Áp lực giải ngân vốn đầu tư công: Nhiều dự án “mắc kẹt” vì thiếu nguồn cung VLXD

Những câu ví von “có tiền nhưng không thể tiêu” đối với các dự án đầu tư công và được nhiều đại biểu đăng đàn ở nhiều hội nghị, diễn đàn tưởng như câu nói vui, song, đây lại là một thực tế đang tồn tại ở nhiều địa phương trong cả nước.

Đáng chú ý, theo báo cáo của Bộ Tài chính, sau 11 tháng thực hiện, tổng vốn đầu tư công giải ngân chỉ đạt 528.870,2 tỷ đồng, tương đương khoảng 60% kế hoạch Thủ tướng giao. Như vậy, gần 400.000 tỷ đồng vốn đầu tư công đang “nằm chờ” để được giải ngân, trong khi 25 bộ, ngành và 13 địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp hơn bình quân cả nước. Về nguyên nhân giải ngân chậm, thấp… cả chủ đầu tư và các nhà thầu thi công dự án đều cho rằng “công tác giải phóng mặt bằng chậm và thiếu nguồn cung VLXD”, chính là tác nhân chính khiến kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công tại các địa phương không thể “cán đích”.

Dự án “mắc kẹt” vì thiếu nguồn VLXD

Ghi nhận của PV Diễn đàn Doanh nghiệp tại tỉnh Đồng Nai, dù chủ đầu tư dự án và các nhà thầu thi công đều rất khẩn trương đốc thúc nhằm đẩy nhanh tiến độ cho các dự án ở “chặng nước rút”, cố gắng hoàn thành mục tiêu trước (31/12/2025). Tuy nhiên, những nguyên nhân chủ quan và khách quan, như: chậm giải phóng mặt bằng, khan hiếm nguồn vật liệu xây dựng (VLXD), lại đang khiến cả chủ đầu tư và nhà thầu rơi vào cảnh “bế tắc”, đang được dư luận đặc biệt quan tâm.

Đáng nói, theo phản ánh của các chủ đầu tư và nhà thầu, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến chậm giải ngân vốn đầu tư công xuất phát từ yếu tố chủ quan. Trong đó, việc chậm cấp phép, gia hạn các mỏ VLXD đã tạo vô tình tạo “khan hiếm” nguồn cung VLXD phục vụ cho các dự án, như: đá, sỏi, cát, đất đắp nền … là một minh chứng điển hình. Thậm chí, tại thời điểm này, nhiều nhà thầu phải “xếp hàng” và “chạy đôn, chạy đáo” để tìm nguồn đá nhưng cũng không có để mua. Có những trường hợp doanh nghiệp chuyển tiền, đặt cọc trước cho các chủ mỏ nhưng bị hoàn lại tiền vì các mỏ hết hạn mức hoặc doanh nghiệp (chủ mỏ) từ chối sản xuất những loại đá đó vì mục tiêu lợi nhuận của doanh nghiệp.

Theo ông Nguyễn Văn Hùng- Giám đóc Công ty TNHH Xây dựng Trường Sơn, hiện doanh nghiệp đang thi công dự án nâng cấp mở rộng đường Phùng Hưng, phường Chơn Thành - Đồng Nai (Bình Phước cũ). Tổng chiều dài dự án 1.628m, tổng mức đầu tư hơn 50 tỷ, thời gian hoàn thiện dự án 31/12/2025. Tiến độ dự án đạt khoảng 60% và đang vào giai đoạn chạy nước rút. Tuy nhiên, hiện công trình đang thiếu khoảng 4000m3 đá 0.4, đất sỏi đỏ (đắp nền) nhưng nhà thầu đều không thể mua được tại các mỏ đá.

