TÀI SẢN TRÍ TUỆ: Cần được “ba nhà” cùng bảo vệ

Dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Công ty TAT Law Firm và Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo tổ chức Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo”.

Tham dự sự kiện có: ông Võ Tân Thành – Phó Chủ tịch VCCI; ông Nguyễn Thanh Bình - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Sáng chế Việt Nam; ông Trần Ngọc Liêm – Giám đốc VCCI Khu vực TP HCM; ông Phạm Thanh Phương - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Tây Ninh; TS LS Nguyễn Văn Viễn – Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TP HCM, nguyên Phó Cục trưởng Cục Sáng chế; ông Nguyễn Viết Hồng - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP HCM, Tổng giám đốc Vina CHG; ThS Luật sư Đỗ Ngọc Anh - Phó Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý và Phát triển doanh nghiệp; LS Lê Quang Vy - Luật sư thành viên Công ty Luật Global Vietnam Lawyers, Hòa giải viên Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) thuộc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC); bà Vũ Thị Lâm Phương – Giám đốc Công ty TNHH MTV Sở hữu trí tuệ VCCI – Chi nhánh TP HCM…

Về phía ban tổ chức, có sự tham dự của Nhà báo Nguyễn Linh Anh - Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp; Nhà báo Phạm Hùng - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp; Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam; Nhà báo Lương Hoàng Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo.

Chương trình còn có sự tham dự của đại diện các Hiệp hội ngành hàng và đông đảo lãnh đạo doanh nghiệp cùng sự hiện diện của các luật sư, đại diện các văn phòng, hãng Luật, đại diện phòng pháp chế, truyền thông, thương hiệu của các tập đoàn, doanh nghiệp trên địa bàn TP HCM và khu vực phía Nam.

Tại Diễn đàn, các chuyên gia, doanh nghiệp, nhà quản lý đều thống nhất, để bảo vệ tài sản trí tuệ, sự đồng lòng của cả "ba nhà" (Nhà nước, nhà khoa học/doanh nghiệp, và cộng đồng) là điều kiện tiên quyết, đòi hỏi các chính sách hiệu quả, sự đầu tư nghiên cứu phát triển, và ý thức trách nhiệm từ mỗi cá nhân, tổ chức.

Điều hành phiên trao đổi, Nhà báo Nguyễn Linh Anh – Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp mong muốn các doanh nghiệp chia sẻ những vụ việc điển hình để các chuyên gia, diễn giả, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng nhau đưa ra giải pháp xử lý, ngăn chặn…

Chia sẻ từ thực tế của “yến sào Khánh Hoà”, bà Lê Thị Đông Phương - Phó Giám đốc Chi nhánh Công ty Yến sào Khánh Hoà tại TP HCM cho biết:

Hiện nay, trên thị trường ở tất cả các khu vực trên cả nước, sản phẩm yến hàng giả, hàng nhái, hàng trôi nổi rất nhiều. Giá bán có thể từ 9.000 đến 15.000 đồng một lọ. Với mức giá này, không phản ánh đúng giá trị của Yến sào Khánh Hòa.

Bà Phương cho biết, trong tháng 4 vừa rồi, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã được Cục Sở hữu trí tuệ chấp nhận bảo hộ cụm từ “Yến sào Khánh Hòa”. Trước đây, cụm từ này từng được bảo hộ, nhưng sau đó, từ “Khánh Hòa” là một địa danh nên không được cấp. Tuy nhiên, nhờ quá trình hình thành và phát triển 35 năm từ năm 1990, cùng với các hồ sơ chứng minh, công ty đã được bảo hộ lại cụm từ này.

Hiện nay, nhiều công ty dùng từ 'Yến sào Khánh Hòa” để gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và chủ cửa hàng, khiến họ thắc mắc về giá cả hoặc không hiểu sâu sắc về thương hiệu Yến sào Khánh Hòa.

