Gửi bình luận
USD là lõi quyết toán của thế giới, nơi mọi sợi chỉ tài chính đều rút về một lõi chỉ trung tâm Cục Dự trữ Liên bang Mỹ.
Các ngân hàng trung ương khắp nơi vẫn neo đồng nội tệ của họ vào USD. Điều này lý giải vì sao các biến động chính sách lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và sự lên xuống của đồng USD, vẫn có tác động sâu sắc đến chính sách tiền tệ của nhiều ngân hàng trung ương (NHTW) lẫn giá trị đồng nội tệ của nhiều quốc gia.
“Trong trật tự tài chính hiện nay, đồng USD chẳng khác nào một mạch máu âm thầm mà mọi huyết lưu kinh tế đều phải quy về. Nó không chỉ là phương tiện trao đổi, mà còn là biểu tượng của niềm tin và quyền lực. Ưu thế ấy là “đặc quyền xa xỉ” , một ân huệ mà lịch sử chưa từng dành cho quốc gia nào khác”, ông Nguyễn Minh Hạnh, Giám đốc Phân tích Chứng khoán SHS nhận định.
Theo SHS, hiện nay, hơn một nửa dự trữ ngoại hối toàn cầu vẫn nằm trong tay đồng USD khoảng 58% (năm 2024). Các đồng tiền khác như Euro, Yen, bảng Anh hay Nhân dân tệ của Trung Quốc chỉ chiếm phần nhỏ, chẳng khác gì những vì sao quanh mặt trăng rực rỡ. Từ đầu thế kỷ XXI đến nay, dẫu có lúc Mỹ bị chỉ trích hay thách thức, vai trò ấy vẫn gần như bất biến. Kể cả khi Hoa Kỳ phong tỏa dự trữ của Nga năm 2022 một hành động khiến nhiều nước phải giật mình dòng tiền thế giới vẫn chưa tìm được bến đỗ nào khả tín hơn. “Dù nhóm BRICS nói về việc tạo đồng tiền riêng, “phi đô la hóa” vẫn là chặng đường dài và khó, bởi ngay cả Ngân hàng Phát triển BRICS (BRICS Development Bank) hiện vẫn giao dịch chủ yếu bằng USD”, báo cáo "Thế đạo xoay vần" của SHS nêu.
Không chỉ trong kho dự trữ, đồng USD còn chi phối mọi mạch trao đổi và thanh toán quốc tế. Trên hệ thống SWIFT, khoảng 50% giao dịch vẫn dùng đồng bạc xanh; trong thị trường ngoại hối, đồng bạc xanh này xuất hiện ở 88% mọi cuộc mua bán, độc tôn suốt nhiều thập kỷ và chưa lay chuyển đáng kể. "USD là lõi quyết toán của thế giới, nơi mọi sợi chỉ tài chính đều rút về một lõi chỉ trung tâm Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Các ngân hàng trung ương khắp nơi vẫn neo đồng nội tệ của họ vào Mỹ kim, còn Fed, khi cần, chỉ cần mở “SWAP line” là dòng USD lại tràn sang các Quốc gia đồng minh như mạch nước cứu sinh". Nhờ đó, Hoa Kỳ có thể vay bằng đồng tiền của chính mình, hưởng lãi suất thấp và sức mạnh chế tài khổng lồ.
Cùng với sức mạnh của USD, trái phiếu Kho bạc Mỹ U.S. Treasuries UST) được gọi là "xương sống" của hệ thống tài chính toàn cầu. Tính đến quý I năm 2025, các nhà đầu tư nước ngoài đang nắm giữ khoảng 9 nghìn tỷ UST, tương đương 32% tổng lượng trái phiếu lưu hành. Tỷ lệ này từng đạt gần 50% vào năm 2014, rồi giảm dần khi nợ công Mỹ phình to và một số nước như Trung Quốc, Nga đã bán bớt trái phiếu. Nhưng ngay cả với mức 32% ấy, con số tuyệt đối vẫn khổng lồ tương đương khoảng 12% GDP toàn cầu.
Thị trường trái phiếu kho bạc Mỹ là thị trường nợ lớn và thanh khoản nhất thế giới, với khối lượng giao dịch mỗi ngày hơn 1 nghìn tỷ USD, trải rộng từ kỳ hạn 1 tháng đến 30 năm.
