Ô tô - Xe máy

Theo Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV), quốc gia này sẽ triển khai tiêu chuẩn quốc gia bắt buộc đầu tiên trên thế giới về mức tiêu thụ năng lượng đối với xe ô tô chở khách chạy hoàn toàn bằng điện, có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Theo quy định mới, các mẫu xe điện sản xuất từ thời điểm này buộc phải đáp ứng các ngưỡng tiêu thụ điện năng nghiêm ngặt, thay thế hoàn toàn khung tiêu chuẩn mang tính khuyến nghị trước đây và tạo ra ràng buộc pháp lý trực tiếp đối với doanh nghiệp sản xuất ô tô.

Tiêu chuẩn mới mang tên Giới hạn tiêu thụ năng lượng cho xe điện với xe ô tô chở khách, quy định mức tiêu thụ điện năng tối đa dựa trên trọng lượng không tải và đặc tính kỹ thuật của từng loại xe. Các nhà quản lý Trung Quốc cho biết, các ngưỡng này được xây dựng sau khi đánh giá mức tiêu thụ năng lượng hiện tại của xe điện, tiềm năng tiết kiệm từ công nghệ mới, khả năng kiểm soát chi phí cũng như đặc thù hiệu suất của từng nhóm phương tiện.

So với phiên bản khuyến nghị trước đây, tiêu chuẩn bắt buộc mới siết chặt mức tiêu thụ năng lượng khoảng 11%. Đáng chú ý, với xe điện thuần túy có trọng lượng không tải khoảng hai tấn, mức tiêu thụ điện năng tối đa được phép là 15,1 kWh/100 km. Theo cơ quan chức năng, việc tuân thủ tiêu chuẩn này không đến từ việc tăng dung lượng pin mà chủ yếu nhờ tối ưu hiệu suất ở cấp độ hệ thống, từ quản lý nhiệt, truyền động đến phần mềm điều khiển. Nhờ đó, các mẫu xe sau khi nâng cấp kỹ thuật có thể tăng trung bình khoảng 7% phạm vi hoạt động với cùng dung lượng pin.

Quy định mới chỉ áp dụng cho xe điện thuần túy, không bao gồm xe hybrid cắm điện hay xe điện mở rộng. Tuy nhiên, tiêu chuẩn tiêu thụ năng lượng lại được liên kết chặt chẽ với chính sách ưu đãi tài chính, đặc biệt là miễn thuế mua xe giai đoạn 2026-2027. Theo các yêu cầu kỹ thuật cập nhật do Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin, Bộ Tài chính và Cục Thuế Nhà nước Trung Quốc ban hành, chỉ những mẫu xe đáp ứng giới hạn tiêu thụ năng lượng bắt buộc mới đủ điều kiện hưởng ưu đãi.

Các mẫu xe đã nằm trong danh mục miễn thuế đến cuối năm 2025, nếu đáp ứng yêu cầu mới, sẽ được chuyển tiếp sang danh mục năm 2026; ngược lại, những mẫu không tuân thủ có thể bị loại bỏ. Đồng thời, ngưỡng kỹ thuật đối với xe hybrid cắm điện và xe tầm xa cũng được nâng lên, bao gồm yêu cầu cao hơn về phạm vi chạy điện thuần túy để tiếp tục được hưởng ưu đãi.

Ở góc độ chính sách, động thái này cho thấy Trung Quốc đang chuyển trọng tâm từ khuyến khích mở rộng thị trường sang nâng cao chất lượng phát triển. Sau hơn một thập kỷ thúc đẩy xe điện bằng trợ cấp và ưu đãi, Bắc Kinh bắt đầu đặt ra các rào cản kỹ thuật cao hơn nhằm kiểm soát hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm áp lực lên hạ tầng điện và tài nguyên pin, đồng thời sàng lọc các doanh nghiệp kém hiệu quả.

Với các hãng lớn như BYD, Geely hay SAIC, tiêu chuẩn mới phần nào chính thức hóa các ngưỡng hiệu quả mà nhiều mẫu xe điện thế hệ mới đã đạt được. Tuy nhiên, quy định này sẽ tạo áp lực rõ rệt lên các dòng xe cỡ lớn, trọng lượng nặng, buộc nhà sản xuất phải ưu tiên tối ưu hiệu suất thay vì chỉ chạy theo cấu hình pin lớn hay tiện nghi.

Từ câu chuyện của Trung Quốc, có thể rút ra nhiều bài học đáng chú ý cho Việt Nam, nơi thị trường xe điện đang tăng trưởng nhanh nhưng khung chính sách vẫn chủ yếu tập trung vào ưu đãi tiêu dùng. Việc miễn lệ phí trước bạ hay giảm thuế giúp kích cầu trong ngắn hạn, song nếu thiếu các tiêu chí rõ ràng về hiệu quả năng lượng, thị trường có thể phát triển theo hướng thiên về pin lớn, tiêu thụ cao, tạo áp lực lên hạ tầng điện, đặc biệt tại các đô thị lớn.

Kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy, điện hóa giao thông không đồng nghĩa với bỏ qua hiệu suất sử dụng năng lượng. Việc gắn tiêu chuẩn kỹ thuật với ưu đãi tài chính là cách Nhà nước sử dụng công cụ chính sách để định hướng công nghệ, thay vì chỉ hỗ trợ tiêu dùng một cách dàn trải. Đây là điểm Việt Nam có thể tham khảo khi xây dựng lộ trình ưu đãi xe điện trong giai đoạn tới.

Ở góc độ doanh nghiệp, nếu Việt Nam từng bước đưa ra các tiêu chí về mức tiêu thụ điện năng, các nhà sản xuất và nhập khẩu sẽ buộc phải lựa chọn sản phẩm phù hợp hơn với điều kiện hạ tầng và nhu cầu thực tế, thay vì đưa về các mẫu xe cỡ lớn, tiêu hao cao nhưng vẫn hưởng ưu đãi. Về dài hạn, tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng, có lộ trình sẽ giúp thị trường xe điện Việt Nam phát triển bền vững hơn, tránh tăng trưởng nóng và tạo nền tảng cho mục tiêu giảm phát thải.

Trong bối cảnh xe điện ngày càng phổ biến, câu chuyện của Trung Quốc cho thấy tiêu chuẩn hiệu quả năng lượng không chỉ là công cụ quản lý, mà còn là đòn bẩy định hình hướng phát triển của cả thị trường - một kinh nghiệm mà Việt Nam khó có thể đứng ngoài nếu muốn điện hóa giao thông theo cách bền vững và hiệu quả.

Thanh Trà