Bài học tái cấu trúc doanh nghiệp từ Chủ tịch Hoàng Anh Gia Lai

"Hôm nay tôi nhìn lại bức tranh cũ của Hoàng Anh Gia Lai, tôi cảm thấy rất xúc động", doanh nhân Đoàn Nguyên Đức, Chủ tịch HĐQT CTCP Tập Hoàng Anh Gia Lai (HoSE: HAG) chia sẻ.

Từ áp lực nợ vô cùng lớn và sự kiên trì

Tại buổi công bố hợp tác chiến lược cùng OCB và OCBS, ông bày tỏ, nhìn lại chặng đường 10 năm tái cấu trúc, đó là một chặng đường vô cùng khó khăn. Ông khẳng định "chắc chắn một người lãnh đạo, Chủ tịch tập đoàn như tôi, tìm trên thị trường cũng hơi khó. Khó là vì một người chịu áp lực cực kỳ lớn, một người đã biết thế nào là mất thanh khoản, một người đã biết thế nào là nợ lương nhân viên, và một người đã biết thế nào là gặp một đối tác trước kia vốn rất thân nhưng họ từ chối, không gặp...

"Không phải tự nhiên mà Hoàng Anh Gia Lai tái cấu trúc thành công, thậm chí nhìn nó rất đơn giản, nhưng không, nó là một quá trình rất khó, phải dùng từ là rất khó. Có những lúc gặp vực thẳm mà chúng tôi tưởng chừng không thể qua được , mà không qua được là coi như chết. Nhưng rồi từng bước, nó cũng cứ qua, thật sự mình không biết được đâu. Sự nỗ lực của bản thân, nỗ lực của cả tập thể, mỗi người mỗi việc", ông chia sẻ.

"Tại năm 2016, khi tôi đã nhận thấy là gần như mất thanh khoản, thậm chí anh em cũng không biết đâu, và tôi đã có ý đồ là tuyên bố phá sản. Lúc bấy giờ rất nhiều nhà tư vấn, anh em trong nội bộ cho đến bạn bè đều tư vấn tôi là không được phép công bố điều đó, vì công bố điều đó coi như là chết. Nhưng tôi lại khác, tôi quyết định khác.

Chúng ta phải tìm cách chữa bệnh chứ tôi không muốn giấu bệnh. Nếu bệnh đó mà giấu thêm 3 năm nữa thì xin thưa - không có thuốc chữa. Nếu hồi đó mà tôi cứ để nợ nần tăng lên thì chắc chắn là không có thuốc chữa. Tôi đã đi con đường riêng của mình, tự cứu lấy mình. Tôi mới trình phương án lên Chính phủ, nhờ Chính phủ cấp phép tái cấu trúc nợ. May thay, Chính phủ đồng ý. Và hồi đó tôi nhớ anh Hưng (ông Lê Minh Hưng, khi đó là Thống đốc NHNN), được sự đồng ý , đã yêu cầu 10 ngân hàng ngồi lại họp với nhau, đồng ý cho tái cấu trúc", ông Đức nhớ lại.

Bài toán "bán mọi thứ để trả nợ"

Tuy nhiên Chính phủ chỉ cho tạm dừng lại để kéo dài thời gian chứ không phải là miễn giảm nợ. Bản thân doanh nhân phải tìm ra cách mới được. "Cuối cùng thì các bạn biết rồi, nếu nợ 36.000 tỷ thì mỗi năm phải trả lãi ít nhất 4.000 tỷ. Như vậy, nếu cứ để một năm thì nợ sẽ chồng lên trên 50.000 tỷ trong vòng 1-2 năm sau. Chắc chắn không có phương pháp nào cứu chữa.

Tôi đi đến quyết định bán tất cả những gì có thể bán được. Tôi dùng từ là "bán", bán từ Myanmar, bán tới Đà Nẵng, bán ở Việt Nam, giá nào cũng bán...

