Phân tích - Bình luận
AI “phá bĩnh” cách doanh nghiệp tuyển lao động
Dù được kỳ vọng giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và thời gian, AI cũng làm dấy lên lo ngại về sự công bằng và nguy cơ “lạnh hóa” mối quan hệ giữa người lao động và nhà tuyển dụng.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra những xáo trộn sâu sắc trên thị trường lao động toàn cầu. Không chỉ đặt ra nguy cơ thay thế con người trong nhiều công việc, AI còn “xâm chiếm” lĩnh vực tuyển dụng, khiến mối quan hệ giữa người lao động và doanh nghiệp ngày càng trở nên lạnh lùng, xa cách.
Từ khâu sàng lọc hồ sơ, đánh giá ứng viên đến phỏng vấn sơ bộ, AI được kỳ vọng giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian tuyển dụng và mở rộng khả năng tiếp cận nhân tài. Tuy nhiên, cách các quốc gia và doanh nghiệp tiếp cận công nghệ này lại phản ánh rõ những ưu tiên và lo ngại khác nhau.
Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy, sau khi ChatGPT ra mắt năm 2022, chất lượng thư xin việc được cải thiện đáng kể: dài hơn, trau chuốt hơn và ít lỗi hơn. Thế nhưng, sự “chuẩn hóa” quá mức này lại khiến nhà tuyển dụng khó phân biệt đâu là ứng viên thực sự phù hợp, kéo theo tỷ lệ tuyển dụng giảm và mức lương khởi điểm trung bình cũng thấp hơn trước.
Daniel Chait, Giám đốc điều hành sàn giao dịch việc làm Greenhouse, cảnh báo rằng khi AI xâm nhập sâu vào tuyển dụng - từ việc người lao động dùng công cụ AI để nộp đơn hàng loạt, đến việc doanh nghiệp tự động hóa khâu sàng lọc để đáp lại - một “vòng xoáy luẩn quẩn” đã hình thành, khiến cả hai phía đều gặp bất lợi.
Dù vậy, các doanh nghiệp vẫn đẩy mạnh áp dụng công nghệ này. Thị trường công nghệ tuyển dụng được dự báo đạt quy mô khoảng 3,1 tỷ USD vào cuối năm nay. Song song với đà tăng trưởng đó là làn sóng phản đối ngày càng rõ rệt từ giới lập pháp và người lao động, trong bối cảnh lo ngại AI có thể tạo ra hoặc khuếch đại sự phân biệt đối xử trong tuyển dụng.
Bà Liz Shuler, Chủ tịch công đoàn AFL-CIO, gọi việc sử dụng AI trong tuyển dụng là “không thể chấp nhận được”, cho rằng các hệ thống này có thể tước đi cơ hội của những lao động đủ năng lực chỉ vì các tiêu chí mang tính tùy tiện như tên gọi, mã bưu điện hay thậm chí tần suất mỉm cười.
Những lo ngại đó đã sớm dẫn tới các tranh chấp pháp lý. Tại Mỹ, một phụ nữ khiếm thính đã khởi kiện công ty tuyển dụng HireVue, cáo buộc hình thức phỏng vấn tự động bằng AI không đáp ứng các tiêu chuẩn hỗ trợ người khuyết tật theo quy định pháp luật.
Trên bình diện khu vực, Mỹ và Canada là nơi AI được ứng dụng rộng rãi nhất trong tuyển dụng, đặc biệt tại các tập đoàn lớn và ngành công nghệ. Ngược lại, châu Âu tiếp cận thận trọng hơn: doanh nghiệp vẫn sử dụng AI, nhưng dưới sự giám sát chặt chẽ của các quy định về quyền riêng tư, minh bạch và chống phân biệt đối xử.
Tại châu Á, nhất là Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc, AI tuyển dụng phát triển nhanh nhờ quy mô thị trường lao động khổng lồ và áp lực cạnh tranh cao. Công nghệ được dùng để xử lý khối lượng hồ sơ lớn, đánh giá kỹ năng trực tuyến và tổ chức phỏng vấn tự động.
Dù còn nhiều tranh cãi, tuyển dụng bằng AI được dự báo sẽ tiếp tục tồn tại lâu dài. Những tiến bộ mới đang giúp việc phân tích hồ sơ ngày càng tinh vi hơn, mở ra cơ hội cho những ứng viên trước đây có thể đã bị các phương thức tuyển chọn truyền thống bỏ sót - nhưng đồng thời cũng đặt ra câu hỏi lớn về vai trò của con người trong một thị trường lao động ngày càng được “lập trình hóa”.