Vì sao Cuba dẫn đầu thế giới trong nghiên cứu vaccine phòng Covid-19?

>> Tiềm năng vaccine phòng COVID-19 của Cuba

Theo dữ liệu thống kê, hơn 90% người dân Cuba đã tiêm ít nhất một liều vaccine, 83% đã tiêm chủng đầy đủ, chỉ xếp sau Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống trong nhóm nước có dân số hơn một triệu người. Đáng chú ý, Cuba là quốc gia duy nhất tiêm phòng Covid-19 cho trẻ em dưới 2 tuổi. Bộ Y tế Công cộng cho biết trên 95% trẻ em từ 2 đến 18 tuổi của đảo quốc này đã được tiêm chủng đầy đủ.

Hiện tại, Cuba đang có 5 loại vaccine Covid-19 ở các giai đoạn phát triển khác nhau. Ba trong số này: Soberana 1, Soberana 2 và Soberana Plus, được phát triển bởi Viện Finlay ở Havana. Hai loại vaccine còn lại là Abdala và Mambisa đến từ Trung tâm Kỹ thuật Di truyền và Công nghệ Sinh học của Cuba.

Có 3 loại vaccine đã được chính phủ Cuba cấp phép sử dụng là Soberana 2, Soberana Plus và Abdala. Trong khi đó Soberana 1 và Mambisa đang trong giai đoạn thử nghiệm. Mặc dù vậy, chưa có loại nào được cấp phép bởi WHO hay các cơ quan quản lý dược phẩm quốc tế khác.

Ông Rolando Perez Rodriguez, Giám đốc tập đoàn dược phẩm nhà nước BioCubaFarma, cho biết nước này đang trong công đoạn cuối cùng để chính thức nộp đơn lên WHO nhằm cấp phép sử dụng vaccine Abdala. Trong thời gian tới, nước này có thể đưa ra phiên bản đầu tiên của vaccine Soberana Plus với khả năng chống lại biến chủng Omicron trong năm nay.

Có thể thấy, với nền kinh tế bị ảnh hưởng mạnh mẽ do đại dịch trong hai năm qua khiến tình trạng thiếu thốn thuốc men và thiết bị y tế trở nên phổ biến ở Cuba. Tuy nhiên, bằng việc đầu tư xây dựng một hệ thống ổn định để nghiên cứu và bào chế vaccine cho chương trình tiêm chủng thông thường với trẻ nhỏ, nhắm tới các bệnh như sốt vàng da, ho gà, bạch hầu hay uốn ván, Cuba đã sở hữu đội ngũ sở hữu kinh nghiệm dày dặn trong việc điều chế vaccine và cơ sở vật chất phục vụ cho việc phát triển thuốc và vaccine.

Theo ông Peter Kornbluh, chuyên gia nghiên cứu cao cấp về tình hình Cuba tại tổ chức nghiên cứu phi chính phủ có tên Trung tâm lưu trữ an ninh quốc gia, Mỹ, cho rằng: "Nếu thành công, việc phát triển vắc xin của Cuba sẽ trở thành ví dụ điển hình nữa cho thấy một quốc đảo nhỏ bé đã có đóng góp lịch sử cho các sự kiện thế giới lớn hơn nhiều so với quy mô của họ".

Bên cạnh đó, các loại vaccine do Cuba sản xuất có một số ưu thế so với các đối thủ trên thị trường hiện nay. Cụ thể, vaccine Covid-19 của Cuba đều được phát triển dựa trên cơ chế thông dụng từ nhiều năm qua, đó là sử dụng một phần của virus SARS-CoV-2 để gắn vào các vaccine cũ.

>> Cuba ưu tiên cung ứng vaccine cho Việt Nam

Các chuyên gia nhận định, vaccine tiểu đơn vị thay vì toàn bộ mầm bệnh, nó chỉ chứa các mảnh cụ thể của virus để kích thích miễn dịch. Đây là phương pháp chủng ngừa cực an toàn, có thể sử dụng cho hầu hết người dân, bất kể tình trạng sức khỏe.

Mặt khác, các loại vaccine do Cuba sản xuất được bảo quản ở nhiệt độ 2-8 độ C, thay vì đòi hỏi tủ đông sâu như các vaccine mRNA khác. Ưu thế này giải quyết nỗi lo về hậu cần ở những khu vực điều kiện hạn chế.

Mặc dù vậy, Jon K Andrus - cựu Giám đốc chương trình tiêm chủng khu vực tại Tổ chức Y tế Liên Mỹ, Giáo sư sức khỏe cộng đồng tại Đại học George Washington đánh giá "Vaccine của Cuba dựa trên một nền tảng đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ nghiên cứu về bệnh uốn ván. Đó là công nghệ tuyệt vời. Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần cẩn trọng trước những tác dụng phụ không mong muốn đối với dịch bệnh này”.

Trên thực tế, Cuba gặp nhiều hạn chế trong việc tiếp cận đa dạng với các nguồn nguyên liệu đa dạng và các thiết bị y khoa tiên tiến do các lệnh cấm vận từ Mỹ. Điều này sẽ làm hạn chế đáng kể việc phát triển năng lực sản xuất của quốc gia này trong tương lai. 

Tuy nhiên, bà Helen Yaffe, chuyên gia về Cuba tại ĐH Glasgow (Scotland) cho biết, bà tin tưởng Cuba không những sản xuất đủ vắc xin Covid-19 trong nước mà còn có thể cung ứng vaccine cho các nước nghèo. "Với thành tựu phát triển nghiên cứu y sinh tại Cuba, họ hoàn toàn có thể làm được điều đó", bà nhấn mạnh.