TS Vũ Tiến Lộc: CPTPP là cơ hội nhưng cũng là sức ép để cải cách

Đây là một trong những thách thức đối với Việt Nam được TS Vũ Tiến Lộc Chủ tịch VCCI chỉ ra tại Hội thảo Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với chủ đề các cam kết cơ bản – Những lưu ý cho doanh nghiệp do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phối hợp cùng Bộ Công Thương tổ chức sáng ngày 22/5.

TS. Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch VCCI cho rằng CPTPP là cơ hội nhưng cũng là sức ép để cải cách.

Theo TS Vũ Tiến Lộc, ngày 8/3/2018, Việt Nam cùng 10 đối tác khác ở hai bờ Thái Bình Dương đã ký Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (TPP). Đây được xem như lựa chọn không thể tốt hơn cho khối các nước thành viên còn lại của Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), sau khi Hoa Kỳ quyết định rút khỏi Hiệp định này.

Với riêng Việt Nam, trong bối cảnh phải chờ đợi tương lai bất định của TPP, CPTPP cho phép Việt Nam có thêm 3 FTA mới với Canada, Mexico, Peru và 7 FTA nâng cấp với các đối tác còn lại. Bằng bước đi CPTPP này, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tiến trình hội nhập sâu hơn với các thị trường ưu tiên, đặc biệt là mở ra cho Việt Nam những cánh cửa quan trọng vào thị trường châu Mỹ đầy tiềm năng.

Những thay đổi lớn

Mặc dù, CPTPP không có Hoa Kỳ, nhiều nội dung cam kết đã thay đổi so với TPP trước kia, sự thay đổi này, không chỉ dừng lại ở những quy định về điều kiện có hiệu lực của Hiệp định hay ở một nhóm nhỏ khoảng 20 các cam kết tạm hoãn thực thi.

Theo TS. Vũ Tiến Lộc, không có Hoa Kỳ, bàn cờ lợi ích đã chuyển hướng. Lợi ích xuất khẩu lớn mà Việt Nam kỳ vọng ở thị trường này đã không còn, cơ hội lại chuyển hướng sang các thị trường khác mà Việt nam chưa hẳn đã quen thuộc nhưng rất có thể nhiều tiềm năng. Cùng với cơ hội là những thách thức cạnh tranh mới, bởi xuất khẩu Việt Nam chuyển hướng, xuất khẩu của các nước khác trong CPTPP cũng như vậy. Tiếp sau sự thay đổi về thị trường mục tiêu, những tác động của Hiệp định đối với từng nhóm doanh nghiệp Việt Nam trong các lĩnh vực khác nhau cũng thay đổi.

Trong TPP, Việt Nam nói nhiều tới cơ hội xuất khẩu của ngành dệt may, giày dép, nông sản ở thị trường lớn Hoa Kỳ. Còn trong CPTPP, những cái tên tiềm năng khác lại được nêu hàng đầu, như thực phẩm, đồ uống, thuốc lá….

Ngoài ra, trong các lĩnh vực khác như dịch vụ, đầu tư, mua sắm công…, mặc dù thay đổi có thể không lớn như trong xuất khẩu, nhưng cũng là đáng kể.

“Chúng ta đã từng kỳ vọng TPP như một cú hích quan trọng để thu hút đầu tư từ Hoa Kỳ hoặc từ các đối tác khác phục vụ sản xuất xuất khẩu sang thị trường này”, TS. Vũ Tiến Lộc cho biết.

Với CPTPP không Hoa Kỳ, dòng chảy đầu tư, dịch chuyển dịch vụ cũng sẽ thay đổi. Tất cả những điều này khiến những gì mà các doanh nghiệp từng dự liệu, nếu có, từ TPP, đã không còn như vậy với CPTPP. Mặc dù các cam kết có thể vẫn như vậy, nhưng trọng tâm và lợi ích của doanh nghiệp ở các cam kết của mỗi thị trường cũng đã thay đổi.

Vì vậy TS Vũ Tiến Lộc kỳ vọng: “Việc phổ biến tuyên truyền các nội dung cam kết của CPTPP, cùng với những tác động và thay đổi của CPTPP trong bối cảnh mới là rất cần thiết để các doanh nghiệp hoạch định tốt hơn mục tiêu kinh doanh của mình ở và với các thị trường”.

Thách thức cũng lớn không kém

Nhiều thách thức từ CPTPP đối với doanh nghiệp đã được TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI chỉ ra tại Hội thảo Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với chủ đề các cam kết cơ bản – Những lưu ý cho doanh nghiệp.