Quan điểm và các dữ liệu nêu trên rất đáng chú ý, trong bối cảnh Trung Quốc chủ trương “phi Dollar hóa” tách dần khỏi ảnh hưởng của đồng USD và tài sản Mỹ. Trong khi Nhật Bản trở thành "chủ nợ" nắm giữ trái phiếu Kho bạc Mỹ rất lớn khi bổ sung vào kho dự trữ quốc gia này hơn 1.000 tỷ USD UST - theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nhật Bản vào tháng 5/2025; thì Trung Quốc đã tái cơ cấu kho dự trữ ngoại hối khổng lồ hơn 3,1 nghìn tỷ USD của mình, theo hướng giảm tỷ trọng trái phiếu Mỹ và đa dạng hóa tài sản trong một thập kỷ qua.
Giá vàng thế giới tăng khoảng 26% vào năm 2024 và tiếp tục tăng khoảng 54% từ đầu năm 2025 đến nay (theo dữ liệu ngày 8 tháng 10 năm 2025), có tác động lực mua bền bỉ của các NHTW, trong đó có Trung Quốc. Số liệu của Bộ Tài chính Hoa Kỳ cho thấy lượng UST đứng tên Trung Quốc đại lục giảm liên tục từ đỉnh hơn 1,3 nghìn tỷ USD năm 2011 xuống chỉ còn khoảng 765 tỷ USD vào tháng 3 năm 2025.
Ngược lại, dự trữ vàng của Trung Quốc đã tăng từ khoảng 1.054 tấn năm 2015 lên hơn 2.298 tấn vào quý II/2025, tức tăng gấp đôi trong vòng mười năm, và hiện thuộc hàng lớn nhất thế giới. Theo giá thị trường, vàng chiếm khoảng 5% tổng dự trữ ngoại hối Trung Quốc, và PBoC vẫn tiếp tục mua thêm hàng trăm tấn mỗi năm. Tổng dự trữ ngoại hối của Trung Quốc vẫn ổn định quanh 3 nghìn tỷ USD, và phần lớn vẫn là tài sản định giá bằng USD.
“Xu thế ấy không chỉ riêng Trung Quốc. Toàn cầu đang chứng kiến sự trở lại của vàng như thể “đồng tiền cuối cùng”. Năm 2024, tỷ trọng vàng trong dự trữ ngoại hối thế giới đã lên đến 18%, cao nhất trong ba thập niên, và lần đầu tiên giá trị vàng các NHTW nắm giữ vượt tổng giá trị UST mà họ nắm giữ. Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, và Trung Quốc là ba trong số những người mua vàng lớn nhất họ cùng chia sẻ một nỗi lo: rủi ro địa chính trị và sức chi phối của đồng USD và hơn nữa: Vàng là thứ đứng ngoài đòn trừng phạt SWIFT”, ông Nguyễn Minh Hạnh nhận định.
Tuy nhiên đến nay, tham vọng “quốc tế hóa” đồng Nhân dân tệ (RMB, hay CNY) của Trung Quốc vẫn chưa thành. Trong tài chính quốc tế, RMB mới chiếm khoảng 2% dự trữ ngoại hối toàn cầu, 23% thanh toán quốc tế, và 7% giao dịch ngoại hối - Tất cả đều thua xa sức nặng thương mại và sản lượng kinh tế của Trung Quốc.
Dù nền tảng, quyền lực và vị thế của đồng USD trong trật tự tài chính thế giới đến hiện nay chưa thay đổi, song lại cũng đã có nhiều tín hiệu cảnh báo đồng USD về mối nguy giảm giá - rạn nứt sức mạnh niềm tin, vốn là thước đo tài sản quan trọng nhất của đồng tiền "đặc quyền" này.
Trong kỷ nguyên số, một “đường ống” mới - một cơ chế dẫn vốn ra thế giới, vừa nuôi sống thương mại, vừa lan tỏa ảnh hưởng như từng có với đồng bạc xanh, lại đang được hình thành. Đó chính là Stablecoin - phiên bản kỹ thuật số của USD, hay nói cách khác, một hình thức “Token hóa” T-bill - Trái phiếu Kho bạc, với Kho bạc Mỹ nay được biến thành token lưu thông toàn cầu trên blockchain.