Công ty đã triển khai nhiều biện pháp như áp dụng mã QR để truy xuất nguồn gốc. Trên sản phẩm có tem điện tử chống giả trên bao bì. Thường xuyên phối hợp với các cơ quan chức năng như Quản lý thị trường, cơ quan công an kinh tế điều tra để xử lý các tổ chức, cá nhân có hành vi sản xuất hàng giả.

Công ty có một số kiến nghị đối với các cơ quan quản lý:

Thứ nhất, hoàn thiện hành lang pháp lý: Rà soát, sửa đổi luật hiện hành liên quan đến bảo vệ sở hữu trí tuệ, ghi nhãn sản phẩm, quản lý thực phẩm chức năng và xử phạt hành vi gian lận thương mại.

Thứ hai, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát nhất là đối với các kênh online. Áp dụng công nghệ quản lý công nghệ định danh người bán. Bà Phương kiến nghị “Chúng tôi đề nghị các cơ quan quy định bắt buộc định danh người bán trên các sàn thương mại điện tử, xác minh thông tin pháp lý, mã số thuế và nguồn gốc sản phẩm”.

Thứ ba, xây dựng và ban hành một tiêu chuẩn quốc gia cho tất cả sản phẩm, trong đó có sản phẩm yến sào. Hiện nay, chúng ta chưa có bộ tiêu chuẩn quốc gia này. Bộ tiêu chuẩn này cần quy định các chỉ số bắt buộc như tỷ lệ yến, chỉ tiêu vi sinh hóa lý, hàm lượng dinh dưỡng, quy định về ghi nhãn, bao bì, hạn sử dụng, an toàn trong thực phẩm chế biến, bảo quản. Điều này sẽ giúp người tiêu dùng dựa vào đó để biết thành phần sản phẩm (ví dụ 50%, 70% hay 80% yến) và các yến khác hoặc công ty yến sào cũng có một tiêu chuẩn để thực hiện.

Đồng quan điểm, Giám đốc VCCI-HCM Trần Ngọc Liêm khẳng định: Trước khi nói đến việc thương mại hóa, vấn đề cốt lõi là sản phẩm trí tuệ đó phải được bảo hộ và có hiệu lực bảo hộ tại Việt Nam.

Như chúng ta đã biết, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ là một vấn đề rất yếu tố quan trọng mà các doanh nghiệp phải quan tâm, đặc biệt trong giai đoạn hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay. Việt Nam đã tham gia rất nhiều công ước liên quan đến sở hữu trí tuệ, từ Hiệp định thương mại Việt – Mỹ, đến các công ước Berne, công ước WIPO năm 2022 và đặc biệt là các hiệp định thương mại thế hệ mới đều có một chương riêng về sở hữu trí tuệ.

Điều này buộc các doanh nghiệp Việt Nam khi kinh doanh toàn cầu phải đáp ứng yêu cầu pháp luật về sở hữu trí tuệ. Tương tự, pháp luật Việt Nam cũng đã có những quy định rất chi tiết về sở hữu trí tuệ, do đó các doanh nghiệp cần quan tâm.

Quyền sở hữu trí tuệ không chỉ là một công cụ để bảo vệ sáng tạo mà còn là cơ sở để phát triển tài sản vô hình với tiềm năng sinh lợi khổng lồ cho doanh nghiệp. Chúng ta đã biết rõ sự khác biệt về giá trị mang lại giữa sản phẩm được bảo hộ và không được bảo hộ. Hầu hết các doanh nghiệp thành công đều đi lên từ việc tạo ra, xác lập, quản lý tài sản trí tuệ và đặc biệt là có chiến lược thương mại hóa tài sản của mình.

