xanh và năng lượng tái tạo. Theo ông Thịnh, trong những năm gần đây, xu hướng chuyển đổi xanh trên thế giới diễn ra mạnh mẽ, kéo theo những thay đổi sâu rộng trong chiến lược phát triển của nhiều quốc gia. Chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Đối với Việt Nam, cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 đã xác lập lộ trình chuyển đổi xanh rõ ràng, trong đó các cơ chế như mua bán điện trực tiếp, mở rộng thị trường tín chỉ carbon được kỳ vọng sẽ tạo thêm động lực cho nền kinh tế.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong nước đã chủ động triển khai các giải pháp như điện mặt trời áp mái, điện gió; từng bước tiệm cận mô hình quản lý năng lượng bằng công nghệ số trong quá trình phát triển, nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường và người tiêu dùng.

“Trong thời gian tới, khi Chính phủ áp dụng cơ chế giá điện cạnh tranh, đây sẽ là hướng đi mở, tạo thêm dư địa phát triển cho cộng đồng doanh nghiệp” - ông Thịnh cho biết. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi năng lượng xanh vẫn đối mặt không ít thách thức, từ hạ tầng chưa theo kịp nhu cầu, cơ chế chính sách chưa đủ linh hoạt, thủ tục còn phức tạp, đến chi phí đầu tư cho các giải pháp xanh vẫn ở mức cao. Nếu thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế, mục tiêu chuyển đổi khó đạt được như kỳ vọng.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Quang Thịnh đưa ra bốn kiến nghị. Thứ nhất, cần sớm hoàn thiện khung pháp lý cho phát triển năng lượng tái tạo. Thứ hai, đẩy mạnh tín dụng xanh, hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận các nguồn vốn phục vụ chuyển đổi năng lượng. Thứ ba, tăng cường hợp tác công - tư trong đầu tư hạ tầng, nhất là hệ thống truyền tải, lưu trữ và đo đếm thông minh, coi đây là điều kiện then chốt để năng lượng tái tạo vận hành hiệu quả, ổn định. Thứ tư, cần chú trọng công tác truyền thông và đào tạo kiến thức về năng lượng xanh cho lực lượng lao động, coi chuyển đổi năng lượng vừa là cơ hội, vừa là thách thức nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tăng khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng xanh. Ông Thịnh bày tỏ tin tưởng rằng, với sự đồng hành của Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế, Việt Nam sẽ nắm bắt tốt các cơ hội trong tiến trình chuyển đổi năng lượng xanh và phát triển bền vững.

Ông Nguyễn Anh Tuấn - Chủ tịch Hiệp hội Đầu tư nước ngoài cho biết, các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến chính sách năng lượng, giá thành, độ ổn định của thị trường năng lượng. Các nhà đầu tư vào lĩnh vực năng lượng cũng đang chờ cơ chế, chính sách để rót vốn. Nếu không hành động khẩn trương có thể trong một số trường hợp sẽ mất cơ hội.

Những năm trước, tại các diễn đàn, nhiều nhà đầu tư nước ngoài phản ánh tình trạng cắt điện tại với nhà máy sản xuất, nhất là trong ngành sản xuất chế biến thực phẩm. Thời gian gần đây, tình trạng trên đã được cải thiện, nguồn cung điện khá ổn định. Đồng tình với EVN, ông Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, tập đoàn đã nỗ lực cung cấp điện ổn định cho sản xuất.

Không thể phủ nhận nỗ lực trên song theo ông Nguyễn Anh Tuấn, trong giai đoạn phát triển mới, EVN cần được cạnh tranh, được hưởng quyền lợi như các đối tác khác. Thứ nữa, cơ chế giá điện phần nào mang tính bao cấp như hiện nay, nhà đầu tư nước ngoài được hưởng do chi phí điện thấp so với các quốc gia trong khu vực. Khi có giá điện mang tính thị trường, phản ánh đúng cung - cầu, chắc chắn sẽ tiến bộ hơn, đảm bảo lợi ích quốc gia. Do đó, ông Tuấn cho rằng cần tiến tới thị trường năng lượng cạnh tranh và minh bạch càng sớm càng tốt.