Cơ chế lưu thông, theo ông Hạnh phân tích, stablecoin USD như USDT (Tether) hay USDC (Circle) được bảo chứng hoàn toàn bằng tài sản dự trữ an toàn, chủ yếu là trái phiếu kho bạc Mỹ ngắn hạn (Tbills) cùng tiền mặt. Khi người dùng nạp USD vào sàn hoặc ví, nhà phát hành nhận số tiền đó, đúc (mint) lượng token tương ứng, rồi dùng toàn bộ USD thu được để mua T-bills hoặc các công cụ thị trường tiền tệ có cùng độ an toàn. Như vậy, mỗi USDT hay USDC đang lưu hành đều được “chống lưng” bởi một phần trái phiếu Mỹ trong kho dự trữ của họ một T-bill được hóa thân thành token. Hiện nay, hai đồng stablecoin lớn nhất USDT và USDC đã trở thành những người mua T-bill khổng lồ. Các chính sách của Mỹ theo đó cũng nhanh chóng được đặt ra, Luật hóa, với mục tiêu nhằm “củng cố vị thế toàn cầu của đồng USD ở dạng kỹ thuật số".
Thực tế, sự trỗi dậy của stablecoin không làm suy yếu vai trò đồng Mỹ kim, mà ngược lại, củng cố thêm sức lan tỏa của nó. Người dùng crypto, cuối cùng vẫn chọn nắm USDT hoặc USDC, tức là vẫn nắm giữ tài sản định danh bằng USD. Thế giới kỹ thuật số, tưởng chừng thoát khỏi hệ thống tài chính truyền thống, rốt cuộc lại trở thành vành đai mới của đồng USD. Bộ trưởng Tài chính Mỹ năm 2025 từng nói: “Vốn hóa stablecoin Mỹ có thể đạt hai nghìn tỷ USD vào năm 2028, và còn có thể vượt xa hơn thế".
Mước Mỹ muốn đưa đồng USD bước vào thời đại số, mở rộng biên giới quyền lực của nó đến tận không gian blockchain. Trong kỷ nguyên số hóa, Stablecoin đang đem đồng USD đến những nơi ngân hàng truyền thống không chạm tới những thị trường mới, những nền kinh tế bất ổn, những con người muốn giữ giá trị trong đồng tiền mạnh nhất. Đây đang là phép thử duy trì vị thế trung tâm của đồng USD.
Như vậy, khi không/ hoặc chưa có sự thay đổi nào đáng kể trong trật tự tài chính thế giới, với hầu hết các NHTW khắp nơi vẫn neo đồng nội tệ của họ vào USD - theo SHS, thì chính sách tiền tệ độc lập của nhiều quốc gia, vẫn sẽ còn phải "nương" đồng tiền neo của hệ thống tài chính và vẫn đang là đơn vị dự trữ trung tâm của toàn cầu.
Chính sách lãi suất của Fed công bố trong hôm nay (30/10, giờ Việt Nam) có thể không phải là tất cả những gì mà giới đầu tư toàn cầu mong đợi. Bởi lộ trình kiểm soát lạm phát về 2% của Fed vẫn còn phía trước, song ít nhất một mức hạ lãi suất 0,25% kế tiếp- đưa lãi suất quỹ liên bang lùi xuống phạm vi mục tiêu 3,75 - 4%, sẽ giúp các kho dự trữ bớt đi rủi ro. Cùng với đó, nhiều đồng tiền bớt áp lực mất giá.
Với tỷ giá USD/VND, rõ ràng áp lực cũng sẽ bớt đi một tầng nhiệt nóng. Đồng thời, từ nay đến cuối năm, nhà điều hành sẽ có thêm dư địa chính sách để hỗ trợ tăng trưởng, thay vì chỉ tập trung phòng hộ tỷ giá.
Quan trọng không kém, nhiều doanh nghiệp có nợ vay USD đang mong đợi chi phí đi vay có thể giảm đi. Cùng với đó, không ít các "ông lớn" tư nhân của Việt Nam cũng đã và đang có kế hoạch huy động vốn quốc tế. Đây là thời điểm để các quyết định đầu tư quan trọng của các doanh nghiệp cần sự ủng hộ của môi trường vĩ mô, lạm phát, tỷ giá ổn định.
Khi lãi suất ở các thị trường phát triển giảm, chênh lệch lãi suất giữa các thị trường mới nổi như Việt Nam và Mỹ có thể thu hẹp, khiến vốn ngoại có thể tìm kiếm các thị trường khác ngoài Mỹ hấp dẫn hơn. Việt Nam theo đó được kỳ vọng sẽ là điểm đến đón sự trở lại, thậm chí là tăng tốc đầu tư của dòng vốn ngoại trong tương lai, theo lộ trình và mục tiêu sau cùng - giữ lạm phát thấp như một nền tảng cho vị thế của đồng USD - của Fed.
