Gửi bình luận
Người bán nhỏ lẻ trên TMĐT luôn bị nắm quyền kiểm soát. Dự thảo Luật TMĐT mới đang mở ra cơ hội thay đổi, nhưng liệu có đủ để bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế này?
Họ là những chủ shop online, tiểu thương, startup đang nỗ lực tận dụng thương mại điện tử (TMĐT) để phát triển. Nhưng thay vì được hỗ trợ, họ lại đang bị cuốn vào cuộc chơi bất bình đẳng, nơi các sàn TMĐT nắm mọi quyền lực, từ hiển thị sản phẩm, thu phí đến điều chỉnh thuật toán. Trong khi người tiêu dùng đã có nhiều cơ chế bảo vệ, thì những người kinh doanh nhỏ lẻ vẫn đang chật vật tự xoay xở.
Có thể nói, những năm gần đây, TMĐT bùng nổ, mở ra một sân chơi rộng lớn cho các hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ, nhưng đồng thời cũng khiến họ phụ thuộc hoàn toàn vào nền tảng số. Từ chính sách thay đổi liên tục, phí dịch vụ gia tăng đến việc sàn ưu tiên những nhà bán hàng lớn, người kinh doanh nhỏ lẻ đang bị đẩy vào thế yếu.
Nhiều “chủ shop” liên tục phản ánh việc bị giảm hiển thị, mất khách hàng mà không rõ lý do. Khi sản phẩm từng bán rất tốt, nhưng rồi đột ngột bị đẩy xuống cuối trang tìm kiếm. Dù người bán có khiếu nại thì cũng chỉ nhận được câu trả lời chung chung từ sàn. Không chỉ vậy, một số sàn TMĐT còn trực tiếp tham gia kinh doanh, trở thành đối thủ cạnh tranh của chính người bán trên nền tảng của họ. Thậm chí có chủ cửa hàng còn cho biết, từng bán một dòng mỹ phẩm khá chạy, nhưng chỉ sau vài tháng, sàn cũng nhập sản phẩm tương tự về bán, với mức giá thấp hơn. Kể từ đó, doanh số của cửa hàng sụt giảm rõ rệt.
Đáng nói, nhiều ý kiến còn cho biết dù đang hợp tác với sàn TMĐT, nhưng người bán nhỏ lẻ gần như không có quyền đàm phán. Hợp đồng thường mang tính "một chiều", trao toàn bộ quyền quyết định cho sàn. Nếu có tranh chấp, người bán cũng không có nhiều cơ hội khiếu nại.
Ngoài ra, các sàn TMĐT thu thập lượng dữ liệu khổng lồ từ hàng triệu người bán. Nhưng ai kiểm soát cách họ sử dụng dữ liệu này? Liệu có nguy cơ sàn tận dụng dữ liệu để định hình chiến lược riêng, gây bất lợi cho các nhà bán hàng nhỏ?
Những lo ngại này hoàn toàn có cơ sở, đặc biệt khi một số tập đoàn TMĐT lớn trên thế giới từng bị tố cáo vì lạm dụng dữ liệu người bán để cạnh tranh không lành mạnh.
Trước những bất cập này, Bộ Công Thương đang lấy ý kiến góp ý cho Dự thảo Luật TMĐT mới, với mục tiêu thiết lập hành lang pháp lý công bằng hơn.
VCCI và cộng đồng doanh nghiệp cũng đang đề xuất nhiều giải pháp nhằm bảo vệ người kinh doanh nhỏ lẻ. Điển hình là việc minh bạch hóa hợp đồng giữa sàn và người bán. Hợp đồng hợp tác phải công bằng, tránh tình trạng áp đặt, thay đổi chính sách một chiều. Phải hạn chế độc quyền của sàn TMĐT. Các nền tảng phải đảm bảo môi trường cạnh tranh công bằng, không ưu tiên sản phẩm của chính họ hoặc của các đối tác lớn.
Bên cạnh đó, cần có hệ thống khiếu nại và xử lý tranh chấp rõ ràng, giúp người bán nhỏ được bảo vệ quyền lợi. Đồng thời, hạn chế việc sàn TMĐT sử dụng dữ liệu của người bán vào mục đích cạnh tranh không lành mạnh.
Giới chuyên gia kỳ vọng, những đề xuất này nếu được thực hiện nghiêm túc sẽ giúp tạo ra một sân chơi TMĐT công bằng hơn, giúp các doanh nghiệp nhỏ có thể tồn tại và phát triển bền vững.
Hiện nay, nhiều quy định dù có nhưng vẫn bị "vô hiệu hóa" do thiếu chế tài xử lý. Nói như chuyên gia kinh tế Nguyễn Văn Dũng, nếu không có cơ chế giám sát hiệu quả thì Luật cũng chỉ là một bộ khung rỗng. Vị chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần tham khảo mô hình từ EU – nơi họ đã áp dụng luật chống độc quyền trên nền tảng số, yêu cầu các sàn TMĐT phải minh bạch thuật toán hiển thị sản phẩm và có trách nhiệm giải trình khi có khiếu nại.
“Bên cạnh vai trò của Nhà nước, sự tham gia của các tổ chức như VCCI, hiệp hội doanh nghiệp là rất cần thiết. Chỉ khi có giám sát độc lập, các chính sách bảo vệ người bán nhỏ lẻ mới thực sự đi vào cuộc sống”, vị chuyên gia chia sẻ.
Công bằng để nói, người tiêu dùng cần được bảo vệ, nhưng người bán nhỏ lẻ cũng vậy. Họ là những người góp phần tạo nên sự sôi động của thị trường TMĐT, mang đến sự đa dạng về sản phẩm và dịch vụ. Nếu không có cơ chế bảo vệ phù hợp, TMĐT sẽ trở thành "sân chơi" của các ông lớn, còn những người kinh doanh nhỏ lẻ sẽ mãi là những người thua cuộc.
Dự thảo Luật TMĐT mới là cơ hội để thay đổi thực trạng này. Nhưng nếu không có quyết tâm thực thi, thì dù luật có sửa đổi thế nào, người bán nhỏ lẻ vẫn sẽ chỉ là những "con tốt thí" trên bàn cờ TMĐT. Và đến một ngày, khi những người kinh doanh nhỏ rời bỏ sàn, chúng ta mới nhận ra rằng, chính họ mới là những người tạo nên giá trị thực sự cho hệ sinh thái thương mại điện tử.
