Thực hiện sự chỉ đạo của VCCI, ngày 18/12, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp tổ chức Diễn đàn “Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp”.
Với sự tham gia của các cơ quan quản lý, các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện các doanh nghiệp, hiệp hội, Diễn đàn kỳ vọng ghi nhận ý kiến đóng góp nhằm nhận diện cơ hội, thách thức, đề xuất những kiến nghị giải pháp góp phần thúc đẩy thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch.
Thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch không chỉ góp phần quan trọng bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia mà còn thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững, hiện thực 2 mục tiêu chiến lược “100 năm” mà Đảng đã đề ra.
Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch là nội dung quan trọng trong bối cảnh ngành năng lượng Việt Nam đang đứng trước những yêu cầu chưa từng có về chuyển dịch xanh, về đảm bảo an ninh năng lượng, về tái cấu trúc thị trường theo hướng hiệu quả và hội nhập quốc tế.
Định hướng phát triển thị trường điện cạnh tranh được xác định rõ trong nhiều văn kiện quan trọng. Gần đây nhất là Nghị quyết 70 -NQ/TW của Bộ Chính trị về đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia nhấn mạnh rằng chỉ khi có thị trường cạnh tranh đúng nghĩa, ngành năng lượng mới có thể phát triển bền vững, phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa và chuyển dịch năng lượng. Thực tế, đây là điều kiện để ngành điện đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số trong 5 năm tới, nhất là trong bối cảnh mục tiêu phát triển kinh tế ở mức từ 10% trở lên trong giai đoạn 2026-2030 cùng với sự phát triển của kinh tế số và AI – những lĩnh vực đòi hỏi tiêu tốn nhiều điện năng hơn. Áp lực lên hệ thống điện về cả nguồn phát, truyền tải và phân phối là rất lớn. Tuy nhiên, để tiến tới thị trường bán lẻ vào năm 2027, ngành điện phải giải quyết cùng lúc nhiều bài toán: khung pháp lý đồng bộ, cơ chế giá minh bạch, hạ tầng công nghệ và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia...
Diễn đàn “Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp”.
Thời gian: từ 13h30 - 17h00, Thứ Năm, ngày 18/12/2025
Địa điểm: Hội trường Văn Miếu, khách sạn Pullman Hanoi, số 61 Giảng Võ, Hà Nội
Link đăng ký: https://forms.gle/cGhERAwHQsdpGM5u7
Về cơ sở pháp lý, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định liên quan đến năng lượng, nhưng vẫn còn chồng chéo giữa các luật như Luật Điện lực, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường tạo ra khoảng trống pháp lý hoặc thủ tục phức tạp, gây khó khăn cho doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý. Hiện tại, Việt Nam cũng chưa có hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường điện bán buôn cạnh tranh, cho cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA) hay cho thị trường tín chỉ carbon - những công cụ rất quan trọng trong hội nhập và phát triển bền vững. Bài học từ nhiều quốc gia cho thấy thị trường năng lượng chỉ có thể vận hành minh bạch nếu được đặt trên nền tảng pháp lý ổn định, nhất quán và dự báo được trong dài hạn.
Thực tiễn, nhiều bất cập đang ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thị trường năng lượng như cơ chế giá chưa phản ánh đủ chi phí và rủi ro, gây khó khăn cho nhà đầu tư và làm giảm động lực đổi mới công nghệ. Cơ chế điều chỉnh giá điện còn chậm, thiếu tính dự báo, không đáp ứng yêu cầu thị trường mở và hội nhập. Công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo chưa được áp dụng mạnh mẽ trong giám sát giao dịch, ngăn ngừa rủi ro và phát hiện bất thường…
Khắc phục những hạn chế trên, trước hết cần triển khai đồng bộ và quyết liệt các nghị quyết của Đảng liên quan đến phát triển năng lượng, đặc biệt là xây dựng thị trường điện cạnh tranh. Đây là điều kiện tiên quyết tạo ra cơ sở pháp lý thống nhất, minh bạch và có tính ràng buộc cao. Nghị quyết về các cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 vừa được Quốc hội thông qua là bước đi quan trọng đầu tiên thể hiện theo hướng này. Cùng với đó cần rà soát toàn bộ thể chế và thiết chế quản lý.
Thứ nhất, sửa đổi toàn diện Luật Điện lực cần được ưu tiên hàng đầu và đặt mục tiêu xác lập cơ chế thị trường bán buôn, bán lẻ cạnh tranh đúng nghĩa, khuyến khích nhiều thành phần kinh tế tham gia vào cả ba khâu: phát điện, truyền tải và phân phối nhưng với yêu cầu tách bạch rõ ràng. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia có thị trường thành công cho thấy cần tách bạch chức năng, minh bạch dữ liệu, đặc biệt là giá điện theo thời gian thực, và có cơ quan điều tiết độc lập. Bên cạnh đó, sửa đổi Luật Điện lực cần bảo đảm sự hài hòa với các luật liên quan như môi trường, đất đai, đầu tư và quy hoạch. Các dự án năng lượng thường liên quan đến diện tích đất lớn, tác động cảnh quan và môi trường, thiếu sự thống nhất giữa các luật sẽ khiến dự án bị kéo dài hoặc tăng chi phí không cần thiết. Đồng thời, sớm ban hành cơ chế hướng dẫn thực hiện DPPA, phát triển thị trường công suất để bảo đảm an ninh cung cấp điện trong giờ cao điểm và thị trường tín chỉ carbon nhằm khuyến khích đầu tư vào công nghệ phát thải thấp.
Thứ hai, về giám sát thị trường cần tăng cường mạnh mẽ tính độc lập của cơ quan điều tiết năng lượng. Cơ quan này hoạt động trên nguyên tắc độc lập về tài chính, tổ chức và chuyên môn, tránh chịu ảnh hưởng từ các doanh nghiệp trong ngành để đảm bảo tính khách quan cho các quyết định điều tiết mới và tạo được niềm tin cho thị trường.
Thứ ba, ứng dụng công nghệ số. Một hệ thống giám sát giao dịch theo thời gian thực, kết hợp với AI để phát hiện dấu hiệu bất thường sẽ giúp thị trường vận hành minh bạch và giảm thiểu rủi ro hệ thống; đồng thời hỗ trợ xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác hơn về khả năng truyền tải, phụ tải và tiềm năng thị trường.
Cuối cùng, kêu gọi mạnh mẽ sự tham gia của khu vực tư nhân trong và ngoài nước. Điều này chỉ có thể đạt được khi môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và ổn định. Bên cạnh chính sách pháp lý, Nhà nước có thể hỗ trợ doanh nghiệp thông qua tín dụng xanh, ưu đãi thuế cho dự án năng lượng sạch và các cơ chế PPP minh bạch. Quan trọng hơn, đảm bảo quyền tiếp cận bình đẳng vào lưới điện, hạ tầng truyền tải và các dịch vụ năng lượng, qua đó khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào thị trường.