Tuy nhiên, trong hành trình mở rộng thương mại quốc tế và tận dụng công nghệ, doanh nghiệp thực tế đang phải đối mặt với nhiều thách thức mạnh mẽ, đặc biệt trong kỷ nguyên số. Kỷ nguyên số có hai mặt:

Một mặt, ứng dụng công nghệ thông tin là một công cụ rất tốt, hữu ích cho doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh nói chung, và đặc biệt trong việc xác lập, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Mặt khác, công nghệ cũng là một công cụ tạo ra sự xâm phạm quyền đối với tài sản trí tuệ của doanh nghiệp một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn, gây tác động rất lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

Về chính sách, chúng ta cũng đã có những hoàn thiện nhất định, tuy nhiên nhiều chuyên gia và doanh nghiệp góp ý rằng chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện và hoàn chỉnh nhanh hơn nữa để theo kịp chuyển đổi lý tính của cách mạng số.

“Để tận dụng cơ hội cho việc thương mại hóa và bảo vệ tài sản trí tuệ của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số, tôi cho rằng ngoài các giải pháp pháp lý, chúng ta cần khai thác các hình thức như cấp phép nội dung đối với các ứng dụng công nghệ số phù hợp”, ông Liêm khẳng định.

Với vai trò là tổ chức đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp VCCI - TP HCM cam kết đồng hành với cộng đồng doanh nghiệp để tăng giá trị sở hữu trí tuệ của doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh. Chúng tôi cũng sẽ phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia, các cơ quan tư vấn pháp lý, các tổ chức tư vấn pháp lý để hỗ trợ một cách thiết thực với doanh nghiệp.

Đồng điều phối chương trình, LS Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law Firm, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho biết:

Tài sản từ sở hữu trí tuệ có thể lên tới 30-50% GDP. Do đó, tài sản trí tuệ của doanh nghiệp cần được bảo vệ mạnh mẽ hơn.

Chia sẻ từ thực tế doanh nghiệp, ông Bông Hoa Việt - Cố vấn Ban Giám đốc Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh chia sẻ:

Gần 50 năm xây dựng thương hiệu, Nhựa Bình Minh đã trở thành cái tên quen thuộc trong ngành vật liệu xây dựng Việt Nam. Nhưng cũng chính vì sự nổi tiếng đó, doanh nghiệp này lại liên tục trở thành mục tiêu của các hành vi xâm phạm sở hữu trí tuệ: bao bì bị nhái, logo bị sao chép, tên thương mại bị mạo danh, thậm chí có doanh nghiệp thành lập với tên gọi chỉ khác một chữ để đánh lừa người tiêu dùng.

Không ngồi yên trước nguy cơ bị đánh cắp uy tín, Nhựa Bình Minh từ cuối năm 2023 đã thành lập tổ chuyên trách bảo vệ thương hiệu gồm 6 thành viên, hợp tác với các hãng luật chuyên sâu. Doanh nghiệp đã chi hơn 20 tỷ đồng cho công tác pháp lý, hành chính và truyền thông, đồng thời đầu tư gần 19 tỷ đồng để ứng dụng công nghệ in laser chống hàng giả. Nhưng hành trình giành lại công lý không hề dễ dàng.

Ông Bông Hoa Việt nhấn mạnh bốn kiến nghị từ thực tế doanh nghiệp: Thứ nhất, nhà nước mau chóng hoàn thiện chế định tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ và đội ngũ thẩm phán có trình độ chuyên sâu.

Thứ hai, kiến nghị mở rộng cơ chế giám định độc lập để xã hội hóa, tránh độc quyền, đồng thời phải có cơ chế để kiểm soát nghiêm ngặt đạo đức hành nghề của các giám định viên.

Thứ ba, đề nghị cơ quan chức năng ban hành quy chuẩn tính toán các thiệt hại phi vật chất, ví dụ như là thiệt hại về uy tín, thương hiệu.

Thứ tư, kiến nghị tăng cường giám sát lực lượng thực thi, cần những người giỏi chuyên môn và đủ bản lĩnh trở thành những cái chốt chặn bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại cửa ngõ sở hữu trí tuệ của quốc gia.

Nhựa Bình Minh cam kết sẽ đi đến cùng trong việc bảo vệ thương hiệu của mình. Không phải chỉ vì bảo vệ quyền lợi của công ty mà muốn bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và trên hết là vì sự lành mạnh của thị trường.

