Tống cựu nghinh tân trâu vàng gõ cửa

HÙNG CƯỜNG• 12/02/2021 12:01

Canh Tý qua đi Tân Sửu đến, sức xuân phơi phới lan tỏa bốn phương, nhìn vận nước đang lên chúng ta có dự cảm tốt lành về một năm mở ra vận hội mới, giúp Việt Nam có một vị thế mới.

Trâu đứng thứ hai trong mười hai con giáp và là con vật đứng đầu trong lục súc thân thuộc với con người. Việc xếp trâu ở trên các con vật linh thiêng như rồng, hay uy phong như hổ cho thấy dân gian coi trọng con trâu đến mức nào!

Linh vật gắn bó với đời sống con người

Từ xa xưa, trâu đã gắn bó mật thiết với đời sống nông thôn và là hiện thân của nền văn minh lúa nước. Hình ảnh con trâu gắn liền với hạnh phúc trong lao động, khí thế tươi vui phấn khởi và cuộc sống xum vầy no đủ.

Trâu đồng hành với đời người từ nhỏ đến lớn. Trong nôi chúng ta được nghe hát ru “Thằng Cuội ngồi gốc cây đa/Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời…”. Không ai biết hình ảnh mục đồng thổi sáo từ đời thường đã bước vào tranh dân gian Đông Hồ từ bao giờ, nhưng ai cũng nhớ thủa chăn trâu cắt cỏ với những buổi chiều vắt vẻo trên lưng trâu. Đến khi trưởng thành phải biết “Trai thì cày ruộng khiển trâu/Gái thì phải biết bổ cau têm trầu”. Rồi khi lập gia đình, con trâu còn là một thành viên trong nhà: “Trên đồng cạn, dưới đồng sâu/Chồng cày vợ cấy con trâu đi bừa”. Người Việt thậm chí coi trâu như bầu bạn, cùng chung lưng đấu cật chia ngọt sẻ bùi, cùng làm cùng hưởng thành quả: “Trâu ơi ta bảo trâu này/Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta…”.

Điều thú vị là dù làm nông nghiệp, kinh nghiệm đầu tư trong dân gian cũng được hình thành rất sớm, nó gắn liền với con trâu: “Muốn giàu nuôi trâu nái/Muốn lụn bại thì nuôi bồ câu” hay “Nhịn thuốc mua trâu, nhịn trầu mua ruộng”.

Hiện thân của no ấm, yên bình

Là con vật hiền lành, chăm chỉ, khỏe mạnh nhưng trâu hoàn toàn không phải là kẻ “hữu dũng vô mưu”. Người xưa đặt tên cho hai chòm sao sáng nhất là sao Ngưu và sao Đẩu với ý nghĩa trí tuệ trác việt và minh triết. Trâu cũng có trí nhớ tốt:“Lạc nhà nắm đuôi chó/ Lạc ngõ nắm đuôi trâu".

Trâu cũng là hiện thân của no ấm, yên bình. Trâu kéo cày trên đồng ruộng, trâu đủng đỉnh gặm cỏ trên cánh đồng xanh mơn mởn, trâu nằm nhai rơm sau những giờ làm lụng vất vả hay đàn trâu no cỏ thong thả bước về trên chiền đê... là hình ảnh quen thuộc, gợi cảnh sắc thanh bình ở mỗi vùng quê Việt Nam.

Con Trâu cũng được coi là tượng trưng cho sự tốt lành, người xưa quan niệm: mơ trâu vàng đến nhà là báo hiệu phú quý, mơ cưỡi trâu vào thành là có hỉ sự, mơ trâu sinh nghé là tâm thành ý nguyện. Người tuổi Sửu là người sớm có tư chất thủ lĩnh, giàu sức sáng tạo, sống trách nhiệm, có lập trường vững chắc và mục tiêu rõ ràng. Đây cũng là người mang lại sự yên tâm, an toàn, vững chắc trước phong ba bão táp.

Chuyện đất, chuyện trâu

Con trâu được xếp ngang hàng với những thứ quý giá nhất. Người Việt coi trọng việc nhà cửa một thì coi trọng việc mua trâu mười. Coi “tấc đất” là “tấc vàng”, phải“an cư” mới “lạc nghiệp” thì cũng coi con trâu là một gia sản lớn: “Con trâu là đầu cơ nghiệp”. Người nông dân coi “tậu trâu, cưới vợ, làm nhà” là ba việc quan trọng nhất đời người, còn tầng lớp địa chủ phú hộ thì lấy “lắm ruộng nhiều trâu” làm thước đo cho mức độ giàu có, hơn người: “Nhà tao chín đụn mười trâu - Lại thêm ao cá bắc cầu rửa chân”.

Trên phương diện quốc gia, các triều đại đều rất coi trọng điền (ruộng) và trâu. Triều Lý đã lần đầu tiên ban hành chính sách trọng nông, khuyến nông, trong đó có nhiều ấn phong nhắc nhở toàn dân: Trâu là con vật quan trọng cho việc cày cấy, lợi cho người. Từ nay cấm không được giết trâu ăn thịt. Ai làm trái thì trị tội.

Cũng từ triều Lý, hàng năm đều làm Lễ tịch điền. Sau Lễ tế Thần nông, đích thân nhà Vua sẽ đánh trâu đi cày. Sau Vua sẽ đến các hoàng tử và quan triều đình, cuối cùng là các vị kỳ lão hương thôn. Đây là nghi lễ khai xuân trang trọng bậc nhất, chỉ những người có chức cao bổng hậu mới được tham dự. Sau Lễ tịch điền, toàn dân sẽ bước vào mùa sản xuất mới với khí thế tưng bừng phấn khởi.

Hình ảnh con trâu trải dài trên khắp dải đất hình chữ S. Từ tiếng tù và trên dẻo cao đến mõ trâu dưới đồng bằng. Ra đến các hải đảo như Phú Quốc, trâu cũng theo người khai khẩn đất hoang với sự tích ra đời Dinh Bà còn lưu truyền đến hôm nay.

Chúng ta bước vào sang 2021 với khí thế mới cùng niềm tin mãnh liệt về một tương lai mới, vận hội mới sẽ được mở ra, một năm Trâu vàng gõ cửa.