Thương mại điện tử quy mô 8 tỉ USD nhưng tới 97% là thanh toán tiền mặt

Trong lĩnh vực thanh toán điện tử chỉ 3-5% người dân thanh toán phi tiền mặt.

Tại hội thảo hiến kế về phát triển kinh tế số trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế tư nhân 2019 sáng 2/5, bà Nguyễn Thị Minh Huyền - Phó cục trưởng Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, trong 5 năm gần đây, lĩnh vực thương mại điện tử đang tăng trưởng với tốc độ 25-30% mỗi năm với tổng giá trị giao dịch thương mại điện tử năm 2018 đạt 8 tỷ USD, tuy nhiên chủ yếu phương thức thanh toán vẫn là tiền mặt. Chỉ 3-5% lượng giao dịch sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt, với tỷ lệ thanh toán trực tuyến chiếm tỷ trọng rất thấp, đến 80% khách hàng hiện vẫn dùng phương thức nhận hàng trả tiền (COD).

"Việc thay đổi thói quen của khách hàng, cải thiện quy trình thanh toán là đòi hỏi cấp thiết, không chỉ riêng với thương mại điện tử mà cả với sự phát triển của kinh tế số", bà Huyền đánh giá.

Theo đại diện Bộ Công Thương, mấu chốt để thay đổi điều này là xây dựng niềm tin của người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Chính phủ cần đưa ra những hành lang pháp lý, những thể chế để thúc đẩy phương thức thanh toán không dùng tiền mặt. Đồng thời, cũng cần có những giải pháp nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, thay đổi niềm tin của khách hàng với quy trình thanh toán không dùng tiền mặt.

Đồng tình với đại diện Bộ Công thương, ông Đào Minh Tuấn - Phó tổng giám đốc Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đã chỉ ra, hiện 60% dân số Việt Nam đủ độ tuổi mở thẻ, nhưng 80% trong số này vẫn dùng tiền mặt. Mua hàng trực tuyến đã thay đổi thói quen, song giao hàng COD (nhận hàng và trả tiền trực tiếp) vẫn là chủ yếu.

“Người dân chưa dùng thanh toán điện tử bởi họ chưa tin, chưa thấy chất lượng giao dịch được đảm bảo, như vậy, các đơn vị cung cấp công cụ thanh toán cần làm thế nào để củng cố niềm tin cho người tiêu dùng” – ông Đào Minh Tuấn cho biết.

Tỉ lệ thanh toán phi tiền mặt còn thấp một phần xuất phát từ cộng đồng doanh nghiệp, theo đại diện Vietcombank hiện nhiều doanh nghiệp ngại chấp nhận phương thức thanh toán mới một phần do có nhiều chính sách khuyến khích đối với các thành phần tham gia.

Ông cho rằng có thể xây dựng chính sách thúc đẩy doanh nghiệp tham gia thanh toán không dùng tiền mặt như ưu đãi thuế. Việc ưu đãi thuế cũng là nhằm có thể thu thuế nhiều hơn vì khi đó doanh nghiệp sẽ minh bạch về tài chính.

Vụ trưởng Thanh toán Ngân hàng Nhà nước Phạm Tiến Dũng cho rằng ngoài những rào cản về mặt cơ chế, một vấn đề đang tồn tại trong thương mại điện tử là lòng tin của khách hàng. "Những nền tảng thương mại điện tử bán hàng không đúng quảng cáo, không đúng mẫu mã yêu cầu khiến khách hàng không thực hiện thanh toán trước", Vụ trưởng Thanh toán nói và cho rằng cải thiện lòng tin của khách hàng sẽ tạo ra sự thay đổi trong quy trình thanh toán thương mại điện tử.

Về câu chuyện thanh toán không dùng tiền mặt, ông Phạm Tiến Dũng nói "ước mơ" là đưa "mọi dịch vụ ngân hàng lên nền tảng mobile". Những dịch vụ ngân hàng, theo Vụ trưởng Thanh toán, chỉ cần đáp ứng được quy tắc 3-1-0 sẽ tạo ra sự thay đổi rất lớn.

Ông Phạm Tiến Dũng lý giải: “3 là cung cấp dịch vụ online với trải nghiệm tốt để khách hàng có thể tiếp cận món vay và đăng ký trong 3 phút. 1 là trong vòng 1 giây, hệ thống sẽ trả lời có đồng ý tiếp nhận món vay hay không. 0 là không có con người tham gia vào quá trình xử lý khoản vay.”

Theo ông Dũng, “nếu thực hiện được 3 con số đó thì chúng ta trở thành ngân hàng số hoàn chỉnh".

Rào cản lớn nhất về việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt, theo đại diện Ngân hàng Nhà nước, là thói quen của người tiêu dùng. Nhiều người vẫn giữ thói quen dùng tiền mặt, dù rằng áp dụng công nghệ, những ứng dụng thanh toán, mang lại sự tiện lợi hơn rất nhiều.

Một rào cản khác cho sự thay đổi, theo ông Dũng, là khoảng cách giữa nói và làm. "Ngân hàng Nhà nước, trong thời gian tới, sẽ tiến tới là Bộ đầu tiên xây dựng cơ chế sandbox - khung pháp lý thử nghiệm", ông Dũng cho biết. 

Đánh giá hành lang pháp lý đang đi chậm hơn so với công nghệ từ 3-5 năm, ông Dũng cho rằng nếu không có những cơ chế thí điểm quản lý thì việc theo kịp với sự phát triển của công nghệ là điều rất khó.