“Hợp đồng trọn gói nên nhà thầu phải chủ động nguồn VLXD, kể cả đá không có nguồn gốc. Song, nếu sử dụng nguồn này thì doanh nghiệp không thể chứng minh đầu vào dẫn đến không thể thanh, quyết toán thuế. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải tự bù lỗ. Vì vậy, nếu các cơ quan ban ngành địa phương không có giải pháp căn cơ để can thiệp, đảm nguồn cung VLXD phục vụ cho dự án thì nhà thầu sẽ "mặc kẹt" và không thể hoàn thành đúng tiến độ theo hợp đồng”, ông Hùng chia sẻ.

Đồng quan điểm, ông Từ Trọng Kỳ - Phó giám đốc Công ty TNHH Nhật Tân, cho biết hiện doanh nghiệp đang triển khai gói thầu dự án nâng cấp mở rộng đường Lê Duẩn, Chơn Thành. Gói thầu này có tổng chiều dài 4.113m; tổng mức đầu tư hơn 100 tỷ đồng, tiến độ thi công đạt khoảng 80% và phải bàn giao trước 31/12/2025. Hiện dự án đang cần khoảng hơn 10.000m3 đá 0.4 để hoàn thành dự án và kịp giải ngân, tuy nhiên, hiện doanh nghiệp không thể tiếp cận được nguồn đá này, mặc dù trên địa bàn có mỏ đá.

Có tiền không thể mua?

Cũng theo ông Kỳ, có tiền cũng không thể mua “đá” là một áp lực rất lớn đối với doanh nghiệp trong việc hoàn thiện dự án tại thời điểm này. Hiện lãnh đạo doanh nghiệp đã chỉ đạo các bộ phận liên quan chủ động tìm nguồn VLXD phục vụ cho dự án, nhưng tới nay vẫn chưa thể liên hệ được với chủ mỏ đá nào. Bên cạnh đó, doanh nghiệp đã có văn bản kêu cứu gửi cho chủ đầu tư, chủ mỏ cũng như các cơ quan ban ngành của tỉnh Đồng Nai tạo điều kiện tháo gỡ khó khăn cho các nhà thầu. Tuy nhiên, tới nay vẫn chưa có kết quả.

“Để đảm bảo các dự án triển khai đúng tiến độ, góp phần hoàn thành nhiệm vụ giải ngân vốn đầu tư công tại dự án đường Lê Duẩn nói riêng, các dự án trên địa bàn tỉnh Đồng Nai nói chung. Công ty TNHH Nhật Tân đề nghị UBND tỉnh Đồng Nai có văn bản chỉ đạo các cơ quan ban ngành tỉnh, chủ mỏ (đá), tạo điều kiện cung cấp nguồn VLXD cho các dự án để doanh nghiệp hoàn thành đúng tiến độ”, ông Kỳ đề nghị.

Liên quan tới việc khan hiếm nguồn cung VLXD, trao đổi với PV Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Lý Duy Thanh - Giám đốc Ban quản lý dự án khu vực Chơn Thành, cho rằng việc các nhà thầu phản ánh thiếu nguồn cung VLXD phục vụ cho dự án là có thật. Đây là vấn đề mà Ban quản lý dự án khu vực Chơn Thành, rất áp lực và chúng tôi thực sự chia sẻ với các nhà thầu.

“Hiện mỏ đá Núi Gió có 4 doanh nghiệp khai thác thuộc địa bàn xã Bình Long, Hớn Quản (Đồng Nai). Đây là các mỏ đá phục vụ cho nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng, xây dựng đô thị tại địa phương. Tuy nhiên, hiện 3 mỏ đá đã hết hạn khai thác và hiện các doanh nghiệp đang làm thủ tục xin gia hạn. và hiện chỉ còn duy nhất 1 mỏ đá thuộc Chi nhánh Công ty Cổ phần Hoá An (Đồng Nai) đang khai thác. Trước đây các nhà thầu vẫn mua tại mỏ đá này, tuy nhiên, thời gian gần đây, Chi nhánh Công ty Cổ phần Hoá An không bán đá 0.4 khiến các nhà thầu khó khăn”, ông Thanh nêu.

