Sự thật về thuốc VIPDERVIR điều trị COVID-19?

Những ngày gần đây, các phương tiện thông tin đại chúng đồng loạt đưa tin Việt Nam điều chế thành công thuốc điều trị COVID-19 bằng thảo dược với tên gọi VIPDERVIR. Trong bối cảnh dịch COVID-19 đang diễn biến phực tạp, ảnh rất lớn tới đời sống kinh tế - xã hội thì nếu thông tin trên chính xác, đây sẽ là thành tựu vượt trội không chỉ của của y học Việt Nam mà còn cả thế giới. Vậy thực hư công dụng và khả năng sử dụng VIPDERVIR trong điều trị COVID-19 như thế nào?

Chỉ là nghiên cứu tiền lâm sàng

Thực tế, đây là nội dung của Họp báo Công bố kết quả nghiên cứu thuốc điều trị COVID-19 của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Nhóm nghiên cứu, dưới sự hướng dẫn và trực tiếp thực hiện của PGS.TS. Lê Quang Huấn, nghiên cứu viên cao cấp của Viện Công nghệ sinh học (VAST) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, được sự hỗ trợ của lãnh đạo Viện VAST, Bộ Y tế, đã liên kết với Công ty CP Dược phẩm Vinh Gia, Công ty CP Hóa dược Việt Nam nghiên cứu, sản xuất thuốc VIPDERVIR.

PGS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học cho biết: Đây là loại thuốc từ dược liệu đầu tiên để điều trị COVID-19 ở Việt Nam được cho phép thử lâm sàng.

“VIPDERVIR là sản phẩm được tạo ra hoàn toàn từ thảo dược, có chứa các hoạt chất có khả năng phong tỏa các phân tử đích liên quan tới quá trình xâm nhập và nhân lên của SARS-CoV-2, đồng thời sản phẩm còn chứa hoạt chất có tác dụng kích hoạt các tế bào của hệ miễn dịch, giúp tăng cường sức đề kháng của người bệnh. Hiện sản phẩm VIPDERVIR được điều chế ở dạng viên nang cứng", PGS.TS Lê Quang Huấn nói.

Theo đánh giá, thuốc VIPDERVIR có khả năng ngăn cản sự bám dính của virus với tế bào chủ, làm mất khả năng xâm nhập của virus vào trong tế bào chủ; ức chế khả năng nhân lên của virus trong tế bào (đối với những hạt virus đã xâm nhập vào bên trong tế bào chủ cũng sẽ mất khả năng tăng sinh); kích hoạt các tế bào miễn dịch để chúng nhận biết, phong tỏa và loại trừ các hạt virus.

Sản phẩm VIPDERVIR do nhóm nghiên cứu tạo ra đã được đánh giá độc tính cấp, độc tính bán trường diễn tại Viện Kiểm nghiệm Thuốc Trung ương và Bộ môn Dược lý tại ĐH Y Hà Nội, đánh giá khả năng ức chế H5N1 tại Viện Công nghệ sinh học, ức chế SARS-CoV-2 tại Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương .

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng, đây mới là kết quả nghiên cứu tiền lâm sang, là cơ sở khoa học quan trọng bước đầu để tiếp tục nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng. Có nghĩa là nghiên cứu trên được thực hiện trong ống nghiệm, trong phòng thí nghiệm, nói cách khác là nghiên cứu ngoài cơ thể con người.

Theo các chuyên gia y tế: Vì là thuốc chiết xuất từ nhiều thảo dược quen thuộc, nên quá trình thử nghiệm lâm sàng VIPDERVIR có thể bỏ qua giai đoạn 1, tức là không cần đánh giá tính an toàn trên người tình nguyện. Giai đoạn 2, sẽ là thử nghiệm đánh giá khả năng giảm tải lượng virus của thuốc, kết hợp thêm đánh giá tính an toàn; từ đó chọn liều tối ưu. Giai đoạn này sẽ chọn cỡ mẫu bệnh nhân chia thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất đối chứng, chỉ điều trị theo phác đồ nền. Nhóm thứ hai, điều trị theo phác đồ nền cùng với thuốc. Kết thúc nghiên cứu, so sánh tải lượng virus theo thời gian ở hai nhóm, nếu có bằng chứng thuốc tác dụng thì sẽ tiếp tục nghiên cứu với liều tối ưu.

Giai đoạn 3, chọn cỡ mẫu bệnh nhân lớn chia thành hai nhóm, nhóm chứng chỉ điều trị phác đồ nền, nhóm nghiên cứu có điều trị phác đồ nền kèm theo thuốc. Kết thúc nghiên cứu, so sánh tải lượng virus theo thời gian ở hai nhóm, các kết quả lâm sàng khác.