Với ý nghĩa đó, ông Nguyễn Anh Tuấn đánh giá Diễn đàn “Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức rất thiết thực, nhất là ở thời điểm quan trọng sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 70 và Quốc hội vừa ban hành Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, thể chế hoá bước đầu Nghị quyết số 70 của Bộ Chính trị.

Đối chiếu lại đề xuất của chuyên gia về nội dung dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, ông Nguyễn Anh Tuấn nhận thấy có nhiều điểm quan trọng được đưa vào Nghị quyết. Trong đó, Nghị quyết của Quốc hội mở rộng đối tượng tham gia thị trường sang khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu thương mại tự do - những người mua, đối tượng lớn tác động đến thị trường.

Theo kế hoạch đến năm 2027, Việt Nam thực hiện thị trường bán lẻ, ông Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh cần có lộ trình, xác định cụ thể để không thể chậm trễ hơn, cùng lúc vừa đảm bảo an ninh năng lượng vừa chuyển sang thị trường cạnh tranh minh bạch - 2 yêu cầu cùng quan trọng và thực hiện đồng thời. Đề cập đến sự chậm trễ trong việc thực hiện các cơ chế, chính sách thị trường năng lượng những năm qua dẫn đến ách tắc trong thu hút đầu tư, nhất là các dự án năng lượng tái tạo chờ cơ chế, chính sách. Vì nhu cầu đầu tư lớn, cần hành động sớm để thu hút đầu tư.

Ngoài câu chuyện đầu tư, ông Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ với EVN khi thực hiện giá thị trường, vấn đề đặt ra là với các đối tượng yếu thế, cần chính sách hỗ trợ riêng và tách bạch ra hoạt động sản xuất kinh doanh của các tập đoàn nhà nước.

Điều ông Nguyễn Anh Tuấn mong đợi trong thời gian tới đưa Nghị quyết của Quốc hội sớm được đi vào cuộc sống bằng Nghị định, Thông tư cụ thể.

PGS,TS Ngô Trí Long - Nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính cho biết, minh bạch chi phí, xuyên suốt chuỗi giá trị năng lượng (khai thác, nhập khẩu, sản xuất, truyền tải…) có ý nghĩa quan trọng đối với việc hình thành giá, tạo cạnh tranh bình đẳng và bảo vệ người tiêu dùng trong bối cảnh giá năng lượng thế giới biến động mạnh hiện nay.

Thực tế, giá năng lượng thế giới biến động mạnh, có thể đi rất nhanh vào giá điện, giá xăng dầu, giá khí,… trong bối cảnh đó, theo ông, minh bạch chi phí toàn chuỗi năng lượng không phải chuyện kỹ thuật mà đó là nền tảng của một thị trường lành mạnh, là điều kiện để giá hình thành đúng, cạnh tranh công bằng, và người tiêu dùng được bảo vệ.

Cụ thể, minh bạch giúp hình thành giá đúng bản chất; tạo sân chơi cạnh tranh, công bằng; là lá chắn bảo vệ người tiêu dùng. Từ đó đem đến ba ý nghĩa cốt lõi: giá hình thành đúng và có giải trình; cạnh tranh công bằng dựa hiệu quả; người tiêu dùng được bảo vệ bằng thông tin và giám sát.

TS Nguyễn Mạnh Hùng - Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Quản lý chuỗi cung ứng và logistics thuộc Đại học RMIT cho rằng, trong chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng là yếu tố quan trọng. Ngoài những quy định chặt chẽ, hiện nay áp lực xanh từ các nhà mua bán cũng đang đè lên các doanh nghiệp. Các nhà cung cấp khi nhìn vào thị trường và nhu cầu hiện tại quá nhỏ sẽ hình thành dần “người đứng đầu” để nắm bắt chuyển tải và thông thường theo quy luật thị trường, khi càng tập trung được nhu cầu thị trường lớn cùng nhiều doanh nghiệp nhỏ đi cùng sẽ tạo thành 1 nhóm.