LS. Lê Quang Vy - Luật sư thành viên Công ty Luật Global Vietnam Lawyers, Hòa giải viên Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) thuộc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) lại đưa đến một góc nhìn khác về quyền SHTT:

“Tôi xin được trình bày sâu hơn về quyền tác giả đối với sản phẩm trí tuệ nhân tạo (AI). Hiện nay trên thế giới nói chung, vấn đề AI đang phát triển rất mạnh mẽ. Tình hình này không chỉ diễn ra ở các nước phát triển mà ngay tại Việt Nam, nó cũng bộc lộ những khoảng trống trong hoạt động quản lý, đặt ra một loạt thách thức cho các nhà lập pháp trong việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ”, ông Vy nhấn mạnh.

Câu hỏi đặt ra là, liệu sản phẩm được tạo ra bởi AI có được bảo hộ quyền tác giả hay không? Nếu có, thì chủ thể quyền này là của ai?

Thực trạng pháp luật hiện hành và các thách thức. Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành của Việt Nam, mặc dù đã trải qua ba lần sửa đổi vào các năm 2009, 2019 và 2022, nhưng hiện nay vẫn chưa có bất kỳ quy định nào đề cập đến AI hoặc sản phẩm do AI tạo ra.

Về chủ thể quyền tác giả, luật hiện nay quy định chỉ có tác giả (là con người cụ thể), hoặc các đồng tác giả, hoặc một tổ chức có giao nhiệm vụ hay giao kết hợp đồng với tác giả, mới có tư cách là chủ thể quyền tác giả. Ngay cả các điều ước quốc tế như Công ước Berne hay Hiệp định TRIPS cũng không có quy định nào liên quan đến sản phẩm do AI tạo ra.

Vấn đề thứ hai cần đặt ra là, đối với một sản phẩm AI, chúng ta sẽ cần phân định rõ vai trò từng con người cụ thể như người lập trình, người quản trị, người đặt lệnh. Trong số những người này, ai là tác giả?

Vấn đề thứ ba chúng ta cần đặt ra là vấn đề đến nguyên gốc. Tức là tác phẩm do AI tạo ra hầu như từ những dữ liệu có sẵn. Vậy có được xem là mang tính sáng tạo độc lập hay không và có được xem là nguyên gốc không?

Và sau cùng, vấn đề đặt ra là liên quan đến trách nhiệm pháp lý. Nếu AI tạo ra tác phẩm có nội dung vi phạm hoặc sử dụng trái phép các dữ liệu có bản quyền thì trách nhiệm này thuộc về ai? Đó là những vấn đề pháp lý mà chúng ta cần phải đặt ra.

Tôi xin đề xuất những đóng góp về sửa đổi luật để bắt kịp với sự phát triển của AI.

Thứ nhất, Luật pháp cần phải làm rõ khái niệm tác giả và chủ thể quyền. Chúng ta có thừa nhận AI là chủ thể sáng tạo hay không? Nếu không thừa nhận, thì ai sẽ được công nhận quyền tác giả đối với sản phẩm do AI tạo ra, người lập trình, người quản trị, hay người đặt lệnh?

Thứ hai, có cần thiết đặt ra cơ chế đồng tác giả đối với sản phẩm AI không? Bởi vì, trong quyền tác giả, luật pháp có đưa ra những mối tương quan cũng như chia sẻ quyền lợi giữa quyền tác giả và quyền liên quan đối với bản ghi âm, ghi hình. Ví dụ, một bản ghi âm, ghi hình nếu được sử dụng thương mại thì được chia sẻ quyền lợi giữa tác giả, người biểu diễn và nhà sản xuất. Vậy thì, đối với sản phẩm do AI tạo ra, có nên chăng luật pháp cũng quy định chế độ chia sẻ quyền lợi giữa các chủ thể có thể tham gia vào quy trình tạo ra sản phẩm AI, như người cung cấp dữ liệu đầu vào, người lập trình, người quản lý?

