Tisco "chờ" đến bao giờ?

Chấm dứt tình trạng “đắp chiếu” vô lý kéo dài, tạo cơ hội để nhà đầu tư mua lại phần vốn nhà nước để tái khởi động dự án mở rộng giai đoạn 2 nhà máy gang thép Thái Nguyên (Tisco II) …là những mong mỏi từ ban lãnh đạo và tập thể người lao động của Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên hiện nay.

Mỗi ngày "gánh" lãi 1 tỷ đồng

Khởi động từ năm 2007, dự án Tisco II có Tổng mức đầu tư ban đầu là 3.843 tỷ đồng, được chia thành 2 gói thầu, trong đó gói thầu chính là EPC dây chuyền công nghệ luyện kim có giá trị 160,9 triệu USD, được thực hiện bởi nhà thầu là Tập đoàn Xây lắp Luyện kim Trung Quốc.

Tuy nhiên, sau khi ký hợp đồng, do bối cảnh chung khi đó là giá nguyên vật liệu đầu vào tăng quá cao dẫn đến nếu duy trì hợp đồng như cũ thì không khả thi,vì vậy đến tháng 5/2013, Tisco nâng mức TMĐT lên hơn 8.100 tỷ đồng, tăng hơn 4.200 tỷ đồng với thời gian thực hiện đến hết năm 2014. Sau thời điểm này, do một số nguyên nhân khiến chưa thể sắp xếp nguồn vốn nên dự án giậm chân tại chỗ cho đến nay.

Hiện tại, 93% thiết bị đã ở công trường nhưng cả ba hợp phần của dự án vẫn dang dở, khiến một số thiết bị đã lắp đặt ngoài trời bị xuống cấp sau một thời gian dài dầm mưa dãi nắng. Mặt khác, hợp đồng EPC ký giữa Tisco và MCC đến nay cũng phát sinh thêm nhiều vướng mắc chưa thể giải quyết dứt điểm do gặp khó khăn về cơ chế.

Theo tính toán, mỗi ngày dự án Tisco - II phát sinh khoản lãi ngân hàng hơn một tỷ đồng, càng để kéo dài lâu, thiệt hại càng lớn. 

Được biết, dự án mở rộng Nhà máy Gang thép Thái Nguyên cũng làm nóng nghị trường Quốc hội. Bản tổng hợp ý kiến kiến nghị cử tri phục vụ cho kỳ họp Quốc hội đang diễn ra có ý kiến lo ngại của cử tri tỉnh Long An khi hiện nay TISCO đang lâm vào tình trạng khó khăn, mất cân đối tài chính nghiêm trọng, phần lớn do mắc kẹt tại dự án mở rộng giai đoạn 2 Gang thép Thái Nguyên, với chi phí đầu tư hơn 5.000 tỷ đồng.

"Dự án được triển khai từ năm 2007 cho đến nay nhưng vẫn không hoạt động làm ảnh hưởng tiêu cực đến thực hiện sản xuất kinh doanh của công ty và tư tưởng người lao động. Đề nghị sớm làm rõ trách nhiệm và xử lý các tổ chức, cá nhân gây thua lỗ, thất thoát vốn đầu tư. Quá trình xử lý cần công khai cho người dân giám sát", cử tri bức xúc.

Trước những băn khoăn này, Bộ Công Thương cho hay, Dự án mở rộng sản xuất dự án mở rộng giai đoạn 2 Gang thép Thái Nguyên gồm 02 hợp phần là Hạng mục Công trình khai thác và nhà máy tuyển rửa quặng sắt mỏ Tiến Bộ và Hạng mục Dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá. Dự án khởi công vào 29/9/2007.

Trong đó, Hạng mục Công trình khai thác và nhà máy tuyển rửa quặng sắt mỏ Tiến Bộ đã chính thức bàn giao đưa vào sản xuất từ tháng 7/2014, chậm tiến độ so với phê duyệt ban đầu là 11 tháng. Công trình hoạt động ổn định đạt 100% công suất thiết kế.

Đối với Hạng mục Dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá, do gặp khó khăn trong việc thu xếp nguồn vốn, nên phải kéo dài, dẫn đến tổng mức đầu tư tăng cao và dự án tạm dừng thi công từ năm 2012. Mặt khác, Hợp đồng EPC ký kết giữa Chủ đầu tư TISCO và Tổng thầu MCC của Trung Quốc đã phát sinh nhiều vướng mắc đến nay vẫn chưa giải quyết được.

Theo Bộ Công Thương, thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Chính phủ, năm 2017, Thanh tra Chính phủ đã ban hành Quyết định thanh tra toàn diện Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 nhà máy Gang thép Thái Nguyên.

Ngày 14/2/2019, Thanh tra Chính phủ đã ban hành Kết luận Thanh tra, trong đó nêu ra nhiều vi phạm, sai phạm của các cá nhân, tập thể trong quá trình triển khai Dự án và kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những vi phạm có dấu hiện hình sự.

Tiếp đó, ngày 20/4/2019, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) cho biết đang khẩn trương điều tra xác minh 4 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - TISCO.

Căn cứ tài liệu thu thập được, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội “Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng” và tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra tại Dự án này.

