Quảng Ninh: Khó khăn trong thu hồi các dự án chậm tiến độ

>>> Quảng Ninh: Xử lý nghiêm các hành vi khai thác thủy sản bất hợp pháp

Chậm... thu hồi

Dự án Trường Đại học Hạ Long và Khu đô thị, dịch vụ phụ trợ tại phường Nam Khê (TP Uông Bí) đã nhiều năm nay, không triển khai bảo đảm tiến độ, khiến cuộc sống người dân trong khu vực dự án bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Thực trạng này đang làm cho bộ mặt đô thị thêm nhếch nhác, cuộc sống sinh hoạt của hàng trăm người dân gặp rất nhiều khó khăn.

Theo phản ánh của nhiều họ dân cho biết: Gần 10 năm nay, cuộc sống của hàng trăm người dân khu Nam Tân rơi vào vòng luẩn quẩn. Họ muốn bán nhà đất để đi nơi khác nhưng không ai mua; muốn thế chấp nhà đất cũng không ngân hàng nào nhận… Lý do là đất nằm trong khu vực bị ảnh hưởng của dự án. 

Dự án đầu tư xây dựng - kinh doanh hạ tầng khu dân cư đầm Liên Minh (phường Quảng Yên, TX Quảng Yên) cũng sống trong cảnh khó khăn do vướng mắc công tác GPMB.

Dự án này được triển khai từ tháng 9/2004, do Công ty CP Xây dựng Tín Nghĩa làm chủ đầu tư; đến tháng 12/2017 chuyển chủ đầu tư mới là Công ty CP Đầu tư xây dựng Thành Thắng. Tổng diện tích đất quy hoạch của dự án trên 57.000m2, thời gian hoàn thành dự án đến hết tháng 6/2009. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, chủ đầu tư mới san nền được khoảng 1/3 diện tích, thi công hạ tầng khu san lấp này gồm 150 ô đất.

Đây chỉ là một trong hai dự án điển hình, trước thực trạng trên, tỉnh đã yêu cầu các địa phương rà soát các dự án, đề xuất thu hồi chuyển hướng đầu tư tùy theo từng mức độ. Theo thống kê, trước ngày 1/1/2019 có 175 dự án đã giao đất, cho thuê đất; trong đó có 123 dự án đã cơ bản hoàn thành, 8 dự án chậm tiến độ dưới 2 năm, 21 dự án chậm tiến độ từ 2-5 năm, 23 dự án chậm tiến độ trên 5 năm.

Nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất đai cũng như phát hiện sớm, trên cơ sở đó có biện pháp xử lý kịp thời ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật; ngày 14/11/2022 UBND tỉnh đã ban hành Văn bản số 5858/UBND, giao Thanh tra tỉnh tham mưu kế hoạch thanh tra chuyên đề diện rộng trong năm 2023 đối với 175 dự án.

Theo đó, 11 dự án do Thanh tra tỉnh chủ trì thanh tra có tính chất phức tạp: Đang thanh tra 4 dự án tại huyện Vân Đồn, khảo sát chuẩn bị thanh tra đối với 3 dự án tại TP Móng Cái, phân khai nhiệm vụ và thanh tra trong quý III, IV/2023 đối với 4 dự án tại TP Hạ Long; các sở, ngành thanh tra 72 dự án liên quan đến các công trình sai quy hoạch, chờ điều chỉnh quy hoạch, chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính, vướng mắc về giao đất, cho thuê đất, giao mặt nước, nuôi trồng thuỷ sản...; các địa phương thanh tra 23 dự án...

Theo lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh: Đến ngày 31/12/2022, tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo tổ chức rà soát toàn diện các dự án đã và đang thực hiện đầu tư, sản xuất kinh doanh trên địa bàn toàn tỉnh. Thông qua rà soát, xác định các dự án chậm tiến độ cần đôn đốc, cam kết tiến độ, xử lý thu hồi đất đối với các dự án vi phạm theo quy định; các dự án vi phạm chưa có quyết định giao đất thì thực hiện chấm dứt hoạt động đầu tư, hủy bỏ quy hoạch, hủy bỏ địa điểm nghiên cứu quy hoạch theo đúng quy định của pháp luật.

Khó khăn...

Theo tỉnh Quảng Ninh: Thời gian qua, các dự án chậm tiến độ, vi phạm pháp luật đủ điều kiện thu hồi, Tỉnh uỷ, UBND tỉnh đã kiên quyết chỉ đạo và ban hành quyết định thu hồi đất. Kết quả giai đoạn 2010 đến hết năm 2022, UBND tỉnh Quảng Ninh đã thu hồi 456 dự án với tổng diện tích là 13.085,66ha; trong đó: Đất do hết hạn thời gian thuê đất, do tự nguyện trả lại đất là 331 dự án với diện tích 2.993,57ha; thu hồi đất do vi phạm pháp luật đất đai và thu hồi do vi phạm khác là 125 dự án với diện tích 10.155,46ha.