Thứ ba, bảo vệ dữ liệu đầu vào: Đặc biệt từ vụ kiện của New York Times với OpenAI và Microsoft, luật pháp cần quy định rõ cơ chế bảo vệ dữ liệu đầu vào dùng để huấn luyện mô hình AI. Trường hợp nào thì việc sử dụng dữ liệu có bản quyền để huấn luyện là hành vi vi phạm, và trường hợp nào được coi là ngoại lệ hợp lý?

Thứ tư, thiết lập cơ chế truy vết nguồn gốc nội dung: Luật pháp cần thiết lập cơ chế truy vết nguồn gốc nội dung cụ thể. Nghĩa là, nhiệm vụ của tổ chức cung cấp nền tảng AI phải lưu vết dữ liệu đầu vào và nội dung tạo ra, cung cấp thông tin cho cơ quan có thẩm quyền khi có tranh chấp.

Thứ năm, xây dựng cơ chế đăng ký riêng cho sản phẩm trí tuệ nhân tạo: Cho phép đăng ký xác lập quyền đối với sản phẩm do AI tạo ra, trên cơ sở phải kê khai trung thực và công khai về sự đóng góp của con người.

Thứ 6, thiết lập cơ chế trách nhiệm pháp lý: Sau cùng và quan trọng không kém, đó là thiết lập cơ chế trách nhiệm pháp lý, trong đó xác định rõ trách nhiệm pháp lý của chủ sở hữu hệ thống, của lập trình viên, và của người khai thác vận hành.

Trước những kiến nghị của doanh nghiệp và chuyên gia, ông Nguyễn Thành Nam – Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước – Bộ Công Thương cho biết:

Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước - Bộ Công Thương là cơ quan tham mưu, giúp Bộ Công thương quản lý Nhà nước về phát triển thị trường, có chức năng chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường thực hiện kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính, chống buôn lậu, hàng giả, hành kém chất lượng và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trên thị trường nội địa.

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội hiện nay, sở hữu trí tuệ ngày càng đóng vai trò quan trọng, góp phần nâng cao cạnh tranh của doanh nghiệp và quốc gia. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế số, Sở hữu trí tuệ không chỉ là công cụ bảo vệ sáng tạo mà còn là nền tảng cho đổi mới, giúp các doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm đến sở hữu trí tuệ dẫn đến tình trạng tình trạng vi phạm sở hữu trí tuệ chưa có chiều hướng thuyên giảm.

Vì vậy, dựa trên thực trạng, và các chính sách mới, Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước đề xuất một số giải pháp cụ thể:

Một là, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm; triển khai cao điểm quy quét hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm sở hữu trí tuệ trên toàn quốc; Tập trung vào thương mại điện tự, mạng xã hội. Phối hợp với các lực lượng chức năng để xử lý nghiêm, kết hợp giáo dục, nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Hai là, ứng dụng công nghệ truy xuất và xác thực nguồn gốc; Đẩy mạnh triển khai Luật chất lượng 2025 và các Thông tư liên quan; Xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia về nguồn gốc hàng hoá, tích hợp AI, Blockchain, phân tích dữ liệu lớn (Big Data), để phát hiện vi phạm sở hữu trí tuệ.

Ba là, hoàn thiện chính sách số, trong đó thí điểm sàn giao dịch tài sản số; tích hợp quy định bảo hộ sở hữu trí tuệ…

Bốn là, hợp tác liên ngành và quốc tế; tăng cường phối hợp giữa Bộ Công Thương và VCCI, các hiệp hội doanh nghiệp và đối tác quốc tế để chia sẻ kinh nghiệm chống vi phạm sở hữu trí tuệ…

LS Nguyễn Minh Hương – Phó Chủ tịch Hội SHTT Việt Nam (VIPA) chia sẻ:

Vừa qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã gửi dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2025 để lấy ý kiến. Trong lần sửa đổi này, điểm quan trọng nhất là luật đã đưa ra định nghĩa về tài sản trí tuệ là gì. Hơn nữa, luật cũng cho phép đưa giá trị tài sản trí tuệ vào bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp. Trước đây, các tài sản vô hình không được thể hiện trong bảng tài sản của doanh nghiệp trừ khi có giao dịch mua bán, chuyển nhượng.

Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam đang nỗ lực để mang kiến thức về sở hữu trí tuệ đến cho mọi người, nâng cao nhận thức vì sở hữu trí tuệ là một lĩnh vực rất khác biệt. Sở hữu trí tuệ khác biệt ở chỗ nó vừa vô hình lại vừa rất khó nắm bắt.

Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam cũng thường xuyên tổ chức đối thoại với Cục Sở hữu trí tuệ nhằm hoàn thiện công tác xác lập quyền sở hữu công nghiệp.

Tuy nhiên, xuất phát điểm vẫn phải là từ doanh nghiệp. Doanh nghiệp khi kinh doanh phải tự bảo vệ tài sản của mình, không nên nghĩ rằng cứ thành lập thì nhà nước sẽ tự động bảo vệ. Thậm chí hiện nay, rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn có tư tưởng rằng nhà nước phải bảo vệ những gì họ tạo ra, thay vì tự nhận trách nhiệm bảo vệ mình.

Tuy nhiên, thực tế còn nhiều khó khăn. Ví dụ, thời gian đăng ký nhãn hiệu hàng hóa trong luật quy định tối đa khoảng 12-13 tháng, nhưng hiện nay thường kéo dài hơn 2,5 năm. Tệ hơn nữa là vấn đề đăng ký thay đổi địa chỉ, tên doanh nghiệp, chủ sở hữu trí tuệ, hoặc gia hạn văn bằng bảo hộ. Theo luật, thời gian chỉ là 2 tháng, nhưng hiện nay có thể kéo dài đến 2 hoặc thậm chí 4 năm.

Vì vậy, điều quan trọng nhất đối với doanh nghiệp vẫn là phải quan tâm, chăm sóc tài sản của mình, không nên để “mất bò mới lo làm chuồng”.

Ông Nguyễn Viết Hồng, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty CP Phát triển Khoa học công nghệ Vina (Vina CHG) thì khẳng định:

Với tư cách đại diện cho người tiêu dùng TP HCM, chúng tôi nhận thấy người tiêu dùng quan tâm nhất đến tính minh bạch của sản phẩm và thông tin minh bạch trong một xã hội số. Do đó, các chủ sở hữu nhãn hiệu cần có những chương trình hành động cụ thể, tuyên truyền và các giải pháp hữu hiệu để giúp người tiêu dùng nhận diện được đâu là hàng thật, đâu là hàng giả.

Lấy ví dụ như trường hợp của Nhựa Bình Minh, rõ ràng, doanh nghiệp cần phải chứng minh cho người tiêu dùng biết rằng mình là đơn vị đi đầu và phải tuyên truyền để người tiêu dùng chỉ tin dùng sản phẩm của Nhựa Bình Minh thật. Khi đó, người tiêu dùng sẽ tự động tẩy chay các sản phẩm vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, và những sản phẩm này sẽ không bán được, tự rút lui khỏi thị trường. Tôi mong rằng Nhựa Bình Minh sẽ có sự thay đổi chiến lược theo hướng này.

Tuy nhiên, ông Hồng cho các doanh nghiệp cần đảm nhiệm hai vai trò cùng lúc:

Thứ nhất, về mặt pháp luật: Cần làm sao để vấn đề xâm phạm quyền được hiểu biết rộng rãi.

Thứ hai, về phía người tiêu dùng: Phải có giải pháp để người tiêu dùng nhận diện được đâu là hàng thật, đâu là hàng giả.

