Gửi bình luận
LTS: Thể chế kinh tế kiến tạo, công khai, minh bạch là động lực quan trọng nhất, đóng vai trò khơi thông, thúc đẩy và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực của đất nước cho phát triển.
Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một thể chế kiến tạo phát triển, thực hiện tốt Nghị quyết 68-NQ/TW thì điều kiện tiên quyết là phải làm rõ và hạn chế triệt để tình trạng hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự thuần túy.
Rủi ro pháp lý và nguy cơ bị hình sự hóa trong các quan hệ kinh tế, dân sự đang trở thành “nỗi lo thường trực” của doanh nghiệp.
Trong nhiều năm qua, tại nhiều diễn đàn, hội thảo và nhiều điều tra, VCCI thường xuyên ghi nhận lo ngại của doanh nghiệp tư nhân về những rủi ro pháp lý trong sản xuất kinh doanh. Các rủi ro này không chỉ đến từ sự thay đổi chính sách thiếu nhất quán, mà có thể đến từ nguy cơ bị hình sự hóa các tranh chấp kinh tế, dân sự thuần túy.
Doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, có thể bị lôi kéo vào các vụ án hình sự xuất phát từ hợp đồng, đầu tư, đấu thầu hay vay vốn – những lĩnh vực vốn dĩ thuộc phạm trù dân sự, thương mại. Trong nhiều trường hợp, tố giác tội phạm thậm chí còn bị lạm dụng như một công cụ gây áp lực trong thương lượng.
Đặc biệt, các tội danh trong Bộ luật Hình sự hiện hành như trốn thuế, lừa dối khách hàng, quảng cáo gian dối, sản xuất – buôn bán hàng giả, buôn lậu… đều có thể được áp dụng trong những vụ việc có bản chất kinh tế – dân sự. Việc ranh giới giữa sai phạm hành chính, tranh chấp dân sự và hành vi tội phạm chưa rõ ràng đã khiến môi trường kinh doanh trở nên bất định.
Thực trạng này gây ra tác động tiêu cực tới tinh thần đổi mới và sáng tạo của doanh nghiệp tư nhân. Nhiều doanh nghiệp e ngại đầu tư, không dám thử nghiệm mô hình mới, thậm chí rút lui khỏi thị trường do lo ngại bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong các tình huống pháp lý không rõ ràng.
Để khắc phục tình trạng này, VCCI đề xuất ba nhóm giải pháp cần được đặc biệt quan tâm và triển khai đồng bộ.
Thứ nhất, sửa đổi các quy định pháp luật có nguy cơ hình sự hóa hoạt động kinh doanh. Các tội danh kinh tế cần được rà soát và phân định rõ ràng, chỉ xử lý hình sự trong những trường hợp thật sự cần thiết, khi hành vi có yếu tố cố ý, gian dối, gây hậu quả nghiêm trọng. Các trường hợp sai sót, vi phạm có thể khắc phục bằng biện pháp hành chính hoặc dân sự thì nên ưu tiên áp dụng các biện pháp này.
Thứ hai, cải cách Bộ luật Tố tụng Hình sự theo hướng bảo vệ doanh nghiệp. Đặc biệt là sửa đổi Điều 122 về cơ chế bảo lãnh tài chính, cho phép doanh nghiệp sử dụng tài sản, bảo lãnh ngân hàng để thay thế các biện pháp ngăn chặn nghiêm ngặt. Đồng thời, cần chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” trong xử lý vụ việc kinh tế, tránh làm gián đoạn hoạt động sản xuất – kinh doanh.
Thứ ba, tăng cường hướng dẫn nội ngành và cơ chế tư vấn pháp lý sớm. Việc thiếu thống nhất giữa các địa phương và cơ quan tố tụng đã tạo ra bất định pháp lý cho doanh nghiệp. Do đó, cần ban hành hướng dẫn rõ ràng, đồng thời thiết lập kênh tư vấn pháp lý sớm, hỗ trợ doanh nghiệp ngay khi phát sinh dấu hiệu tranh chấp hoặc bị tố giác.
Việc thành lập các tổ công tác pháp lý chuyên trách sẽ giúp doanh nghiệp được hỗ trợ trong quá trình điều tra, xử lý vi phạm, bảo đảm quyền được giải trình, được tư vấn và được bảo vệ hợp pháp. Song song, bản thân doanh nghiệp cũng cần tăng cường năng lực pháp lý nội bộ thông qua đào tạo, thuê chuyên gia bên ngoài hoặc xây dựng đội ngũ pháp chế chuyên nghiệp.