Tôi ý thức một điều là phải cắt được nợ đó thì mới hoạt động được. Nếu không cắt được nợ đó, thì ví dụ như lợi nhuận một năm 2.000 tỷ, thì nợ vẫn cứ là nợ, không được. Cho nên, với ý thức riêng của tôi và tôi đã trao đổi trong nội bộ, thôi chúng ta hết sức bình tĩnh, việc đầu tiên chúng ta phải cắt được nợ, cắt được lãi rồi mới làm được, chứ còn thì mãi mãi không làm được.

Từ đó, chúng tôi bắt đầu “chiến dịch bán”, bán tất cả những gì có thể bán. Có một dự án mà tôi tâm huyết nhất cuộc đời tôi là Bệnh viện Đại học Y Dược HAGL tôi cũng bán", ông Đức kể lại hành trình tái cấu doanh nghiệp và gian nan từ bán nợ.

Quá trình thực hiện tái cấu trúc từ đó đến bây giờ hiện đã giúp hồi sinh Hoàng Anh Gia Lai - "chim đầu đàn" một thuở nhóm blue-chip của thị trường chứng khoán.

"Một lịch trình trả nợ từ 36.000 tỷ xuống còn 6.000 tỷ, tôi nghĩ là chuyện không tưởng, không thể. Nhưng ngược lại, tài sản có mất đi không? Xin thưa các bạn, tài sản hôm nay tăng rất nhiều, mà tài sản rất tốt, tài sản thanh khoản, tài sản sinh lợi", doanh nhân Đoàn Nguyên Đức - vị Chủ tịch gắn với đam mê bóng đá có tên gọi thân thuộc "Bầu Đức" khẳng định.

Ông cũng chia sẻ về mối lương duyên với OCB và OCBS. "Nhờ một cuộc gọi, tôi gặp được anh Trịnh Văn Tuấn – Chủ tịch OCB. Tôi đã nhờ anh Tuấn cử người đi khảo sát những gì HAGL đang đầu tư, đang có và xem có phương án nào giúp được HAGL không. Rất nhanh, OCB đã cử nhân sự đi khảo sát, rất kỹ, không phải nhân viên mà là lãnh đạo, khảo sát từ Việt Nam, Campuchia, Lào… sau đó OCB đã quyết định hỗ trợ HAGL.

Trước kia, mặc dù tôi đã có hai, ba đối tác. Đương nhiên đó là những đối tác rất quan trọng, nhưng chưa phải là đối tác cuối cùng. Nhờ những đối tác đó, chúng tôi cứ giảm, giảm, giảm, nhưng có những nút thắt vẫn chưa được tháo gỡ. Điểm khác biệt nhất của OCB là có lãnh đạo hiểu được nông nghiệp, anh biết cà phê trồng là thế nào, cây sầu riêng mang lại giá trị ra sao, nhìn vào Hoàng Anh Gia Lai là nó ra câu chuyện. Còn tất cả các tổ chức trước đó không nhìn ra hoặc có thể chưa nhìn ra. Thật sự thì họ không rành và không biết được, cho nên đi đến cùng cũng không được", ông cho biết.

Chủ tịch Hoàng Anh Gia Lai cũng khẳng định với kinh nghiệm qua quá trình tái cấu trúc, nên hiện doanh nghiệp xác định không được chủ quan để nợ vay tăng lên một cách vô tội vạ, nếu chưa cần thiết. "Cách đây 3 năm, tôi không bao giờ dám nghĩ Hoàng Anh Gia Lai sẽ làm ra lợi nhuận 5.000 tỷ một năm. Điều đó viển vông, không bao giờ dám suy nghĩ. Nhưng bây giờ tôi đã suy nghĩ lại"...