Theo ông Hùng, đối tượng nhóm này có lợi thế hơn khi đàm phán về giá cả, hoặc khi cùng nhau đưa ra định hướng để tạo ra thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển…

Thông thường những người dẫn đầu đại diện cho một nhóm các nhà cung cấp; bên cạnh việc thực thi chỉ thị, pháp luật, còn phải đảm bảo nhu cầu dẫn dắt các doanh nghiệp khác cùng tồn tại. Áp lực từ Chính phủ và những các nhà mua hàng lớn gây ra cho các nhà sản xuất, nhà logistics, nhà cung cấp… đều phải có quy trình, chính sách xanh.

Ông Hùng cho rằng, các doanh nghiệp nhỏ sẽ gặp khó khăn trong việc chuyển dịch năng lượng sạch, do đó, các doanh nghiệp nhỏ cần cùng ngồi lại và có một “người anh cả” trong nhóm để đảm bảo các quy định chặt chẽ được tuân thủ nghiêm ngặt, đảm bảo tuân thủ các yêu cầu pháp lý…

Bên cạnh đó, một phần trách nhiệm sẽ được chuyển sang cho “người đứng đầu”. Họ sẽ dựa trên hợp tác, để cùng chia sẻ, dựa trên sự khuyến khích… để tạo ra những nhà cung cấp nhỏ hơn, từ đó hỗ trợ chuyển đổi công nghệ hoặc đảm bảo mua hàng bền vững…

Ông Hùng cho biết, Việt Nam cần có cơ chế hỗ trợ để tạo ra hai đối tượng này để đón những dòng tiền đầu tư vào năng lượng xanh, từ đó có thể dẫn dắt nhiều doanh nghiệp nhỏ tham gia vào thị trường xanh toàn cầu.

TS Trịnh Quốc Vinh, đại diện Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, đã chia sẻ định hướng chiến lược phát triển thị trường năng lượng Việt Nam trong bối cảnh chuyển dịch xanh và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Theo TS Vinh, tư duy phát triển năng lượng đang có sự thay đổi rõ rệt. Nếu trước đây chủ yếu tập trung vào việc cân bằng cung - cầu đơn thuần, thì tư duy mới đặt trọng tâm vào thị trường minh bạch, cạnh tranh và xanh. An ninh năng lượng hiện nay không chỉ là bảo đảm không thiếu điện, mà còn gắn với hiệu quả chi phí.

Mục tiêu của thị trường năng lượng là đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế trên 10%/năm, trên nền tảng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Văn bản nền tảng cho định hướng này là Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trên cơ sở đó, chiến lược phát triển thị trường năng lượng được xây dựng dựa trên ba trụ cột gồm quy hoạch nguồn thực tế, tự do hóa cơ chế thị trường và hội nhập tài chính xanh.

Liên quan đến tái cấu trúc nguồn cung, TS Trịnh Quốc Vinh đề cập đến thực trạng của năng lượng tái tạo trong Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, căn cứ Quyết định 768/QĐ-TTg ban hành tháng 4/2025. Theo đó, quy hoạch chấp nhận chi phí cao hơn nhằm bảo đảm ổn định hệ thống. Công suất lưu trữ điện (BESS) được điều chỉnh tăng mạnh, từ 300 MW trước điều chỉnh lên 10.000 - 16.300 MW vào năm 2030. Đối với điện gió ngoài khơi, mục tiêu 6.000 MW được giữ nguyên, nhưng lộ trình thương mại hóa được nới đến năm 2035, nhằm giảm áp lực tiến độ. Tại diễn đàn, TS Trịnh Quốc Vinh nhấn mạnh thông điệp: “Không thể có năng lượng xanh giá rẻ nếu thiếu bộ đệm an toàn.”