Ở góc nhìn truyền thông, ông Lương Hoàng Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo chia sẻ:

Ở Việt Nam, chúng ta có rất nhiều thương hiệu có giá trị lớn trên thế giới. Ví dụ, theo đánh giá của tổ chức định giá Brand Finance, hiện nay ngay tại Việt Nam, thương hiệu VinFast được định giá khoảng 8 tỷ USD theo định giá năm 2024. Vinamilk cũng được định giá khoảng 3 tỷ USD về giá trị thương hiệu.

Việt Nam cũng có bốn ngân hàng nằm trong top 10 thương hiệu được định giá cao trên 1 tỷ USD. Tổng giá trị thương hiệu Việt Nam, theo đánh giá định giá năm 2024, vào khoảng trên 507 tỷ USD. Điều này cho thấy thương hiệu của một doanh nghiệp là rất giá trị nếu chúng ta đầu tư bài bản ngay từ đầu.

Để xây dựng một thương hiệu mạnh, cần xây dựng hệ thống nhận diện thương hiệu, các sản phẩm thương hiệu, cũng như giá trị một cách nhất quán. Khi đó, chúng ta sẽ truyền thông tốt hơn bằng các phương pháp khác nhau. Quá trình này đòi hỏi sự tư vấn của các chuyên gia về hệ thống nhận diện thương hiệu cũng như các chuyên gia tư vấn trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, để chúng ta trang bị đầy đủ các công cụ để tự bảo vệ mình. Từ đó, chúng ta có nền tảng để truyền thông một cách hữu hiệu và mang tính chính thống. Khi chúng ta có một đợt truyền thông bài bản, các đơn vị muốn làm giả cũng sẽ rất e ngại.

Về việc bảo vệ thương hiệu. Trong quá trình xây dựng, các doanh nghiệp cũng phải có sự phòng thủ về bảo vệ thương hiệu. Chúng ta cần nhờ các công ty luật, thuê các công ty luật giám sát, thuê các công ty nghiên cứu thị trường để thường xuyên kiểm soát xem độ trôi của thương hiệu mình trong hệ thống thị trường. Cần biết có bao nhiêu đơn vị làm giả, những tiềm năng nguy cơ mà người ta có thể làm giả như thế nào.

Thứ hai là, đội ngũ luật sư sẽ tư vấn cho chúng ta các giải pháp phòng vệ chính đáng. Và cuối cùng, các doanh nghiệp cần có đội ngũ nhân viên thường xuyên kiểm tra thị trường và phối hợp với các cơ quan chức năng. Từ đó, chúng ta sẽ bảo vệ được thương hiệu của mình và giúp nó tỏa sáng trong lĩnh vực này.

ThS LS Đỗ Ngọc Anh - Phó Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý và Phát triển Doanh nghiệp lại kêu gọi DNVVN cần quan tâm hơn đến bảo vệ tài sản trí tuệ, bởi hiện tại, đại đa số doanh nghiệp vừa và nhỏ của chúng ta không hình dung được và hầu như không quan tâm đến việc sở hữu tài sản trí tuệ.

Về phía doanh nghiệp. Trước tiên, quyền chủ động phải thuộc về doanh nghiệp. Các doanh nghiệp phải tự tìm hiểu, tự đánh giá cũng như tự tham gia vào lĩnh vực sở hữu trí tuệ.

Về phía nhà nước. Tôi cũng mong muốn nhà nước có sự hỗ trợ thiết thực hơn. Về cơ chế xác lập quyền, cần có thời gian ngắn hơn.

Cần có một cơ quan liên minh các cơ quan liên quan: Đó là một cơ quan sẽ song hành, đồng hành các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong suốt quá trình liên quan đến kỷ nguyên vươn mình này. Cơ quan này sẽ bao gồm đại diện từ thuế, cơ quan đăng ký kinh doanh và Cục Sở hữu trí tuệ.

Chúng ta cần cung cấp giải pháp tổng thể ngay từ giai đoạn đầu khi công ty thành lập. Tức là, ngay từ đầu, doanh nghiệp đã nhận được tất cả thông tin liên quan đến thuế, sở hữu trí tuệ và quy trình đăng ký cần thiết.

