Xây dựng hệ sinh thái halal ASEAN

>>>"Nghịch lý" thị trường xuất khẩu sản phẩm Halal

Hiện có hơn 2 tỷ người Hồi giáo sinh sống tại 112 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có 57 quốc gia là thành viên của Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC), chiếm 25% dân số thế giới. Đặc biệt, người dân theo đạo Hồi chiếm số đông ở khu vực châu Á (62%), nhất là trong khối ASEAN.

Theo báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), chi tiêu cho thực phẩm Halal của cộng đồng Hồi giáo toàn cầu ngày càng tăng cao, dự kiến đạt 1.900 tỷ USD vào năm 2024 và 15.000 tỷ USD vào năm 2050.

Mức chi tiêu và sử dụng các sản phẩm Halal có xu hướng ngày càng tăng, mở rộng sang cả thị trường phi Hồi giáo do sản phẩm Halal đáp ứng nhiều tiêu chí về vệ sinh an toàn thực phẩm, chất lượng và bảo vệ môi trường. Hơn nữa, các quốc gia sản xuất Halal lớn nhất trên thế giới phần lớn không phải là các quốc gia Hồi giáo.

Nắm bắt cơ hội này, Việt Nam đã ban hành 4 tiêu chuẩn quốc gia TCVN lĩnh vực Halal (Thực phẩm Halal - Yêu cầu chung; Thực hành nông nghiệp tốt đối với cơ sở sản xuất Halal; Thức ăn chăn nuôi Halal; Thực phẩm Halal - Yêu cầu đối với giết mổ động vật). Đồng thời, Bộ KH&CN đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động chứng nhận sản phẩm theo tiêu chuẩn Halal cho 2 tổ chức.

Hiện nay, Bộ KH&CN đang nghiên cứu xây dựng đề án thành lập Trung tâm chứng nhận Halal quốc gia và đang tích cực làm việc với các tổ chức chứng nhận Halal của các nước để triển khai ký kết việc thừa nhận lẫn nhau đối với các tiêu chuẩn kỹ thuật.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định phê duyệt Đề án "Tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng và phát triển ngành Halal Việt Nam đến năm 2030". 

>>>Chứng nhận Halal sẽ giúp nông sản ĐBSCL xâm nhập thị trường 2 tỷ người.

Hiện số lượng doanh nghiệp Việt đạt được chứng nhận Halal ngày càng tăng trong những năm gần đây. Khoảng 60% tỉnh và thành phố của Việt Nam đã sản xuất hàng hóa xuất khẩu được chứng nhận halal từ năm 2021.

Tuy nhiên, do các tiêu chí Halal nghiêm ngặt đối với các mặt hàng thực phẩm từ động vật, xuất khẩu Halal của Việt Nam mới chủ yếu là nông sản và nguyên liệu thô. Các sản phẩm Halal của Việt Nam cũng chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong tổng xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường Hồi giáo.

Được biết, hiện các nước Hồi giáo đều có các tiêu chuẩn riêng đối với các sản phẩm Halal nói chung, thực phẩm Halal nói riêng, chưa có sự hài hòa, chấp nhận lẫn nhau giữa các tiêu chuẩn. Các tiêu chuẩn Halal được sử dụng phổ biến hiện nay là: OIC/SMIIC của Viện Tiêu chuẩn Đo lường các nước Hồi giáo thuộc Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC), GSO của Tổ chức tiêu chuẩn hóa các nước Arab vùng Vịnh, MS của Malaysia...

Do đó, các nhà xuất khẩu của Việt Nam phải có chứng nhận Halal được xác thực bởi cơ quan có thẩm quyền. Chứng nhận Halal thậm chí còn phức tạp hơn các chứng nhận khác do quy trình kiểm tra không thống nhất. Không có tổ chức quốc tế thống nhất nào cấp chứng chỉ Halal. Thay vào đó, mỗi quốc gia có các cơ quan riêng của mình. Do đó, sản phẩm phải phải đáp ứng tiêu chuẩn quy định của quốc gia sản xuất và cả quốc gia nhận hàng. Vì lý do này, các doanh nghiệp cũng gặp nhiều khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu chứng nhận Halal.

Hiện nay, Việt Nam đang có nhiều cơ hội sản xuất và xuất khẩu thực phẩm Halal nhờ vào nhiều FTA mà Việt Nam là thành viên. Các thỏa thuận này đóng vai trò là cầu nối giữa doanh nghiệp Việt Nam và các thị trường Halal, đặc biệt là ở Đông Nam Á.

Việc là thành viên của ASEAN đã kết nối Việt Nam với các thị trường Halal quan trọng ở châu Á. Việt Nam cũng là thành viên của Nhóm Công tác ASEAN về Thực phẩm Halal nhằm tăng cường mối quan hệ với các thị trường tiêu dùng Halal trong khu vực.

Việt Nam và một số quốc gia khác trong ASEAN đã bắt đầu đàm phán công nhận lẫn nhau về chứng nhận Halal. 

Theo Tổng Lãnh sự Cộng hòa Indonesia tại TP.HCM Agustaviano Sofjan, chuỗi giá trị Halal từ nông trại tới bàn ăn không chỉ đơn thuần là việc có một nhãn Halal được dán lên sản phẩm. Mà quan trọng nhất là truy xuất nguồn gốc, xác thực để đảm bảo không tồn tại hàng giả, không có sản phẩm Halal bị nhiễm bẩn trong chuỗi giá trị Halal.

Để khai thác những cơ hội trong thị trường Halal, theo ông Agustaviano Sofjan, các quốc gia thành viên của ASEAN nên nhìn nhận Halal như một cách thức thúc đẩy nền kinh tế. “Sự hợp tác và cộng tác là con đường duy nhất để chúng ta đạt được những thành tựu tốt nhất trong việc phát triển một hệ sinh thái ngành công nghiệp thực phẩm Halal bền vững trong khu vực”, ông Agustaviano Sofjan nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, bà Rosmizah Binti Mat Jusoh - Lãnh sự Thương mại, Tổng Lãnh sự quán Malaysia tại TP.HCM (MATRADE) cũng cho rằng, các nước trong khu vực ASEAN nên hợp tác cùng nhau để cung cấp nhiều loại sản phẩm từ các quốc gia vào thị trường Halal toàn cầu, cũng như phát triển hệ sinh thái Halal.

Muốn vậy, các nhà sản xuất và người tiêu dùng toàn cầu phải có nhận thức tốt hơn về các sản phẩm và dịch vụ Halal, từ đó mới mang lại lợi thế cạnh tranh các sản phẩm Halal từ khu vực ASEAN.

"Chúng tôi đã ký một biên bản hợp tác giữa Singapore và Việt Nam vào năm 2022 để giúp phân phối các sản phẩm thực phẩm Halal trên các thị trường tương ứng. Cùng với đó, chúng tôi còn tạo điều kiện kết nối kinh doanh và chuyển giao công nghệ thực phẩm cho Việt Nam. Hiệp hội Thương mại Singapore tại Việt Nam cũng hợp tác chặt chẽ với Hiệp hội doanh nghiệp và Liên đoàn doanh nghiệp Singapore để giúp thiết lập các cuộc đối thoại và tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam”, ông Jason Yeo, Phó chủ tịch Hiệp Hội Doanh Nghiệp Singapore tại Việt Nam cho hay.