Ở nội dung tái cấu trúc nguồn cung giai đoạn tiếp theo, TS Vinh cho biết điện hạt nhân được xác định là yếu tố then chốt của nguồn điện nền (baseload) và mục tiêu Net Zero, căn cứ Nghị quyết 174 của Quốc hội và Quyết định 768. Giai đoạn 2030-2035, mục tiêu đưa vào vận hành 4.000 - 6.400 MW điện hạt nhân, với vai trò thay thế điện than, giảm rủi ro biến động giá khí LNG nhập khẩu và duy trì vị thế “công xưởng thế giới” của Việt Nam.

Về khai phóng thị trường, TS Trịnh Quốc Vinh đánh giá Nghị định 57/2025/NĐ-CP đã tạo cú hích cho cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) khi bãi bỏ ngưỡng tiêu thụ 200.000 kWh/tháng so với trước đây theo Nghị định 80. Đối tượng hưởng lợi gồm doanh nghiệp vừa và nhỏ, các tòa nhà thương mại và chuỗi cung ứng vệ tinh của các tập đoàn lớn. Tuy nhiên, theo khảo sát cuối năm 2025, 70,7% bên mua vẫn thiếu nguồn cung dự án đáp ứng đầy đủ yêu cầu pháp lý.

Liên quan đến hội nhập quốc tế, TS Vinh cho biết dòng vốn JETP đang chuyển từ cam kết chính trị sang giải ngân thực tế. Trong năm 2025, 557 triệu USD được giải ngân cho dự án thủy điện tích năng Bác Ái và 93 triệu USD cho dự án thủy điện Trị An mở rộng, tập trung vào hạ tầng lưu trữ năng lượng.

Đối với thị trường carbon và áp lực từ CBAM, TS Trịnh Quốc Vinh cho rằng bối cảnh đang rất cấp bách khi giai đoạn chuyển tiếp của CBAM sắp kết thúc và từ năm 2026, các doanh nghiệp thép, xi măng sẽ đối mặt với chi phí gia tăng. Việt Nam đã triển khai thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon và ETS từ tháng 6/2025, với quy mô khoảng 150 doanh nghiệp phát thải lớn, theo quan điểm thu phí trong nước để tái đầu tư cho công nghệ xanh.

Về kiến nghị chiến lược giai đoạn 2026-2030, TS Trịnh Quốc Vinh nhấn mạnh giai đoạn “thực thi và tối ưu hóa” với ba trụ cột gồm hạ tầng, doanh nghiệp và chính sách. Trong đó, cần thí điểm PPP cho lưới điện truyền tải; doanh nghiệp chuyển từ “tiêu thụ điện” sang “quản trị năng lượng”; đồng thời chuẩn hóa hợp đồng mua bán điện (PPA) theo tiêu chuẩn quốc tế.

TS Trịnh Quốc Vinh khẳng định an ninh năng lượng là nền tảng để Việt Nam cất cánh trong kỷ nguyên kinh tế xanh, với sự chỉ đạo của Đảng, điều hành của Chính phủ và sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp.

Phát biểu kết luận tại Diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI cho biết, sau hơn 2h đồng hồ trao đổi sôi nổi, đã có nhiều ý kiến thẳng thắn về xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch. Để phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch cần thúc đẩy sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế tham gia.

“Chúng tôi rất hiểu những mong muốn của doanh nghiệp trong việc sẵn sàng tham gia đồng hành xây dựng thị trường năng lượng minh bạch và cạnh tranh. Tuy nhiên, bên cạnh đó doanh nghiệp vẫn còn băn khoăn, trăn trở - những ý kiến này đã được chia sẻ, trao đổi tại Diễn đàn. Các ý kiến, kiến nghị sẽ được chúng tôi tổng hợp và đưa báo cáo các cơ quan có thẩm quyền. Chúng tôi cũng mong muốn tiếp tục nhận được các ý kiến, kiến nghị của các nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp” – Phó Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.

Hạnh Anh, Thỏa Trà, Tuấn Ngọc, Hiền Phương