Vấn đề về truyền thông: Truyền thông từ hội doanh nghiệp vừa và nhỏ hay từ VCCI ở giai đoạn hiện nay là chưa đủ. Chúng ta có điện thoại thông minh, Facebook, Zalo, do đó, các thông tin của chúng ta cũng phải được truyền thông bằng kỹ thuật số (digital). Những thông tin này cần được truyền thông qua Zalo và Facebook. Vì vậy, thông tin để truyền thông cũng phải được cập nhật kịp thời và nhanh chóng đối với thời đại công nghệ hiện nay.

Tổng kết Diễn đàn, Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho biết, một quốc gia có thể đi lên nhờ sáng tạo, nhưng cũng có thể chững lại nếu sáng tạo không được bảo vệ. Đó là chân lý không thể phủ nhận. Sau hơn ba giờ làm việc nghiêm túc và tâm huyết, chúng ta có thể khẳng định: sở hữu trí tuệ chính là lá chắn để doanh nghiệp trụ vững và để nền kinh tế bứt phá trong kỷ nguyên sáng tạo.

Người ta vẫn nói: “Xây dựng một thương hiệu cần hai thập kỷ, nhưng chỉ hai tuần để bị đạo nhái.” Nếu luật pháp không đủ mạnh, cơ chế không đủ nhanh, thì hai mươi năm tâm huyết có thể tan biến trong chớp mắt. Chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2025, hơn 3.270 vụ vi phạm SHTT đã bị xử lý – tức gần 20 vụ mỗi ngày. Đằng sau con số ấy là doanh nghiệp chân chính bị tổn thương, niềm tin người tiêu dùng bị bào mòn, và sức cạnh tranh quốc gia bị thách thức nghiêm trọng.

“Chúng ta đã nghe câu chuyện Nhựa Bình Minh – một thương hiệu gần nửa thế kỷ, chỉ khác một chữ đã phải theo kiện nhiều năm. Đây không chỉ là một tranh chấp, mà là lời cảnh báo: nếu cơ chế bảo vệ chậm chạp, ngay cả những thương hiệu tiên phong cũng có thể gục ngã”, Luật sư Trương Anh Tú chia sẻ.

Ông đánh giá, diễn đàn hôm nay đã chỉ ra ba “nút thắt” như: Giám định chậm, độc quyền, khiến doanh nghiệp bỏ lỡ “thời gian vàng”; Chế tài nhẹ, khiến vi phạm bị coi như “chi phí kinh doanh”; Phối hợp liên ngành thiếu chặt chẽ, xử lý thiếu tốc độ.

Đồng thời, chúng ta cũng đã thống nhất nhiều giải pháp: Hoàn thiện khung pháp luật, bổ sung cơ chế bồi thường trừng phạt; Vận hành hiệu quả Tòa chuyên trách SHTT; Mở rộng giám định độc lập, chấm dứt độc quyền; Ứng dụng công nghệ số, blockchain, AI để bảo vệ thương hiệu; Nâng cao nhận thức cộng đồng, để người tiêu dùng trở thành “lá chắn mềm” chống hàng giả.

“Những thảo luận hôm nay cũng hoàn toàn đồng điệu với tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, khi Trung ương nhấn mạnh “đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ, chuyển đổi số, khoa học – công nghệ” là động lực phát triển, đi kèm những chính sách cụ thể từ ưu đãi thuế đến hỗ trợ đăng ký quyền SHTT”, Luật sư Trương Anh Tú đánh giá.

Đồng thời, ông cũng khẳng định, để những gì mà các đại biểu, chuyên gia, doanh nghiệp bàn hôm nay không dừng ở khẩu hiệu, Ban Tổ chức sẽ tổng hợp toàn bộ ý kiến thành báo cáo để gửi tới các cơ quan Đảng, Nhà nước, bộ ngành và hiệp hội. Đây không chỉ là một báo cáo, mà là một cam kết hành động – để từng ý kiến hôm nay có thể đi vào chính sách ngày mai.