Đến tự tin "bức tranh tài sản đẹp như mơ"

Nợ nần như vòng xoáy, nặng gánh trả nợ vay từ năm này qua năm khác, song sự kiên trì bền bỉ của thuyền trưởng Hoàng Anh Gia Lai đã đưa tập đoàn này trở lại với những cột mốc tươi sáng. Chia sẻ với nhà đầu tư tại buổi giới thiệu doanh nghiệp đến nhà đầu tư (Investment Roadshow) ở TPHCM, ông Đoàn Nguyên Đức cũng cho biết, "Lần đầu tiên sau 10 năm, tôi mới dám tự tin giới thiệu với các bạn một bức tranh tài sản đẹp như mơ của HAGL. Giờ đây chúng tôi không còn áp lực nợ nần, sở hữu quỹ đất sạch khổng lồ và những vườn cây đang vào độ tuổi khai thác tốt nhất".

Về tài chính, theo kế hoạch lợi nhuận sau thuế năm 2026 của HAGL là 2.085 tỷ đồng, mức chia 50% tương ứng hơn 1.000 tỷ đồng. Với vốn điều lệ hiện tại là 1.685 tỷ đồng, tỷ suất cổ tức tiền mặt có thể lên tới mức rất cao so với mệnh giá.

Doanh nghiệp xây dựng kế hoạch kinh doanh giai đoạn 2025-2027 với doanh thu năm 2026 dự kiến đạt 8.951 tỷ đồng và tăng lên 11.636 tỷ đồng vào năm 2027.

Cơ sở để đánh giá tài sản của HAGL, theo ông Phạm Hồng Hải - Tổng Giám đốc OCB, trước hết là khác với các doanh nghiệp nông nghiệp đa phần có quỹ đất phân mảnh, manh mún, thì HAGL có quỹ đất rộng lớn, màu mỡ, tập trung ở các địa bàn Việt Nam, Lào. Tính đến hiện tại, tổng diện tích cây trồng của công ty Đầu tư Quốc tế HAGL tại Lào đạt khoảng 5.780 ha.

Ngoài ra, ông Hải nhấn mạnh, HAGL là một trong số các doanh nghiệp nông nghiệp đã áp dụng các tiêu chuẩn Global Gap, hoạt động rất bài bản và theo đúng chuẩn xanh. Trong nông nghiệp, theo ông Hải, tác động vòng tròn - tính lan tỏa là rất lớn. Do đó một khi doanh nghiệp lớn dẫn đường, sẽ tác động đến hàng loạt hộ nông dân và tạo ra tác động cho cả lĩnh vực. Nông nghiệp là lợi thế cạnh tranh lớn của Việt Nam đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu và HAGL đang phát huy rất tốt con đường này, ông Hải nhìn nhận.

Lãnh đạo HAGL cũng cho biết trong cơ cấu cây trồng, diện tích chuối đang khai thác là 2.070 ha , đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dòng tiền ngắn hạn ổn định. Bên cạnh đó, công ty sở hữu 1.490 ha sầu riêng và 1.430 ha cà phê đang trong giai đoạn kiến thiết hoặc bắt đầu cho thu hoạch, được kỳ vọng là động lực tăng trưởng chính cho lợi nhuận trong giai đoạn 2026-2027.

Đến thời điểm hiện tại, chi tiết về tổng nợ vay như lãnh đạo công ty chia sẻ, đã từ mức 36.000 tỷ đồng năm 2016 giảm xuống còn 6.441 tỷ đồng. Lãnh đạo doanh nghiệp nhận định bảng cân đối kế toán đã lành mạnh hơn sau quá trình tái cơ cấu nợ và tài sản.

HAGL đặc biệt cũng công bố lộ trình đại chúng hóa Công ty Cổ phần Đầu tư Quốc tế HAGL (tiền thân là Công ty Hưng Thắng Lợi). Kế hoạch dự kiến vào 2026. Qua đó, bổ sung thêm vào danh sách các doanh nghiệp tiềm năng IPO của thị trường chứng khoán, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp - xuất khẩu, hứa hẹn 1 năm bùng nổ IPO sắp tới.