Sau khi thu hồi đã tiến hành bàn giao cho các địa phương quản lý chặt chẽ diện tích quỹ đất thu hồi. UBND tỉnh đã chỉ đạo UBND các địa phương căn cứ quy hoạch, căn cứ quy định của pháp luật, xây dựng phương án lựa chọn nhà đầu tư có năng lực để thực hiện dự án mới, phát huy hiệu quả sử dụng đất đai.

Việc rà soát thu hồi các dự án là việc làm rất khó khăn, phức tạp, đan xen lợi ích, nhưng với quyết tâm chính trị cao của cả tỉnh Quảng Ninh, Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Chấp hành, HĐND tỉnh đã ban hành các nghị quyết, các chủ trương làm cơ sở để UBND tỉnh kiên quyết triển khai thực hiện.

Điều cơ bản sau khi thu hồi các dự án chậm tiến độ, vi phạm pháp luật vẫn giữ được tính ổn định và môi trường đầu tư của tỉnh tiếp tục được nâng cao, tạo niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp khi đến Quảng Ninh đầu tư sản xuất kinh doanh.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 19 dự án chậm tiến độ đưa đất vào sử dụng (không sử dụng đất 12 tháng liên tục hoặc tiến độ đưa đất vào sử dụng chậm 24 tháng theo quy định), trong đó có 11 dự án trong danh sách các dự án không đưa đất vào sử dụng hoặc chậm đưa vào sử dụng tại Nghị quyết số 74/2022/QH15 của Quốc hội. Đồng thời, đã phân loại và xây dựng kế hoạch, lộ trình, làm rõ trách nhiệm, xử lý các sai phạm, tiêu cực, các tồn tại, hạn chế, thất thoát, lãng phí đối với các tổ chức, đơn vị, cá nhân liên quan của 19 dự án này.

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, kiên quyết xử lý các dự án chậm tiến độ, vi phạm pháp luật nhưng việc thu hồi các dự án còn nhiều khó khăn. Một số dự án đã chậm tiến độ đưa đất vào sử dụng nhiều năm, trong khi chủ đầu tư không đủ năng lực tài chính để triển khai tiếp, khi vận động các chủ đầu tư không chịu trả lại đất cho Nhà nước, nếu thu hồi ngay sẽ không đảm bảo quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật đất đai, phát sinh đơn thư khiếu kiện; nhưng nếu gia hạn tiến độ sử dụng đất thì dự án sẽ tiếp tục kéo dài, làm ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, gây lãng phí tài nguyên đất đai; thông thường thì các dự án này đã triển khai thực hiện được một số hạng mục công trình chính của dự án và đưa đất vào sử dụng, còn lại một số hạng mục công trình khác chưa đầu tư thực hiện, theo quy định tại điểm i khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai thì phải thu hồi toàn bộ dự án, chứ không thu hồi một phần diện tích của dự án, dẫn đến khó khăn trong công tác thu hồi đất đối với trường hợp này.

Mặt khác, theo quy định tại điểm i khoản 1 Điều 64 Luật Đất đai năm 2013, các dự án chậm tiến độ sẽ được gia hạn 24 tháng, nếu sau thời gian được gia hạn vẫn không hoàn thành sẽ thu hồi và không được bồi thường.

Tuy nhiên, trên thực tế rất khó thực hiện vì có một số dự án kinh doanh hạ tầng chủ đầu tư đã ký hợp đồng góp vốn với nhiều hộ dân; một số dự án sản xuất kinh doanh chủ đầu tư đã đầu tư xây dựng các công trình kiên cố hoặc thực hiện được một phần của dự án trên diện tích đất được giao (hiện trên đất có tài sản như: Nhà xưởng, máy móc, hạ tầng...), nếu thu hồi không bồi thường sẽ phát sinh đơn thư khiếu kiện đông người kéo dài, gây mất ổn định an ninh chính trị; có một số dự án đã đầu tư được một số hạng mục công trình chính và đưa đất vào sử dụng, nếu thu hồi toàn bộ dự án sẽ làm ảnh hưởng rất lớn đến cơ hội đầu tư, có thể dẫn đến phá sản hoặc mất công ăn việc làm của người lao động...

Hiện tỉnh Quảng Ninh đã có văn bản đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét báo cáo Quốc hội, Chính phủ xem xét sửa đổi quy định về thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai để đảm bảo hành lang pháp lý chặt chẽ, đảm bảo quyền lợi của Nhà nước, chủ đầu tư và người dân đã góp vốn vào dự án.