Vụ nguy cơ xuất khẩu điều bị lừa: Khó can thiệp trực tiếp lên hãng tàu

>>> Bộ NN&PTNT: Đề nghị hãng tàu giữ lại container điều "mất kiểm soát"

Theo Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Italy, ngay sau khi có doanh nghiệp trình báo sự việc về lô hàng container xuất khẩu hạt điều sang Italy có dấu hiệu bị lừa đảo ngày 5/3, Thương vụ đã đến cảng biển Genova, phía Bắc Italy để làm việc với hãng tàu COSCO và các cơ quan liên quan.

Đáng lưu ý, khi Thương vụ có mặt đã có vài container hạt điều của Việt Nam cập cảng, người mua đã trả phí cảng và nộp bộ chứng từ gốc để đòi nhận những container này.

Hãng vận tải cho hay, theo Luật thương mại quốc tế hãng phải giao hàng cho người nhận có bộ chứng từ gốc để tránh bị kiện.

Trước thực trạng đã nêu, Thương vụ đã giải thích về việc doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam bị lừa do chưa nhận được tiền mà người mua đã lấy được bộ chứng từ gốc theo một cách nào đó ở bên Italy. Đặc biệt, Tham tán thương mại Việt Nam tại Italy đã trực tiếp đến cảng để ngăn chặn vụ việc trên.

Sau khi tham vấn với các luật sư và có sự tin tưởng với Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Italy, hãng tàu COSCO đã đồng ý dừng ngay việc giao lô hàng cho người mua.

>>> Vụ nguy cơ xuất khẩu điều bị lừa: Tạm "giải cứu" được 6/36 container

Tiếp đến, Đại sứ quán Việt Nam tại Italy cũng đã gửi Công hàm tới các Bộ Ngoại giao, Bộ Kinh Tài, Bộ Kinh tế phát triển, các cơ quan cảng biển, hải quan, cảnh sát kinh tài, phòng thương mại khu vực, Hãng vận tải DHL, ngân hàng... để thông báo vụ việc lừa đảo lớn này và phối hợp hỗ trợ.

Tuy nhiên, đến ngày 8/3 Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Italy mới nhận được công văn của Hiệp hội hạt điều Việt Nam về vụ việc này.

Bên cạnh những can thiệp trực tiếp ở nước sở tại, Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Italy cũng đề nghị Hiệp hội và doanh nghiệp làm việc để Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, Tòa án Kinh tế TP. Hồ Chí Minh ra phán quyết khẩn cấp yêu cầu các hãng tàu tạm dừng việc giao hàng đã đến cảng Italy cho người có chứng từ gốc.

Thế nhưng, đến thời điểm hiện tại, việc này chưa xử lý tại Việt Nam khiến khối lượng công việc mà Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Italy phải xử lý khá lớn; trong đó, có việc gặp các hãng tàu ở Italy và các cơ quan liên quan để đề nghị dừng giao hàng.

Ngày 10/3, Thương vụ tiếp tục về phía Nam Italy để làm việc với các ngân hàng, Hãng vận tải DHL, quân cảnh, cảng Napoli... để truy tìm chứng từ và tìm hiểu nguyên nhân thất thoát chứng từ vào tay nhóm lừa đảo.

Hiện tại, chỉ còn khoảng 30 container bị mất kiểm soát với bộ chứng từ. Dù vậy, vẫn còn nhiều rủi ro liên quan lô hàng này vì phải đòi được chứng từ gốc hoặc phải có phán quyết của các cơ quan Tòa án Italy mới có thể trả lại sở hữu cho doanh nghiệp Việt Nam và bán cho người mua khác bởi hạt điều không thể để quá lâu ở cảng tốn phí lưu kho bãi và hàng hóa hư hỏng.

Ngày 17/3, Thương vụ sẽ lên cảng phía Bắc La Spezia, một cảng khác của Italy để làm việc và dừng các container sẽ cập cảng trong vài ngày tới.

