.jpg "Tặng sách giáo khoa giúp các em học sinh có thêm niềm hy vọng đến trường")
Gửi bình luận
Nếu miễn phí sách giáo khoa nhưng thiếu cơ chế quản lý chặt, nguy cơ lãng phí là rất lớn. Tâm lý “của cho không” có thể khiến học sinh thiếu ý thức giữ gìn sách, dẫn đến hư hỏng, thất thoát.
Trong Nghị quyết số 71 vừa được Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành, Bộ Chính trị yêu cầu bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh. Đây là bước đi thể hiện tầm nhìn chiến lược, nhân văn sâu sắc, đồng thời gửi gắm thông điệp mạnh mẽ: giáo dục phải thực sự trở thành động lực then chốt cho sự phát triển bứt phá của đất nước.
Chính sách miễn phí sách giáo khoa, trước hết, tác động trực tiếp đến hàng triệu gia đình. Cứ mỗi dịp chuẩn bị năm học mới, việc mua sách cho con luôn là gánh nặng không nhỏ, đặc biệt với những hộ nghèo, cận nghèo, vùng sâu, vùng xa. Đối với họ, chi phí vài trăm nghìn đồng cho bộ sách giáo khoa nhiều khi là cả một khoản phải cân nhắc so với chi phí sinh hoạt tối thiểu khác.
Khi Nhà nước quyết định lo phần này, đó là sự chia sẻ thiết thực, giúp phụ huynh yên tâm hơn để dành nguồn lực cho những nhu cầu khác như dinh dưỡng, sức khỏe hay hoạt động ngoại khóa của con em. Xa hơn, đây còn là sự khẳng định rằng tri thức là tài sản chung của quốc gia, mọi trẻ em đều có quyền tiếp cận bình đẳng. Hình ảnh tất cả học sinh từ miền xuôi đến miền ngược, từ thành thị đến hải đảo đều cầm trên tay cùng một bộ sách giáo khoa không chỉ là công cụ học tập, mà còn là thông điệp của công bằng xã hội.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội, nhận định: “Chính sách này chắc chắn sẽ tạo tác động xã hội sâu rộng, giảm gánh nặng tài chính cho gia đình, khẳng định quan điểm của Đảng và Nhà nước về phát triển con người, không để ai bị bỏ lại phía sau trong tiếp cận tri thức.”
Song hành với miễn phí, Nghị quyết 71 cũng đặt yêu cầu cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc. Đây là vấn đề được xã hội quan tâm lâu nay. Việc có quá nhiều bộ sách cùng tồn tại đã gây không ít khó khăn trong quản lý, giảng dạy, thậm chí tạo áp lực tài chính cho phụ huynh khi phải mua đủ bộ sách theo quy định của trường.
Thống nhất một bộ sách giáo khoa sẽ giúp đảm bảo sự đồng bộ trong giảng dạy, kiểm tra, đánh giá, giảm bớt bất bình đẳng giữa các địa phương. Đồng thời, đây cũng là cơ sở để nâng cao chất lượng đào tạo, tránh tình trạng “trăm hoa đua nở” nhưng thiếu tính định hướng và kiểm soát.
Tuy nhiên, thống nhất không có nghĩa là cứng nhắc. Sách giáo khoa thống nhất cần được biên soạn khoa học, cập nhật theo sự phát triển của khoa học - công nghệ và thực tiễn cuộc sống, bảo đảm hài hòa giữa tính chuẩn mực và sự linh hoạt trong phương pháp dạy học.
Dĩ nhiên, bất kỳ chính sách lớn nào cũng đi kèm với thách thức. Trước hết là thách thức về nguồn lực tài chính. Với hơn 20 triệu học sinh, số lượng sách giáo khoa in ấn hàng năm là con số khổng lồ, ngân sách Nhà nước chắc chắn sẽ chịu áp lực lớn. Bài toán đặt ra là làm sao cân đối giữa chi phí sách giáo khoa và các lĩnh vực khác cũng rất cần nguồn lực như y tế, an sinh xã hội, hạ tầng.
Thách thức thứ hai là tổ chức thực hiện. Nếu miễn phí nhưng thiếu cơ chế quản lý chặt, nguy cơ lãng phí là rất lớn. Tâm lý “của cho không” có thể khiến học sinh thiếu ý thức giữ gìn sách, dẫn đến hư hỏng, thất thoát. Vì vậy, cần áp dụng mô hình “mượn - trả” như ở nhiều nước: học sinh mượn sách giáo khoa từ thư viện trường, hết năm học trả lại, hỏng phải đền bù. Khi đó, mỗi cuốn sách có thể được sử dụng nhiều năm, tiết kiệm chi phí cho ngân sách.
Ngoài ra, cần thiết lập quỹ hỗ trợ sách giáo khoa tại các trường, huy động sự đóng góp tự nguyện từ phụ huynh và xã hội để bổ sung, làm phong phú tủ sách dùng chung.
Thách thức thứ ba liên quan đến chất lượng và tính ổn định của sách giáo khoa. Khi Nhà nước chịu trách nhiệm biên soạn và phát hành, cần có cơ chế minh bạch, cạnh tranh, huy động trí tuệ xã hội để bảo đảm sách giáo khoa luôn theo kịp yêu cầu đổi mới, không rơi vào tình trạng trì trệ.
Bên cạnh nguồn lực và cơ chế, yếu tố quyết định thành công của chính sách này chính là nhận thức xã hội. Miễn phí sách giáo khoa không có nghĩa là “cho không” theo cách vô trách nhiệm, mà là sự đầu tư của Nhà nước vào thế hệ tương lai. Vì thế, mỗi học sinh, phụ huynh, thầy cô cần coi sách giáo khoa như một món quà quý, có trách nhiệm giữ gìn, sử dụng bền lâu.
TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, nhấn mạnh: “Song song với việc nâng cao chất lượng giáo dục, miễn phí sách giáo khoa là bước đi tạo sự công bằng. Nhưng công bằng chỉ bền vững khi học sinh và phụ huynh có ý thức giữ gìn sách – tài sản chung của cộng đồng.”
Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về phát triển giáo dục - đào tạo đã gửi gắm một thông điệp lớn: đầu tư cho con người là đầu tư căn cơ nhất cho tương lai đất nước. Từ những trang sách giáo khoa miễn phí, trẻ em Việt Nam sẽ có điểm khởi đầu bình đẳng, để rồi phát triển năng lực, trí tuệ, góp phần vào sự hùng cường, văn minh của dân tộc.
Chính sách này cũng phản ánh tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau” mà Đảng, Nhà nước nhiều lần nhấn mạnh. Đó là cam kết để mỗi em nhỏ, dù sinh ra ở miền núi xa xôi hay thành phố phồn hoa, đều có cơ hội bước vào lớp học với cùng một hành trang tri thức.
Tri thức muốn đi xa phải bắt đầu từ trang sách. Công bằng muốn bền vững phải khởi đầu từ những bước đi giản dị. Chính sách miễn phí sách giáo khoa, nếu được triển khai hiệu quả, sẽ không chỉ là giải pháp hỗ trợ giáo dục, mà còn là tầm nhìn văn hóa – xã hội, khẳng định tầm nhìn nhân văn và chiến lược của Việt Nam trong xây dựng thế hệ công dân mới.
