Gửi bình luận
Hội nhập kinh tế quốc tế được xem là một tiến trình không thể đảo ngược. Một thách thức lớn đặt ra cho bất kỳ một quốc gia nào là làm thế nào để duy trì được sự tự chủ và tự cường trong quá trình đó.
Một nền kinh tế tự chủ và tự cường là một nền kinh tế có khả năng tự duy trì hoạt động của nền kinh tế mà không quá phụ thuộc vào các quốc gia khác và/hoặc các điều kiện bên ngoài. Điều này liên quan đến quyền và khả năng kiểm soát các tài nguyên, các lĩnh vực cơ bản như sản xuất, thương mại và tài chính của quốc gia.
Trong nền kinh tế tự chủ và tự cường, Chính phủ có khả năng tự đưa ra những chính sách kinh tế nhằm theo đuổi những mục tiêu phát triển và bảo vệ những lợi ích của quốc gia mình mà không bị chi phối và/hoặc can thiệp quá nhiều từ bên ngoài.
Một chỉ dấu rất quan trọng phản ánh mức độ độc lập của một nền kinh tế là khả năng chống chịu những cú sốc từ bên ngoài. Bởi vì, điều này cho phép Chính phủ có nhiều dư địa ban hành các chính sách theo đuổi những lợi ích dài hạn của quốc gia, trong khi vẫn nâng cao mức độ hội nhập quốc tế.
Việt Nam hiện được xem là một nền kinh tế hội nhập rất cao (tổng kim ngạch thương mại gần gấp đôi GDP), nhưng lại phụ thuộc quá nhiều vào bên ngoài về đầu tư, thương mại (khối FDI chiếm 72% tổng kim ngạch thương mại). Đặc biệt, sự phụ này còn đáng lo ngại hơn khi phụ thuộc khá nhiều vào hai thị trường đối nghịch nhau (nhập khẩu từ Trung Quốc và xuất khẩu sang Mỹ).
Để có được một nền kinh tế tự chủ và tự cường, về cơ bản, một quốc gia cần có những điều kiện và những nỗ lực như sau:
Thứ nhất, sở hữu các nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào. Tuy nhiên, điều kiện này mang tính chất may mắn tự nhiên hơn là nỗ lực chính sách. Các quốc gia có đất đai rộng lớn, phì nhiêu, giàu khoáng sản và cả nhân lực dồi dào thường dễ dàng có được sự tự chủ, sức chống chịu với những cú sốc từ bên ngoài hơn. Việt Nam cũng được xem là có được điều kiện này khi có nền nông nghiệp tốt tự đảm bảo nguồn cung lương thực, góp phần giảm sức ép lạm phát.
Thứ hai, sở hữu năng lực sản xuất mạnh mẽ nhờ nền công nghệ tiên tiến và đa lĩnh vực. Sở hữu công nghệ tiên tiến là điều kiện tiên quyết để có vai trò và vị trí cao trong các chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng mang tính liên kết cao, việc có vị trí quan trọng trong các chuỗi cung ứng là sự đảm bảo cho quyền mặc cả, tham gia, và thu được các lợi ích kinh tế và cơ hội tăng trưởng.
Thứ ba, để có được nền công nghệ tiên tiến, đòi hỏi một nền giáo dục hướng tới việc tạo kỹ năng cho lực lượng lao động; một nền khoa học thực sự mạnh mẽ; một chiến lược thương mại và công nghiệp có chủ đích là học tập, nhận chuyển giao và tiếp thu công nghệ từ bên ngoài.
Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc là những ví dụ điển hình về những nỗ lực xây dựng năng lực sản xuất quốc gia dựa trên chiến lược hướng tới sở hữu công nghệ tiên tiến. Trong đó, Trung Quốc đã thành công trong lĩnh vực này với chiến lược “Made in China 2025”, chính sách thu hút “nghìn nhân tài”… Tuy nhiên, Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế trong lĩnh vực này.
Thứ tư, độc lập về tài chính giúp một quốc gia tự chủ trong việc ra các quyết định về tiền tệ, chi tiêu ngân sách hướng tới các lợi ích và mục tiêu tăng trưởng mong muốn của quốc gia, bất kể môi trường kinh tế toàn cầu như thế nào. Điều này đòi hỏi phải có sự kiểm soát tốt tình trạng nợ bên ngoài. Nợ quốc gia với bên ngoài thấp là yếu tố rất quan trọng giúp một quốc gia độc lập về tài chính. Nhật Bản dù có mức nợ/GDP rất cao, trên 230% GDP, so với mức 123% GDP của Mỹ trong năm 2024, nhưng phần lớn trong số đó là nợ trong nước. Do đó, Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) luôn có sự độc lập trong chính sách tiền tệ của mình.
Nền kinh tế tự chủ và tự cường, tự cường trong bối cảnh hội nhập có khả năng tự ra các quyết định và chính sách về sản xuất, thương mại, tài chính hướng tới những lợi ích của mình mà không quá lệ thuộc vào ảnh hưởng và sự can thiệp từ các nền kinh tế khác.
Muốn xây dựng thành công nền kinh tế tự chủ và tự cường, một quốc gia cần phải có chiến lược hướng tới việc sở hữu công nghệ tiên tiến và một lực lượng lao động có kỹ năng cao. Điều này là điều kiện tiên quyết để có vị trí chắc chắn trong các chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngoài ra, cần tiến tới giảm thiểu nợ bên ngoài để có nền tài chính và tiền tệ độc lập, cũng như có được chính sách vĩ mô độc lập.
Để xây dựng thành công một nền kinh tế thực sự tự chủ, tự lực, tự cường, Việt Nam phải có một chiến lược lớn nhằm sở hữu nền công nghệ tiên tiến. Điều này sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi tình trạng phụ thuộc quá nhiều vào bên ngoài.
