Thanh Hóa bứt phá bằng khoa học công nghệ: Điểm nghẽn liên kết

Liên kết 3 nhà thiếu đồng bộ

Nghị quyết 57-NQ/TW được đánh giá là một trong những văn bản chiến lược quan trọng của Đảng và Chính phủ về khoa học - công nghệ (KH&CN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số giai đoạn tới. Với tầm nhìn rõ ràng, KH&CN và đổi mới sáng tạo phải trở thành động lực trung tâm cho phát triển kinh tế - xã hội, vấn đề không chỉ là “có chủ trương” mà là “biến chủ trương thành hành động”.

Với tinh thần ấy, tỉnh Thanh Hóa là một trong số địa phương nhanh chóng vào cuộc quyết liệt. Việc ban hành Kế hoạch hành động 266-KH/TU, Kế hoạch số 101/KH-UBND và Kế hoạch số 203/KH-UBND thể hiện quyết tâm hành động nhanh, bài bản và đi đúng hướng của tỉnh.

Nhờ quyết tâm, nỗ lực của cả hệ thống chính trị vào cuộc, bước đầu Thanh Hóa đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Hiện đứng thứ 5 toàn quốc về Chỉ số chuyển đổi số (DTI) và thứ 16 về Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) năm 2025.

Một trong những yếu tố then chốt để KH&CN Thanh Hóa bứt tốc chính là liên kết ba nhà giữa Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp. Đây được kỳ vọng là “chìa khóa vàng” để hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 57. Nhưng “chìa khóa vàng” này tại Thanh Hóa đang gặp phải những nút thắt khiến mỗi “nhà” vẫn bước theo một nhịp riêng. Khoảng cách từ ý tưởng đến sản phẩm vẫn rất xa.

PGS. TS Ngô Chí Thành, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Hồng Đức cho biết, trong 5 năm qua, nhà trường có 48 đề tài khoa học cấp quốc gia, cấp bộ, cấp tỉnh được phê duyệt mới, trong đó có 9 đề tài cấp quốc gia. Nhiều sản phẩm đã được chuyển giao, ứng dụng vào sản xuất và đời sống với phạm vị địa bàn rộng. Tiêu biểu như: Giống lúa Hồng Đức 9 đã được thương mại hóa thông qua ký kết hợp đồng chuyển giao, khai thác, phát triển và mở rộng sản xuất với Công ty TNHH Cường Tân (Nam Định) và đã được phát triển sản xuất tại các tỉnh phía bắc; Sản phẩm Giống ngô QT55 được Cục Trồng trọt cấp Bằng Bảo hộ đã được triển khai sản xuất ở một số tỉnh; Giường bệnh đa năng (đạt Giải ba Giải thưởng sáng tạo KHCN Việt Nam) được cấp Bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp…

Tuy nhiên, PGS. TS Ngô Chí Thành cũng nhận định: “Hoạt động thương mại hóa sản phẩm từ kết quả nghiên cứu khoa học còn có những khó khăn, thực tiễn cho thấy các kết quả sau khi nghiên cứu còn khó tiếp cận thị trường. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, như: thông thường sau khi nghiên cứu, các sản phẩm cần có quá trình trải qua thử nghiệm, thông qua kiểm định tiêu chuẩn chất lượng, các yếu tố năng lực marketing, kinh doanh, tiếp cận thị trường… Trong khi đó, nguồn lực (vốn và cơ chế tài chính) còn hạn chế; hoạt động đăng ký sở hữu trí tuệ còn có những lúng túng, các nhà khoa học, nhóm nghiên cứu chưa quen với đăng ký sở hữu trí tuệ”.

Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp cũng than khó tiếp cận nguồn KH&CN trong tỉnh. Doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp KH&CN vừa và nhỏ ở Thanh Hóa thường khó tiếp cận vốn mồi, vay tín dụng đổi mới vì tài sản trí tuệ chưa được coi là tài sản đảm bảo.

Ông Nguyễn Viết Thanh - Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển công nghệ Tân Thanh Phương khẳng đinh, khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp khi đổi mới công nghệ hiện nay không phải là thiếu ý tưởng hay năng lực triển khai, mà là thiếu cơ chế về vốn, định giá tài sản trí tuệ và cơ chế phối hợp ba bên giữa Nhà nước, doanh nghiệp và ngân hàng.

“Chúng tôi mong tỉnh sớm thành lập Quỹ đầu tư đổi mới sáng tạo Thanh Hóa hoặc chương trình vốn mồi KH&CN, cho phép doanh nghiệp khoa học và công nghệ vay ưu đãi, hoặc Nhà nước có thể góp vốn cổ phần cùng doanh nghiệp triển khai dự án đổi mới sáng tạo. Ví dụ, với mỗi dự án thương mại hóa công nghệ có quy mô 10–20 tỷ đồng, nếu Nhà nước hỗ trợ vốn mồi 20–30% sẽ giúp doanh nghiệp nhân tốc độ phát triển lên gấp 3–5 lần, tạo hiệu ứng lan tỏa trong toàn hệ sinh thái. Đồng thời, doanh nghiệp rất cần được kết nối với các chuyên gia đầu ngành, các viện nghiên cứu, trường đại học để cùng hoàn thiện sản phẩm, chuẩn hóa quy trình và chuyển giao công nghệ mới” ông Thanh chia sẻ.

Điểm nghẽn then chốt cần được gỡ bỏ

Khi “đòn bẩy” chính sách chưa đủ mạnh, doanh nghiệp vẫn chưa coi KH&CN là động lực phát triển, mà chỉ là “chi phí bắt buộc”. Nhiều công ty nhỏ, hợp tác xã vẫn hoạt động theo cách truyền thống, ngại thay đổi, ngại đầu tư hoặc chi phí đầu tư quá lớn không đủ lực. Trong khi đó, khu vực nghiên cứu vẫn khép kín, thiếu kết nối ra bên ngoài.

Để Thanh Hóa không chỉ dừng ở thành tích thứ 5 về chuyển đổi số hay thứ 16 về đổi mới sáng tạo, cần một cú hích cơ chế thực chất. Trường, viện cần quyền tự chủ trong nghiên cứu và chuyển giao; doanh nghiệp cần cơ chế đặt hàng minh bạch, chia sẻ lợi ích rõ ràng, Nhà nước cần giám sát nhưng đồng thời tạo điều kiện để thử nghiệm và linh hoạt trong hợp tác.

Như lời Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Thanh Hóa Nguyễn Hồng Phong nhấn mạnh: “Nghị quyết 57 là nghị quyết soi đường. Nhưng để con đường sáng mãi, phải có những người cùng đi và đi đúng hướng.”

Tại hội nghị đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, tỉnh Thanh Hóa đã chỉ rõ trách nhiệm trong việc để xảy ra tình trạng chậm, muộn trong triển khai thực hiện nhiệm vụ về xây dựng kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp tham gia phát triển các ứng dụng, dịch vụ số mới theo hình thức hợp tác công tư; nhiệm vụ nâng cấp, hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin; nhiệm vụ thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo của tỉnh…

Ông Nguyễn Hồng Phong nhấn mạnh, đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là nhiệm vụ mới với nhiều thách thức, khó khăn và chưa có nhiều kinh nghiệm, nhưng đây là một trong 4 trụ cột chiến lược phát triển đất nước, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân, doanh nghiệp. Do vậy, mỗi sở, ngành, đơn vị, địa phương cần quyết tâm cao, nỗ lực lớn, quyết liệt trong tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được giao theo kế hoạch.