Như vậy, để biết thuốc thảo dược VIPDERVIR có tác dụng điều trị COVID-19 thật hay không, chúng ta sẽ phải chờ thời gian ít nhất 4 đến 6 tháng nữa.

Như vậy để thấy rằng quy trình nghiên cứu, cấp phép và sử dụng thuốc là một quy trình rất khoa học, chặt chẽ và cẩn trọng. Ngay cả Nano Covax hiện là vaccine đầu tiên của Việt Nam thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 đã có kết quả mới nhưng vẫn chưa được cấp phép.

Hai sản phầm, một nguồn gốc?

Trong bối cảnh hiện nay, việc thúc đẩy nhanh quy trình các loại thuốc phòng, chống và điều trị COVID-19 là cấp thiết và cần thiết. Việc hợp tác giữa nhà khoa học, doanh nghiệp có ý nghĩa đặc biệt trong việc thúc đẩy nhanh tiến trình này. Nhưng ngay sau Công bố kết quả nghiên cứu thuốc điều trị COVID-19 của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam về sản phẩm VIPDERVIR, dư luận lập tức đặt câu hỏi sự bất thường của sản phẩm này. Bởi trước đó không lâu môt sản phẩm thực phẩm chức năng có tên tương tự là VIPDERVIR C đã được công bố tại Cục An toàn thực phẩm- Bộ Y tế, số công bố 5932/2021/ĐKSP cấp ngày 29/6/2021 với công dụng “hỗ trợ tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ giảm nguy cơ mắc các bệnh do virus, do sức đề kháng gây ra”.

Vậy thực hư mối quan hệ giữa VIPDERVIR C và VIPDERVIR? Và liệu có gì bất thường giữa một sản phẩm thực phẩm chức năng với một sản phẩm được cho là có khả năng điều trị COVID-19 (dù mới ở giai đoạn tiền lâm sàng)? Có sự “mập mờ đánh lận con đen” trong câu chuyện này?

Một điểm chung quan trọng của hai sản phẩm này đó là đều có sự hợp tác giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Công ty cổ phần Dược phẩm Vinh Gia.

Theo quảng cáo và báo giá của Công ty cổ phần Dược phẩm Vinh Gia thì sản phẩm VIPDERVIR C có giá bán lẻ là 300.000 đồng/ lọ 30 viên. Sản phầm này được phát triển bởi Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Công ty cổ phần Dược phẩm Vinh Gia. Tuy nhiên, ngay sau khi có những hoài nghi từ dư luận, VIPDERVIR C không còn hiện diện trên trang web của công ty. Thậm chí thông tin về Công bố kết quả nghiên cứu thuốc điều trị COVID-19 của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong đó có nhắc tới sự tham gia của Công ty cổ phần Dược phẩm Vinh Gia được đăng trước đó cũng đã bị gỡ bỏ trên trang chủ của công ty.

Tại sao Công ty cổ phần Dược phẩm Vinh Gia lại vội vã gỡ các thông tin liên quan đến VIPDERVIR C và VIPDERVIR?

Trong thông cáo báo chí mới phát đi của Công ty cổ phần Dược phẩm Vinh Gia về việc cá nhân, tổ chức tung tin đồn thất thiệt, sai lệch về sản phẩm VIPDERVIR nêu rằng: Thực phẩm bảo vệ sức khoẻ VIPDERVIR C là “thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”… Sản phẩm tuân thủ mọi quy định của pháp luật về công bố và lưu hành sản phẩm. Đồng thời, Công ty cổ phần Dược phẩm Vinh Gia khẳng định: Ngày 10/8/2021 Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tổ chức họp báo công bố kết quả nghiên cứu tiền lâm sàng thuốc VIPDERVIR là việc công bố công trình nghiên cứu khoa học với mục tiêu của nghiên cứu thuốc điều trị COVID-19, công trình nghiên cứu thuốc VIPDERVIR đã hoàn thành giai đoạn tiền lâm sàng, sẽ tiến hành thử nghiệm lâm sàng trong giai đoạn tiếp theo. Do đó một số thông tin về việc “Điều chế thành công thuốc VIPDERVIR để điều trị COVID-19” là không chính xác.

Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, để đảm bảo tính công khai minh bạch, khoa học, tránh nhầm lẫn, Bộ Y tế và các cơ quan liên quan cần sớm làm rõ mối quan hệ giữa VIPDERVIR C và VIPDERVIR cũng như lộ trình nghiên cứu, sản xuất thuốc VIPDERVIR nhằm rộng đường dư luận.