Siết trách nhiệm thương mại điện tử xuyên biên giới

Sự phát triển bùng nổ của thương mại điện tử đã mang đến nhiều tiện ích cho người tiêu dùng, song cũng kéo theo không ít hệ lụy, đặc biệt là tình trạng hàng hóa kém chất lượng, không đúng mô tả xuất hiện tràn lan trên các nền tảng trực tuyến. Đáng lo ngại hơn, trong bối cảnh thương mại điện tử xuyên biên giới ngày càng phổ biến, người tiêu dùng Việt Nam đứng trước nhiều rủi ro khi mua hàng từ các nền tảng quốc tế, nhất là với hàng hóa không rõ nguồn gốc, khó kiểm chứng chất lượng và gần như không có cơ chế khiếu nại hiệu quả.

Nhằm tăng cường bảo vệ người tiêu dùng trên môi trường số, mới đây, Bộ Công Thương đã tổ chức lấy ý kiến rộng rãi đối với Dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi (Dự thảo). Một trong những nội dung đáng chú ý là quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể vận hành nền tảng mạng xã hội khi có hoạt động thương mại điện tử. Điều này đặc biệt áp dụng đối với các nền tảng có tích hợp chức năng đặt hàng, liên lạc trực tuyến, livestream bán hàng, chốt đơn qua nhóm kín, hoặc cung cấp dịch vụ vận chuyển, thanh toán, giao đồ ăn, đặt xe... Theo đó, các nền tảng này trước hết phải xác thực danh tính điện tử của người bán trong nước và yêu cầu người bán nước ngoài cung cấp giấy tờ pháp lý đã được hợp pháp hóa lãnh sự. Không chỉ vậy, các nền tảng phải bắt buộc kiểm duyệt nội dung do người bán đăng tải và chỉ cho phép hiển thị sau khi được thông qua nhằm chống hàng giả và quảng cáo sai sự thật.

Ngoài ra, nhiều điểm mới được giới chuyên gia đánh giá cao trong Dự thảo. Đơn cử như việc đề xuất xử lý khiếu nại trong 24 giờ, tăng trách nhiệm nền tảng số nhằm bảo vệ người tiêu dùng và tạo môi trường giao dịch minh bạch. Trong đó, nguyên tắc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được đặt ở vị trí trung tâm, đòi hỏi các chủ thể kinh doanh phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật liên quan, kể cả khi hoạt động trên không gian mạng.

Theo đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, một mục tiêu quan trọng là xác định rõ trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng xã hội trong việc kiểm soát hàng hóa và bảo vệ người tiêu dùng. Đặc biệt, với thương mại điện tử xuyên biên giới, cần có các quy định cụ thể nhằm ngăn chặn hành vi gian lận thương mại, thất thu thuế và đảm bảo chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường.

“Để đảm bảo yếu tố công bằng, khi doanh nghiệp nội địa phải đáp ứng hàng loạt điều kiện pháp lý khi hoạt động thương mại điện tử, thì chắc chắn doanh nghiệp xuyên biên giới cũng cần chịu trách nhiệm tương xứng khi tham gia vào xuất khẩu hàng hóa tại Việt Nam”, vị đại diện nhấn mạnh.

Chia sẻ thực tế, ông Quách Nhi, Chuyên gia trong lĩnh vực thương mại điện tử dẫn chứng, ông đã từng đặt mua một chiếc nhiệt kế điện tử từ Trung Quốc thông qua một sàn thương mại điện tử. Sản phẩm được giao về TP HCM rất nhanh với giá chỉ 80.000 đồng.

“Nếu sản phẩm đo không chính xác với người đang sốt cao thì hậu quả sẽ ra sao? Khi đó, ai là người chịu trách nhiệm với người tiêu dùng? Vậy người vận chuyển hàng, hay đơn vị trung gian nào đó đưa hàng về Việt Nam liệu có chịu trách nhiệm về chất lượng và an toàn sản phẩm đối với người tiêu dùng. Vì hiện nay, hàng thương mại điện tử xuyên biên giới có giá trị từ 1 triệu đồng trở xuống thì không phải kiểm tra chuyên ngành”, chuyên gia này băn khoăn.

Từ đó, ông Quách Nhi kiến nghị, cần xác định rõ ràng trách nhiệm pháp lý của thương nhân cung cấp hàng hóa, theo đó, các sản phẩm được giao từ nước ngoài về thì phải thể hiện rõ ràng trách nhiệm pháp lý của thương nhân cung cấp sản phẩm này là ai? Nếu là trách nhiệm của người bán thì có tư cách pháp nhân ở Việt Nam hay không? Nếu không có ai đứng ra chịu trách nhiệm, người tiêu dùng sẽ luôn ở thế yếu trong các tranh chấp phát sinh.

Đồng quan điểm, nhiều ý kiến cũng cho rằng, cần phải quy định rõ điều kiện hoạt động và nghĩa vụ pháp lý đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam nhưng vẫn kinh doanh tại thị trường nội địa thông qua các nền tảng số. Đây không chỉ là cách bảo vệ người tiêu dùng trong nước, mà còn là giải pháp đảm bảo sự công bằng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài, đồng thời tăng hiệu quả quản lý nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực thuế.