Từ ST25 ngẫm về bảo vệ và gìn giữ thương hiệu quốc gia (Kỳ 2)

Doanh nghiệp và cộng đồng mạng không nên tự mình và vội vàng nhận xét các vấn đề pháp lý, nhất là sở hữu trí tuệ quốc tế. Đây là lĩnh vực chuyên môn của giới Luật sư chuyên ngành. Ngay cả trong giới Luật sư trong chỉ có 1 phần là hiểu biết mà thôi.

Thực thể nhãn hiệu “Gạo ST25” thuộc phân loại nhãn hiệu Giống chứ không phải Sản phẩm của nó là Gạo. Người kinh doanh phân phối hay bán lẻ (trader, dealer, retailer…) sẽ không được cấp bảo hộ độc quyền, hoặc sẽ bị từ chối khi xảy ra tranh chấp sau này.

Vị thế pháp lý của Việt Nam ngày càng cao, và Gạo ST25 ít nhất đã đăng ký tại Việt Nam cho nên vị thế pháp lý là ‘tương đối’ vững, dĩ nhiên ông Hồ Quang Cua (và công ty của gia đình) cần nhanh chóng đăng ký tại Mỹ tức USPTO (nơi có uy tín pháp lý SHTT cao nhất thế giới).

Đại diện Cục SHTT Việt Nam cũng đã lên tiếng khẳng định điều này.

Tại thị trường trong nước, lĩnh vực bán lẻ gạo lâu nay hầu như ngoài tầm quản lý thị trường. Cho nên thương nhân bán lẻ ‘gạo ngon trộn với gạo thường’ sau một thời gian làm giết chết những thương hiệu gạo ngon một thời, ví dụ như Nàng Thơm Chợ Đào. Và điều tương tự đang xảy ra với Gạo ST24 và ST25 tại thị trường trong nước hiện nay.

Đồi với thị trường xuất khẩu tiêu biểu là Hoa Kỳ, cần có sự hợp tác chuyên nghiệp và bền vững giữa chủ thể thương hiệu và các doanh nghiệp khai mở thấu hiểu thị trường, có kinh nghiệm thị trường am hiểu luật pháp và tiềm lực tài chính mạnh mẽ…

Sự gắn kết thành công này không thể thiếu các nhà tư vấn chuyên nghiệp, am hiểu chiến lược kinh doanh, thương hiệu và luật kinh doanh sở hữu trí tuệ. 

Qua tiếp xúc một công ty rất mạnh về xuất khẩu nông sản nhưng quen kinh doanh hàng hoá xuất thô (commodity) và thiếu kinh nghiệm thương hiệu, doanh nghiệp này cũng đang hợp tác chiến lược với chủ thể Gạo ST24, 25, chúng tôi thấy rõ sự lúng túng của họ, ngay từ việc xây dựng thương hiệu, mà trong trường hợp này là ‘cấu trúc liên kết thương hiệu’.

Bởi vì bản thân doanh nghiệp là nhượng quyền giống lúa từ chủ nhà ST25 cho nên không thể sở hữu độc quyền tên giống lúa gạo ST25, vậy câu chuyện đặt ra là họ sẽ xây dựng thương hiệu như thế nào? Chúng ta chưa trả lời được nếu không có tham vấn từ những người có kinh nghiệm am hiểu chiến lược thương hiệu. 

Về phía quản lý nhà nước vẫn còn những điều bất cập. Cụ thể từ 2019 khi Gạo ST25 đoạt giải Gạo ngon Nhất thế giới cho đến nay thì vẫn chưa được xếp hạng hay bình chọn vào danh sách chính thức Thương hiệu Quốc gia.

Vì vậy các nhà quản lý cấp cao (Cục XTTM Bộ Công thương hay Bộ Nông nghiệp) không có một cơ sở chính sách hay pháp lý cũng như ngân sách để hỗ trợ thiết thực cho doanh nghiệp.

Chúng tôi biết khá rõ việc này vì nhận thức và phương pháp bình chọn của chương trình Thương hiệu Quốc gia còn bị bó hẹp bởi những tiêu chí bình chọn rất lạc hậu do chính cơ quan này thiết lập cách đầy hơn 15 năm, nghĩa là tự trói tay mình.

Đơn cử nếu cần chi vài nghìn USD để hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu Gạo ST25 tại Mỹ thì Cục XTTM không biết lấy từ nguồn nào, vì ST25 không nằm trong danh sách thương hiệu quốc gia.

(Còn nữa)