“Vốn mỏng” để chống chuyển giá

Theo đề xuất của Bộ Tài chính, không tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN đối với phần chi trả lãi vay của khoản vay vốn vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu.

Kinh nghiệm quốc tế

Theo Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế thế giới (OECD), một doanh nghiệp có tỷ lệ vay vốn lớn hơn nhiều lần vốn đầu tư của chủ sở hữu được xem là doanh nghiệp có vốn mỏng.

Tình trạng lợi dụng nguyên tắc vốn mỏng không những gây thất thoát lớn cho NSNN, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của chính doanh nghiệp vốn mỏng, tạo ra sự méo mó cho nền kinh tế. Để hạn chế xói mòn cơ sở tính thuế, gây thất thu NSNN, mỗi quốc gia tùy thuộc vào tình hình thực tế đã đưa ra các quy định để giới hạn chi phí lãi vay được trừ khi tính thuế TNDN.

Các công ty hoạt động trong lĩnh vực tài chính tín dụng như ngân hàng, bảo hiểm dựa trên vốn vay nhiều hơn so với các ngành nghề phi tài chính như thương mại, sản xuất. Chính vì vậy một số nước đã thiết lập tỷ lệ vốn vay/vốn chủ sở hữu (VV/VCSH) riêng cho lĩnh vực tài chính tín dụng.

Phạm vi áp dụng ngưỡng giới hạn vốn mỏng cũng rất khác nhau ở mỗi nước. Có nước chỉ áp dụng ngưỡng giới hạn vốn mỏng cho các công ty liên kết, các công ty có vốn đầu tư nước ngoài. Có nước áp dụng ngưỡng giới hạn vốn mỏng cho tất cả các công ty không phân biệt công ty nội địa hay công ty có vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên OECD khuyến nghị, tỷ lệ VV/VCSH mà các nước nên áp dụng là 3:1.

Thực tiễn ở Việt Nam

Tương tự như các quốc gia khác, Luật Thuế TNDN của Việt Nam đã có những ứng xử tương tự đối với tiền lãi vay. Theo đó, chi phí lãi vay của doanh nghiệp đi vay sẽ được trừ vào chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế, ngoại trừ một số trường hợp không đủ điều kiện được khấu trừ.

Để hạn chế tác động của chi phí lãi vay đến thuế TNDN, pháp luật của Việt Nam quy định hạn chế chi phí lãi vay theo nguyên tắc thị trường; khấu trừ thuế tại nguồn đối với các khoản thanh toán tiền lãi vay từ tổ chức, cá nhân nước ngoài; không chấp nhận toàn bộ hoặc một phần chi phí lãi vay trong một số trường hợp vay vốn góp điều lệ thiếu, hay vay vốn từ cơ sở không phải là tổ chức tín dụng hoặc tổ chức kinh tế...

Tuy nhiên, một số quy định trong các văn bản pháp lý về thuế TNDN hiện hành không còn phù hợp với các mô hình kinh doanh mới trong nền kinh tế số, khiến cơ quan thuế và người nộp thuế lúng túng trong thực thi.

Theo khuyến nghị của OECD, các nước nên áp dụng tỷ lệ VV/VCSH là 3/1 là hợp lý nhằm tránh tình trạng doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy nợ quá cao, hoạt động chủ yếu bằng tiền đi vay, không chỉ ảnh hưởng đến vấn đề thu ngân sách, mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp tăng động cơ tìm kiếm rủi ro vì khi đầu tư bằng tiền của người khác, phải đi vay nợ quá nhiều, doanh nghiệp luôn tìm cách đầu tư vào các kênh có lợi nhuận cao hơn như bất động sản, chứng khoán, công cụ tài chính… nhưng mức độ rủi ro rất lớn. OECD chỉ đưa ra khuyến nghị, còn áp dụng cụ thể thế nào cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam thì phải tiếp tục nghiên cứu. Vì vậy, cần phải nghiên cứu rất kỹ khi đưa ra quy định tỷ lệ VV/VCSH áp dụng cụ thể cho từng lĩnh vực như thương mại, sản xuất, dịch vụ, tài chính, ngân hàng, đầu tư cơ sở hạ tầng...