Cơ quan điều tra đồng thời tống đạt quyết định khởi tố bị can, thực hiện lệnh bắt tạm giam 5 bị can: Mai Văn Tinh - cựu Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty thép Việt Nam; Đậu Văn Hùng - cựu Tổng Giám đốc Tổng công ty thép Việt Nam; Trần Trọng Mừng - cựu tổng giám đốc TISCO; Trần Văn Khâm - cựu Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc TISCO; Ngô Sỹ Hán - cựu Phó Tổng giám đốc, Trưởng ban Quản lý dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - TISCO.

"Hiện Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đang tập trung lực lượng, tiến hành phân loại, nghiên cứu các hồ sơ tài liệu thu giữ được để điều tra mở rộng vụ án và xác minh thu hồi tài sản bị thiệt hại", Bộ Công Thương cho hay.

Tuy nhiên, do dự án nằm "đắp chiếu" đã lâu khiến Tisco dường như rơi vào khủng hoảng khi phải gánh núi nợ với chi phí lãi vay. Cùng với đó là sự xuống cấp của một bộ phận thiết bị do phơi mưa nắng. Việc tìm ra “lối thoát” cho Tisco - II là mong mỏi của không chỉ của cán bộ, công nhân viên Tisco, mà còn là trăn trở của tất cả những ai quan tâm đến “con chim đầu đàn” một thời của ngành gang thép Việt Nam. Để giải quyết được vấn đề tồn đọng nêu trên, không còn cách nào khác là buộc phải thoái vốn nhà nước tại Tisco càng sớm càng tốt.

Cơ hội hồi sinh

Việc nhanh chóng thoái vốn nhà nước tại Tisco sẽ là tiền đề để triển khai các nhiệm vụ khác như đàm phán giải quyết dứt điểm những vướng mắc trong hợp đồng EPC với MCC một cách nhanh nhất theo phương thức của hai doanh nghiệp (DN) tư nhân với nhau; thúc đẩy tiến trình tái cơ cấu doanh nghiệp, nhất là giúp tăng vốn điều lệ để triển khai dự án Tisco - II và bổ sung vốn cho sản xuất, kinh doanh.

Bởi thực tế hiện nay, khi Tisco vẫn là doanh nghiệp nhà nước nắm cổ phần chi phối, bất kỳ một quyết định quan trọng nào trong việc đàm phán với MCC, theo quy định đều phải trình các cấp có thẩm quyền cho ý kiến, chính vì vậy khiến thời gian phê duyệt bị kéo dài, dẫn đến khi hoàn thành các thủ tục, ra được quyết định triển khai, thì lại lỡ mất cơ hội.

Trả lời báo chí, đại diện ban lãnh đạo của Tisco, thực tế này nếu cứ kéo dài sẽ làm trầm trọng thêm tình hình của doanh nghiệp. Đây là điều hết sức bất cập, vì theo vị đại diện này cơ hội để Tisco cho dự án này hồi sinh không hề đóng mà trái lại đang mở ra trước mắt. Đó là nếu cấp thẩm quyền cho phép thoái vốn nhà nước thì một khi có những nhà đầu tư đủ tiềm lực, khả năng và tâm huyết tiếp nhận dự án thì chắc chắn cơ hội phát triển sẽ rộng mở.

Mong muốn này thực ra có tính khả thi rất cao vì mới đây trên phương án thoái vốn do Tổng công ty Thép Việt Nam đề xuất, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước đã trình Thủ tướng Chính phủ xin ý kiến các bộ ngành.

Nếu phương án này được thông qua, đây sẽ là cơ hội “hồi sinh” cho Tisco, giúp trút bỏ được những gánh nặng của dự án mở rộng Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn II (Tisco - II) đè nặng nhiều năm nay.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng dự án nếu được khởi động lại thì khả năng thành công là rất cao vì thực tế hiện nay phần lớn máy móc vẫn được bảo quản cẩn thận. Mặt khác, những bộ phận quan trọng bậc nhất như thiết bị điều khiển vẫn chưa được nhà thầu chuyển giao, nên việc vận hành nhà máy sẽ không phát sinh thêm nhiều chi phí mà vẫn đảm bảo hiệu quả.

Có thể thấy, việc nhanh chóng thoái vốn nhà nước khỏi Tisco và quyết liệt triển khai các giải pháp của đề án xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành công thương sẽ là nút thắt đầu tiên cần tháo gỡ, tạo điều kiện về cơ chế tự chủ và vốn để giải quyết những tồn đọng khác của dự án Tisco - II.

Theo báo cáo tài chính hợp nhất đến quý III-2019, doanh nghiệp này đang nỗ lực trả một phần nợ gốc và lãi vay ngân hàng, dù khoản vay vẫn còn khá lớn. Lũy kế chín tháng năm nay, Tisco đã giảm dư nợ gốc vay ngân hàng hơn 750 tỷ đồng, tổng doanh thu chín tháng đạt gần 8.900 tỷ đồng, lợi nhuận đạt hơn 57 tỷ đồng, nộp ngân sách nhà nước gần 145 tỷ đồng.