Chỉ ra một trong những thách thức mà Việt Nam có thể gặp phải, TS. Vũ Tiến Lộc cho rằng, đó là làm thế nào để cả các cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp cùng vào cuộc, để cả hệ thống cải cách một cách thực chất, toàn diện và hiệu quả.

Nhìn từ góc độ thể chế, CPTPP đã tạm hoãn một số nghĩa vụ phức tạp trong TPP, đặc biệt trong một số khía cạnh về sở hữu trí tuệ, tranh chấp Nhà nước – nhà đầu tư nước ngoài… Điều này chắc chắn sẽ giúp Việt Nam và các nước có thêm thời gian điều chỉnh và thích ứng ở các lĩnh vực liên quan. Tuy vậy, trong tổng thể, những đòi hỏi về cải cách thể chế từ CPTPP – một Hiệp định “toàn diện” và “tiến bộ” - hầu như không bị ảnh hưởng. Theo đó, áp lực cho việc sửa đổi, cải cách thể chế kinh tế đối với Việt Nam cũng không đổi.

“Không phải không có ý kiến quan ngại về việc các lợi ích xuất khẩu giảm sút có thể làm giảm sút động lực để cải cách và thay đổi. Tin mừng là động lực của cải cách thể chế từ CPTPP có thể từ chính các lợi ích mà cải cách thể chế mang lại, nhóm lợi ích được đánh giá là lớn nhiều lợi ích thuế quan”, TS. Vũ Tiến Lộc phân tích.

 Theo một nghiên cứu của Nhật Bản, đối với trường hợp của Việt Nam, những lợi ích từ thuế quan trong CPTPP chỉ giúp GDP của chúng ta tăng 1.1%, chưa bằng 1/6 lợi ích mà TPP hứa hẹn; nhưng lợi ích từ cải cách thể chế, chỉ xét về các hàng rào phi thuế mà CPTPP mang lại cho GDP Việt Nam gần như bằng với TPP, giúp GDP tăng khoảng 10%.

“CPTPP là cơ hội, cũng là sức ép, là tiêu chuẩn để chúng ta cải cách vì lợi ích và nhu cầu của chính mình”, TS. Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh.

Chính vì vậy, Chủ tịch VCCI cho rằng, thách thức trong thực thi CPTPP không hề nhỏ so với thực thi TPP và tất nhiên là lớn hơn nhiều so với với các Hiệp định thương mại tự do trước đây.

Chỉ ra những thách thức đang đặt ra đối với các doanh nghiệp, TS. Vũ Tiến Lộc cho rằng đó là thách thức trong việc tận dụng các cơ hội từ CPTPP. Quá trình thực hiện các Hiệp định thương mại tự do đang có của chúng ta cho thấy khá rõ điều này. Đơn cử như tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan trung bình của các Hiệp định hiện chỉ xấp xỉ 30-40%, đó là chưa kể tới thực tế là trong số tận dụng được đó, rất ít các doanh nghiệp không có vốn đầu tư nước ngoài. Thách thức lớn hơn, riêng có của CPTPP, là thách thức mà ở đó doanh nghiệp phải chủ động tham gia của các cơ quan Nhà nước kiến tạo hệ thống thể chế pháp luật về môi trường kinh doanh sao cho vừa tuân thủ CPTPP, vừa tận dụng được không gian chính sách còn lại để phục vụ tốt nhất lợi ích của doanh nghiệp trong nước.

“Tôi cho rằng trong một chừng mực nhất định, thách thức này cũng đặt ra đối với các cơ quan Nhà nước liên quan: phải có quyết tâm tổ chức thực thi thuận lợi và thông suốt, để doanh nghiệp có thể tận dụng tối đa các cơ hội thị trường; và phải minh bạch, tham vấn cùng doanh nghiệp trong quá trình rà soát pháp luật, nội luật hóa và thực thi các cam kết CPTPP một cách thích hợp”, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.

Với vai trò là đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, trong quá trình đàm phán TPP hơn 5 năm và sau đó là một năm đàm phán CPTPP, VCCI đã là đầu mối tích cực và hiệu quả để thông tin cho doanh nghiệp cũng tập hợp ý kiến doanh nghiệp, xây dựng các khuyến nghị với Đảng, Nhà nước và Đoàn đàm phán các phương án đàm phán thích hợp.

Cũng theo TS Vũ Tiến Lộc: "Trong quá trình thực thi CPTPP, chúng tôi sẽ tiếp tục là đầu mối cho các nỗ lực hỗ trợ doanh nghiệp tìm hiểu các cam kết và tận dụng hiệu quả các cơ hội từ CPTPP, chuẩn bị và xử lý thích hợp những thách thức từ Hiệp định này".