Cũng theo ông Thanh, hiện các dự án do BQL làm chủ đầu tư cần khoảng 50.000m3 đá 0.4 để thực hiện dự án từ này tới 31/12/2025. Dự kiến năm 2026 sẽ cần khoảng hơn 100.000m3 đá. Đây là một áp lực rất lớn cho chủ đầu tư cũng như nhà thầu. Do đó, để giải quyết bài toàn này, BQL sẽ tiếp tục kiến nghị lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai, các sở ban ngành khẩn trương gia hạn cho các mỏ VLXD, đặc biệt là các mỏ đá phục vụ cho các dự án trên địa bàn.

“Mới đây, Ban quản lý dự án khu vực Chơn Thành đã có văn bản gửi cho Chi nhánh Công ty Cổ phần Hoá An đề nghị tạo điều kiện cung cấp đá 0.4 cho các nhà thầu. Tuy nhiên, doanh nghiệp này đã từ chối vì lý do Công ty “mẹ” không cho sản xuất loại đá này. Đây là “nút thắt” cần được sự quan tâm của UBND tỉnh Đồng Nai, các cơ quan ban ngành, nếu không chủ đầu tư và các nhà thầu sẽ không thể hoàn thành tiến độ giải ngân theo kế hoạch mà tỉnh giao.

Đồng quan điểm, ông Đào Thanh Lam - Phó giám đốc phụ trách - Ban quản lý dự án khu vực Hớn Quản (Đồng Nai), từ nay tới 31/12/2025, các dự án do Ban quản lý dự án khu vực Hớn Quản làm chủ đầu tư sẽ cần khoàng 10.000m3 đá 0.4. Tuy nhiên, hiện nguồn đá này không có khiến các nhà thầu gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình thi công. Chưa kể, dự kiến năm 2026, để đảm bảo nguồn VLXD phục vụ cho các dự án đầu tư công, thì các nhà thầu sẽ phải chủ động khoảng gần 100.000m3 đá. Do đó, nếu không có giải pháp tháo gỡ thì nguy cơ các dự án sẽ không thể hoàn thành tiến độ theo kế hoạch.

Tương tự, ông Nguyễn Thanh Tùng - Giám đốc Ban quản lý dự án khu vực Bình Long, cho biết hiện các dự án trên địa bàn khu vực Bình Long đang bước vào giai đoạn hoàn thiện. Do đó, lượng đá và đất cấp phối mà các dự án đang cần khoảng hơn 10.000m3 để thực hiện từ nay tới 31/12/2025. Tuy nhiên, hiện 3 mỏ đã hết hạn khai thác và chỉ còn một mỏ duy nhất thuộc Chi nhánh Công ty Cổ phần Hoá An vẫn còn trữ lượng và thời gian khai thác. Vì vậy, nếu Chi nhánh Công ty Cổ phần Hoá An không tạo điều kiện, hỗ trợ cho các dự án tại địa phương thì chủ đầu tư và nhà thầu không thể hoàn thành tiến độ thi công cũng như kế hoạch giải ngân tỉnh giao từ nay tới cuối năm 2025.

“Mặc dù mỏ đá thuộc Chi nhánh Công ty Cổ phần Hoá An nằm trên địa bàn Bình Long và khoảng cách từ mỏ tới dự án chỉ gần 4km. Tuy nhiên, hiện doanh nghiệp này không bán đá 0.4, mà chỉ bán đá 1.2 và các loại đá khác sau đó vận chuyển bán ở các địa bàn khác khiến các nhà thầu gặp nhiều khó khăn. Hiện BQL cũng đã có văn bản đề nghị Chi nhánh Công ty Cổ phần Hoá An tạo điều kiện cung cấp nguồn đá phục vụ cho các dự án tại địa phương, nhưng tới nay, doanh nghiệp này không có thông tin, phản hồi nào”, ông Tùng chia sẻ.