Ở một diễn biến khác, ngày 17/3, tại buổi làm việc của Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương với Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) và đại diện các doanh nghiệp xuất khẩu để bàn các phương án xử lý tiếp theo. Đại diện một doanh nghiệp cho biết, phía ngân hàng Italy được người mua chỉ định xác nhận chỉ nhận được bộ chứng từ copy nên không thể giải quyết. Trong khi đó, doanh nghiệp liên hệ hãng tàu nhờ hỗ trợ thì được đưa ra điều kiện: Đặt cọc khoản tiền tương đương với 200% giá trị lô hàng trong vòng 6 năm thì mới có thể giải phóng hàng trở lại cho doanh nghiệp. Đây là khoản tiền lớn và thời gian cược quá dài nên doanh nghiệp khó gánh nỗi lãi suất vay ngân hàng.

Một đại diện doanh nghiệp khác cũng cho biết, đã trao đổi với Trung tâm Trọng tài quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh (Cơ quan được chỉ định giải quyết nếu có tranh chấp trong hợp đồng mua bán) để tham vấn cách giải quyết. Tuy nhiên, vấn đề của vụ việc phát sinh trong quá trình vận chuyển bộ chứng từ gốc, bản thân người mua hàng chưa nhận được bộ chứng từ gốc và họ cũng chưa có hành vi gì vi phạm hợp đồng nên không thể xử lý theo quy định về tranh chấp hợp đồng.

Theo doanh nghiệp này, hiện nay quyền kiểm soát lô hàng đang thuộc về hãng tàu, nhưng thực tế các doanh nghiệp không thể liên hệ trực tiếp với hãng tàu mà chỉ làm việc thông qua các đại lý hãng tàu. Hiện, thông tin doanh nghiệp nhận được từ đại lý là hãng tàu chỉ làm theo thông lệ quốc tế (trả hàng cho người có bộ chứng từ gốc).

Liên quan đến vấn đề này, đại diện Vụ Pháp chế - Bộ Công Thương chia sẻ, theo Luật Hàng hải Việt Nam (tương đương thông lệ quốc tế), hàng hóa đã lên tàu thì quyền quyết định cao nhất thuộc về hãng tàu. Việc can thiệp trực tiếp lên hãng tàu là rất khó, trừ khi có các phán quyết của cơ quan có thẩm quyền. Doanh nghiệp cần tham vấn luật sư có kinh nghiệm về thương mại quốc tế để được hướng dẫn các thủ tục pháp lý cần thiết.

Ông Nguyễn Mạnh Quyền - Trưởng Chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Houston (Mỹ) cũng thông tin, đơn vị đã liên hệ làm việc với người môi giới xuất khẩu lô hàng là đại diện Công ty Kim Hạnh Việt. Theo giải trình của người này, Công ty Kim Hạnh Việt chính thức môi giới cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu 74 container hạt điều đi Italy, trong đó có 36 container bị mất bộ chứng từ gốc có khả năng bị lừa đảo. Đáng chú ý, đại diện Công ty môi giới này cũng không biết Công ty mua hàng mà chỉ làm việc thông qua một người môi giới khác tại Italy.

Theo ông Quyền, đại diện Công ty Kim Hạnh Việt hợp tác và mong muốn hỗ trợ giải quyết vụ việc để giảm thiệt hại cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Hiện chưa có căn cứ xác định Công ty này lừa đảo hay bắt tay với nhóm lừa đảo, tuy nhiên, vụ việc này cũng là hồi chuông cảnh báo các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam trong việc xác minh thông tin người mua, uy tín của người môi giới trước khi ký kết hợp đồng.

Tại buổi làm việc, ông Phan Văn Chinh - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục huy động các thương vụ, đại sứ Việt Nam triển khai biện pháp can thiệp khẩn cấp, giúp doanh nghiệp tạm thời giữ lại lô hàng tại cảng đến. Tuy nhiên, khả khăng giải quyết triệt để vụ việc lại không thuộc thẩm quyền của Bộ Công Thương mà liên quan đến nhiều bộ, ngành khác và cả cơ quan chức năng Italy.

Do đó, Cục Xuất nhập khẩu khuyến nghị hiệp hội và doanh nghiệp chủ động làm việc với các Bộ Giao thông Vận tải về vấn đề hãng tàu, Bộ Công an và Cảnh sát quốc tế để hoàn thiện hồ sơ điều tra hoặc khởi kiện vụ việc.